Kaba eh ba ngin ïa sngewthuh

Hynrei ki bapli la ha shwa jong kane ka jingjied nongmihkhmat ki ju peit bad ki ju iohi ia ka jingshisha baroh pynban kim lah ban ithuh.

D. H. Kharkongor

Nga dang shu dep ong ba ha ka jingim ka jong ngi, kaba man la kasngi, ngi hap ban jied (chose) napdeng ki ar kiei kiei. Ngi hap namar kata ban shim ia ka rai (decide), kata, ia kano na kita ki ar ba ngin jied. Khlem ka jingtip bad khlem ka jingshemphang ngin nym lah ban pyniapher kat ban jied ia kaba dei (right) bad kyntait pat de ia kaba lait ne kaba bakla (wrong). Ngin nym lah ruh ban pyniapher kat ban jied ia kaba da bha tam eh (best). Kane kumba nga la dep ong, ka dei ka jingshisha ia kaba ngim lah ban len. Ka jingjied bad ka jingrai ka dei ruh ka kamram (duty) bad ka jingkitkhlieh (responsibility) kaba ngim lah ban lait.Te kumta wat ki ruh, kum ki nongjied nongmihkhmat sha ka Iing Dorbar Thaw ain jong ka jylla, ba ki hap ban jied bad ban rai iano, napdeng kiba bun ki kyrtong, ba kin phah ban mihkhmat ia ki sha ka Iing Dorbar Thaw Ain jong ka jylla.

Hynrei ki bapli la ha shwa jong kane ka jingjied nongmihkhmat ki ju peit bad ki ju iohi ia ka jingshisha baroh pynban kim lah ban ithuh. La ki ju shah shkor, ia kaba ki ju iohsngew kyndiang, pynban kim lah pat ban sngewthuh. Hynrei kam long pat kaba eh ba ngin ia sngewthuh ia ka daw ka dong ba balei ba ka shitom ia ki ba kin ithuh bad ba kin sngewthuh ia shibun kiei kiei, kaba katno tam ia ka sain hima-sima ne ka Politics. La katta pynban ki ruh kumba long lem baroh baroh ki hap ban jied (chose) ban ban shim ia ka rai (decide) iano ba kin phah sha kat ka Iing Dorbar Thaw-Ain jong ka jylla. Ia ka jingim ka jong ki ruh yn saindur da kata ka jingjied ka jong ki hi, kaba kat kum ka mon kaba laitluid ka jong ki. Ka lawei ne ka lashai ka jong ki, lem bad ka pateng ka jong ki ka ban sa wan ruh, kan long kat kum ka jingjied bad ka jingrai ka jong ki. Isynnei shisha ia kiwei ba ki da duna shisha ia ka jingtip bad ia ka jingshemphang. Hynrei ka jingshisha na ki jngshisha baroh ka long ba iaka lawei jong ka jaitbynriew hi baroh kawei, la rai pynban da kiba kum kita, wei ba uba bun balang u dang dei uba tang kum ma ki.

Ka dei namar kiba kum kitei, kiba kham duna ha ka liang ka jingtip bad ka jingshemphang, ba iwei na ki ‘Politician’, jong ka jylla ka jong ngi, i sa nud ban phla hok ba ka long kaba suk ban pynbiej bad iai pynbiej ia uba bun balang lane ba uba bun balang hi te u iai ngop jlang shi jlang ha man ba ki shah pynbiej ha ki ‘politicians’. La katta ka jingshisha ka long ba wat lada lah ban pynbiej pynthame ia uba bun balang bun bunsien, wat lada lah ruh ban pynbiej pynthame ia ki katto katne katto katne sien, hynrei ym lah pat ban iai pynbiej bad iai pynthame ia baroh salonsar ha baroh ki sien ne man ka sien. Ka dei ruh ka jingshisha ba ki ‘Politician’ hi te kim kwah da lei lei ruh emba u paidbah un don ia ka jingtip (knowledge) bad ia ka jingshemphang (wisdom) naba ki tip shai kdar ba kin shem shitom ban pynbiej pynthame ia kiba kum kita. Kim sngewtynnad da lei lei ruh em ia kiba beit ka jinglong jingim (upright) kumba kim sngewtynnad ia kiba shlan ban ieng skhem haduh kaba kut ha ki nong-rim jong ka jingshisha (ethics). Kim sngewtynnad, namar kata, ia kiba ki tip shai-kdar ba kin nym lah ban thied (bribe) da u sbai.

Ka dei ruh ka jingshisha ba ka jingangud kaba ha khmat eh ka jong ki ‘Politicians’ ka dei ka jingjop bad ka jingiaijop ha man la ka San Snem ba kin mih lympung ban ia aireng. Ka dei ruh ka jingshisha ba hadien ba ki la jop ki angnud pat de ba kin lah ban don beit, baroh san snem, ha ka bor, kata, ba kin ioh ban synshar (Govern). Ka la nang paw shai ruh ba ki kham tieng ia ka jinghap ban shongsha ka liang pyrshah ne ka ‘opposition’ ban ia kaba kin hap ban shong ha ka dujok ding. Kynmaw ba nga pyndonkam da ka kyntien ‘Politicians’ bad ym ‘Statesmen’.

Kitei ki kyntien ki pynkynmaw ia nga ia iwei na ki ‘Politician’ ia iba ki katto katne ki nam ieit da i ‘Pioneer of Freebies Distributors’. Da shisha ngam lah khlem da rymmuiñ ynda haba la iathuh ia nga ba i lah pyndonkam khah khah bha ia ka kyntien ‘Statesman’, ka kyntien ‘Policy’ bad ia ka kyntien ‘Businessmen’, la jan ha man ki rynsan ialap ‘election’ ki jong i. Ym tang kumta, hynrei nga poi syndon haduh ban da rkhie hi ka kynda ynda haba ki da artatien jur pat de lada I da tip shisha ne em ia ka jingmut ka jong kitei ki kyntien kiba I pyndonkam. Iwei na ki lei te i da artatien shikatdei eh ba ita i ‘Politician’ in nang ban ‘draft’ hi dalade la ia kano kano ka ‘Policy’. Hana ki don ki ‘politician’ kiba ia ka jingkren ka jong ki la shu pynthoh da kiwei pat.

Te to ngin ia poi biang sha ki nongjied nongmihkhmat ia kiba nga da shem jingeh shisha ban sngewthuh ia ka bor sngewthuh ka jong kiba kum kitei ki nongmihkhmat, kiba duna ha ka jingtip bad ha ka jingshemphang, khamtam ha kaba ia dei bad ka kamram ka jong ki nongmihkhmat shakat ka Iing Dorbar Thaw Ain. Kaba katno tam ynda haba nga twad jingmut halor kino ki nongrim ba ki jied ia la ki jong ki nongmihkhmat ki jong ki sha kat ka Iing Dorbar Thaw Ain. Kiba bun napdeng jong ki kim tip eiei ruh em ia ka sainpyrkhat ne ka ‘Ideology’ ka jong kano kano na kine ki seng sain hima-sima kiba la ia mih lympung. Kim suitniew hi ruh ban tip ia ki  mat treikam lane ia ki ‘manifestos’ ka jong kine ki seng sain hima-sima kiba la ia mihlympung. Ka jubab ba balei ki jied ia kane ka ‘seng sain pyrthei bad ym ia kita kiwei pat lane balei ba ki jied ia u ‘A’ bad ym ia u ‘B’ ne ia u ‘C’ ka da pyndiaw mynsiem haduh katta katta. Ka jubab ka jong kiba bun ka lah biang ban ong ba ka daw tynrai dei ki nongjied nongmihkhmat bad ym eh ki nongmihkhmat.

Ha shwa ban ia kutnoh ba ngan nym sngewphylla lada sha shisien ngin ioh biang da ka Sorkar MDA ne ka MDA II, kumba ngam nym sngewphylla ruh de lada ha kaba kut yn sa don satang ka AITMC, ka INC bad ka VPP ha ka liang pyrshah ne ha ka ‘Opposition’. Ym lah ruh khlem da sngewsynneiia ki ‘proven habitual turncoat & opportunist’ naba wat tang ha ka liangpyrshah ruh kin nymiohshong. Ia ki ba ka San Snemkan long kaba da jlan shisha shisha.