Raphael Warjri
Ka long ka ba donkam ban sot na ki ktien shnong na kylleng ki thaiñ bad kyntoit shnong khnang ban pynriewspah ia ka ktien Khasi bad ban kdup shitylli ia baroh ki ktien ha kawei ka ktien pdeng. Nalor kita ki ktien ba la don lypa na ki kylleng ki kyntoit shnong ki don ruh ki ktien ba lah ban shna thymmai da ka ba synrop lang ar ne lai kyntien ban shna kawei ka ktien ka ba kit jingmut, ka ba thiang snah bad ka ba lyngkot katlah katiai khnang ban bit ban biang ka thoh ka tar. Kine harum la jer kum kat kum ba la pyrshang ban pynwandur ha ka ba dang dei ban tuklar da ka iktiar ba pura halor ka ktien:
College : La jer Sengpule namar ba ka dei ka lympung ba la seng ban pule na ka bynta ban nang ban stad ha kano kano ka phang.
School : La jer Senghikai namar ba ka dei ka lympung ba la seng ban ïoh hikai naduh tynrai, bad ynda la shah hikai thikna ha Senghikai ba lah ban khajoh ne jopkyrdan sha ka Sengpule. Ka jingshisha pat ka long ba ka kyntien Skul ka dei ka ba la marmlien ban pyndonkam barabor.
Academic : La jer Stadphrang namar ba ka dei ka jingstad ka ba lah da phrang janai ha ka shlem jingstad salonsari.
Scholar : La jer Stadtihsani namar ba ka dei ka jingstad ka ba lah da tih sani bin-pa-bin ban lah ban jop kyrdan ha salonsari.
Adjourn : ka mut khangshikylla- khang dei ba sangeh noh; shikylla dei ka por ba la mang ban ïakren ne leh kano kano ka kam.
Amend : ka mut Syrdep-aiñ namar ba ia kano kano ka mar ka ba la rim bad la jot noh bad ym iahap shuh katkum ka por la dei ban syrdep ne maramot ba kan bha biang bad ba lah ban pyndonkam sa shisien. Kumta ha ka ba iadei bad ka aiñ lah ban shna kyntien Syrdep-aiñ.
Allegiance : ka mut ka ba nguhsyiem demsyiem – ka nguh ka dem ka dei ïa ki kynja jingthaw kiba halor ka kyrdan. Syiem u dei ka dak ka shab jong u khlieh synshar.
Author : ka mut thohjer thohnam- thoh dei ka ba pruid dak ha sla bad jer dei ba nam kyrteng ïa kaei kaei. Kane ka ktien ka dei ba kren ki riew tymmen ki ba la tip bad bna shaphang ka thoh ka tar ha ki kot, tangba kim ju pyndonkam da kaba shna na ka ktien ‘nong’ bad ki la ong beit da ki thohjer thohnam ka ba thew ia ki riewtbit ki ba thoh da ka ktien pule ha ki kot.
Bank : ka mut suppisa, suptyngka, suplumpisa, supbuhtyngka – sup ka dei ka thiar ba thep bad sei ïa ki marbam katba donkam, lum ka mut ba pynlang bad pisa ka dei ka mar ïapeiñ. Buh ka dei ba kynshew bad tyngka ruh dei ka mar ïapeiñ. Lah ruh ban ong suplumtyngka supbuhpisa kat ba sngewbit sngewbiang ha ka ba kine kin long kum ki ktien kynnoh.Hynrei lah ban pyndonkam tang kawei ha ka thupktien. Lehse ka ba kham biang tam dei ka supkynshew namar ba ka kham ïar ban pyndonkam ïa kata ka kyntien; namar wat lada bank la sngewthuh salonsar tang kum ka seng kynshew pisa tyng-ka, hynrei ka don ruh kata ka ba ju khot ka Blood Bank ka ba kynshew snam. Lehse ka ba kham sngewbit sngewbiang ha ka shruhktien (word structure) dei ka ktien Suppisa Suptyngka na ka bynta ka ïingseng ba kynshew pisa tyngka namar ki ktien suplumpisa suplumtyngka ki lah long lyntaid than ka shruh ktien. Hynrei ka ktien phareng bank ïa ka phudwah lane bank ïa ka ba leh da ka ba ngeit skhem ym dei ban khleh lang ha kane ka juh ka ktien namar ha ka ktien Khasi lah don lypa da kiwei pat ki ktien.
Bar (Advocate) : ka mut ïingmuktiar, shlemuktiar – ïing ka dei ka trep ba shong ba sah bad muktiar u dei u riewtbit (expert) ha ka ïasaid aiñ. Shlem dei ka jaka ba phrang ïa ka mar ka mata ne ba ïa mir jingmut ki khraw pyrkhat.
Business : ka mut khihtrei khihkamai ne ka khih ka khan ne ka trei ka beng – khih ka dei ba ïaid na wei shawei bad kamai ka dei ba trei ne bylla ban ïoh dor bainong katkum ba trei.Ka ktien kynnoh ka khih ka khan ne ka trei ka beng ki kit jingmut kumjuh kum kaba khihkamai; ka khih ka khan ka kham ïahap bad ka ba shu korbar da ka ktien ka thylliej ka ba kit jingmut management business, bad ka trei ka beng ka dei ka ba da trei da ka bormet borphad ka ba kit jingmut executive business. Kumta Business ka kit jingmut khihtrei ne khihkamai.
Budget : ka mut mang tyngka – mang ka dei ba la buh bhah thik kumba dawa bad tyngka ka dei ka mar ïapeiñ ïa broh ki tiar ki tar ki mar ki mata ba pyndonkam ki briew. Kane ka ktien mang tyngka ka dei ka ba lah ju pyndonkam barabor bad ba lah sngewthuh paidbah salonsar.
Capitalism : ka mut Roispahshimet ne spahroimarwei ne spahshimet- spah ka dei ka jingdon jingem, roi ka dei ba kiew ha ka kamai kajih bad marwei ka dei shimet tang ha lade. Kumta ka mut ba ka jingkiew ka jingdon jingem ka spah ka hajar ha la shimet lada dei marwei shimet ne kawei ka seng khaïi ka kit jingmut Capitalism. Lada dei ban kiar na ki ktien ba lyntaid lah ban jer Roispahhi lane ba roi spah hi tang ha lade shimet ne shikynhun kamai.
Certificate : ka mut syrnot- syrnot ka dei ka dulir ba ainam ne ai kyrdan ïa ka kam ne ka jingtrei jongno re jongno ba la thoh tang ka pasoh jong kata ka kam. Ka syrnot ka ïapher na ka dulir kaba dei ka ba thoh bniah bin pa bin ïa kiei kiei ki bynta ba dei ban thoh katkum ba dawa ka kam.
