Ki drugs 

Don bun jait ki drugs, kiba lah ban pyndonkam bakla, bad haba kine kim trei kam shuh, ka met kan sa dawa da u heroin.

D. PAKYNTEIN

Nga ngeit skhem ba baroh kiba pyndonkam ia ki drugs, ki da thrang bha ban iehnoh. Nga ainguh ia U Blei ba u pynrung ianga ha ka tnad Customs Preventive jong ka sorkar India, bad nga la ioh shibun bah ki jinghikai, haduh ba ngan da lah ban iasyllok bad phi. Don bun jait ki drugs, kiba lah ban pyndonkam bakla, bad haba kine kim trei kam shuh, ka met kan sa dawa da u heroin. U heroin u lah ban long uba rong lieh, rong khyndew, bad rong iong ba bit nah. Ia u heroin barabor la ju khleh lang bad ki kuli dawai, ka bih khnai, u soda, u powder saitjain ne dud. Haba phah test ia u heroin ba la ioh kem, la ju shem barabor ba man ka 5 gram, la shem ba don tang 2 gram u heroin bad 3 gram don da kitei kiba lah ong haneng. To phin tip ba ha ka sien kaba nyngkong, u heroin, u bym pat khleh u pynlong ia u ne ka ban klet lut ia ka pyrthei, ki sngew ba ki la don biang ha ka kpoh jong ka kmie, kane ka pynlong ban iai  bteng ha kaba  ar bad ba lai. Ka jingkyrni jong une, ka long kaba shyrkhei bha, bad kito kiba pyndonkam ia u heroin, bym pat khleh, tang lai sien, ym lah shuh ban iehnoh, Lada sdang ban iehnoh, ka pyntlot ia ki shyieng; ioh jingshit; ioh prie pynhiar; ki snier ki khluit, shiphang lah pyiah; ki sngew bym don thied snam; tyrkhong ka met; ym iohthiah; kulmar ka jingmut jingpyrkhat bad kumta ter ter haduh ba ki hap ban pyndohkam biang ia u. U heroin u dei uba rem dor bha. Kito kiba lah pyndonkam bha ia u, ki hap ban pynlut ym duna ia ka  Rs.1000/- ne Rs.2000/- shi sngi. Naei kein yn ioh ia kata ka pisa, mano ban ai? ym don kmie, don kpa, ba lah ban ai. Te kumno pat kine kiba pyndonkam ia une u heroin ki leh?  Ki kylla nongdie, ki thied kham bun ban ia kaba ki ju pyndonkam, ki khleh, ki die kylla sha kiwei. Ia kane la phla da ki katto katne ngut kiba la lah ban iehnoh. Lada phi peit ha You Tube, phin shem ba bun kiba phla ia kane. Katno ka jingshah teh shah khum. Ki khynñiuh that-that ba ioh shah kem, namar sha iing byndi kin poi, lada die, 10 haduh 20 snem ha byndi bad ka kuna kaba heh bha. Tang ka bai pleadar ynnai ia kren. Don kiba iakhun haduh ka Supreme Court ba donburom jong ka ri India, bad ka jinglut kan ym duna ia ka 50/- lak tyngka, khlem da tikna lada yn jop ne rem. Lah ban jop hadien 6 ne 7 snem, ia kito kiba ngat 10 snem, bad hadien 14 ne 15 snem ia kito kiba ngat 20 snem ba  kan myntoi aiu?  Ka Supreme Court ba donburom ka dei kaba dap da ka jingisynei, ka lah ban pynduna ia ki snem ban sah byndi, ym dei ba ka pynksan ia ki. Mano kein bym kwah ban iehnoh?

Kumno, ki kmie ki kpa, kin tip ba ki khun jong phi ki pyndonkam ia ki drugs? Lada phi iohi ba jah ki tiar ha la iing, kata ka mut ba u ne ka khun, ki lah shah teh mraw. Lada jah dawai kuli, te shispah na ka shispah lah dei beit. Phi hap ban da phikir bha ban kylli ia ki khun jongphi, namar lah ban don tang uwei ne kawei ba lah shah teh shah khum, khnang ba kan ym pynmong ia kiwei pat ki khun tipsngi. Phi ruh ki khun, phim dei ban dom haba ki kmie, ki kpa ki kylli, phi dei ban don ka jingkitkhlieh ban pynlait mraw ia u ne ka hynmen/para jong phi. Wat lehrain, ym don mano mano ban kren bein ia phi. Phla noh mynta ka sngi ha ki kmie ki kpa jong phi. Wat tieng, haba phim pat shahkem, lada shahkem ruh ka don ka ain ban iada ia kiba kwah ban kylla; kat kum ka section 64 jong ka NDPS Act 1985. Shuh shuh ka bai sumar ka long kaba rem bha, ym tang ki dawai, ka bai sah hospital, phi dei ruh ban bam bad dih da kiba bha na kiba bha tam, khnang ba phin koit kloi. Wat khuslai lada phi kot ne phim kot bor, namar ka don ka MLA scheme, kaba la shu pynsyrwa kai, kaba baroh ngi iohi. Thoh da ka shithi sha ki MLA jong phi, kin hap soi bad shon muhor ha ka shithi ba phin buh ma phi, kane kan pynshisha ba phi lah leit pan jingiarap, wat leit pan tang da ka ktien. Lada kim treh, leit pyntip sha kiwei pat ki MLA ba phi shaniah, namar mynta ka kynti, ngi la don kita ki MLA ki ban don ryngkat beit bad phi.

Sngap kumno, U Burom Warjri bad Mawlynnai Kylla, ha ka Potternet TV jong i Pastor Bantei Mawpdah, lehse ioh dang don shuh kum kitei ki ar ngut. Kine ki samla bashlur ki mih shakhmat ban ai mynsiem ia phi. Khublei shibun Pastor ia ki jingnoh synniang ki jong phi, bad ia baroh kiba ju shim ka jing-kitkhlieh ha kane ka kam.

Ka long kaba ishyrkhei ban iohi ba ha ki election ba lah leit, ym pat ju iohsngew, ban ioh kurup drugs kum mynta. Dang shen ka tnad pulit ka la ioh kurup bun bha na Lower Mawprem. Ngin ai jingiaroh ia ka tnad kaba la trei shitom. Hynrei, kam kut hangne. Ban pynrem ia kito kiba shah kem, ka charge-sheet ka dei ban long kaba khlain bha khnang ba kan pynsuk ia ki nongbishar ban shim ia ka rai kaba dei. Kam dei kaba suk ia ki nongbishar ban rai pynrem, namar kim don lang ha ka por ba kurup. Bun ki nongkhaii drugs ha baroh ka ri India, ki lait na ka jingpynshitom tang namar ba : (1) Leh sting ki Investigating Officer, kim ju leit sha Iingshari man ka 14 sngi, mynba ki accuse ki don ha ka judicial custody, ne ha ki sngi ba lah buh khnang ban iatai nia (U Nongbishar S.R. Sen ba lah shongthait kum u Justice jong ka Meghalaya u ju pyrkhing bha, tang ban slem ban poi ruh ym long, baroh ki I.O. ki dei ban don shwa ba un shong ha ka khet bishar). (2) Khlem da bud ryntih ia  ka section 100 CrPC 1973. (3) Kum thoh bakla ia ka tarik ne por ha ka Panchnama/Charge-Sheet, bad ha kiwei ki kot ki sla. (4) Teng teng ki nongsakhi ki ong da kumne, kiwei ki ong da kumtai, don sa ki sakhi lamler ha Iingshari. (5) Slem ka FSL report. (6) Pan por shi pan por ban file charge-sheet, na ka 60 sngi sha 90 sngi, bad don ruh kiba pan por haduh 180 sngi, ia kaba ka Supreme Court ba donburom ka lah mana bad kumta ter ter. Kane ka pynlong ia baroh ban artatien. Na kitei ki daw ki nongkhaii drugs ki lait bail, wat lada ki phla kat kum ki kyndon jong ka section 67 jong ka NDPS Act 1985. Hynrei kat kum ka section 25 jong ka Indian Evidence Act 1872. Ki Iingbishar kim ju pdiang ia ki jingphla hakhmat ki pulit, Hynrei, dang don bun bha kiwei kiwei ki sakhi, ban pynkhlain ia ka charge-sheet. Trei shitom tnad pulit, phin jop beit ia kine ki case baroh.