U Sumar Sing Sawian
Na kawei ka por sha kawei pat, katba nagn trud, nang tih bad nang krang (drill), nang lap ia ka jingiar jong ka ktien Khasi bad ruh ki jingmut ba Jylliew jong ka, khamtam ñiar ban don kiwei kiwei pat ki ktien hapoh pyrthei, ki ban don ktien kynnoh kum ha ka ktien Khasi. Kane hi ka sakhi ia ka jingriewspah jong ka ktien.
Ha ka taïew ba la dep, ngi dang sah ha u dak c jong ki kyntien Phareng ba la ialeh ban batai bniah sha ka ktien Khasi, kum iaka jingmut jong u SYIAR – COCK, ne ROOSTER. To mynta ngin ia peit pat ia u dak D. To ngin ia phai shwa ia ka kyntien Deputy. Ngi iohsngew ia ka kyntien Deputy Chief Minister, uba ha ka kyrdan ba ar jong u myntri rangbah. Ka kyntien Khasi hangne ka dei Symbud kaba mut Deputy.Kumta ngi ong u Symbud Myntri rangbah – Deputy Chief minister, Symbud Shong Knor, Deputy Speaker.Ia ka kyntien Dignitary, pat yn ia batai kumno, kaba mut ia u briew ne ka briew kiba don kyrdan bad don burom. Ha ka kyntien Khasi lah ban ong ba ki dignitary ki dei ki Kynrem ki Lyndan, uba long kum uta u Diplomat, ha kaba ha ka kyntien Khasi, ngi lah ban ong u Kynrem Lyndan.
Ngi ju iohsngew bunsien ia kane ka kyntien Debate. Kaba mut ka jingiather ñia pyrshah kawei ia kawei pat. Ha ka kyntien Khasi, lah ban ong ka ‘tai ñia, ka iathir ka iatai, ka pongpet, bad ka don sa kawei ka kyntien ba ki ong ka Tyrko. Jied hi ma phi ia kawei kaba phi sngew dei bad iahap jingmut. Ngi shait ia don hapdeng bun ki jing-ialehkai ne ki jingpynirong, ba ki da don ki nongpyniaid. Ia kum kine ki nongpyniaid kiba khot ki Master of Ceremonies, ha ka ktien Khasi ki ong DAMDAR. Ngin wan pat mynta sha ka bynta jong ki kam Barikor (Arts). Uwei na ki barikor ba la paw shakhmat jong kane ka Ri Hynñiewtrep, u Bah Raphael Warjri, u la pynmih ia kawei ka kot ba la ai kyrteng “Ka Thohdur Mynta” –
(A Khasi Book on Visual Art).
Ha kane ka bynta, nyngkong nyngshap, ngi la ia mlien ban ong “DRAM DUR.” Draw ka dei ka kyntien Phareng. Hynrei ngi ioh mynta ha ka jaka Draw, ia ka THOH Dur. Nmar ngi la ioh ia ka thoh Dak, mynta ngi la ioh pat ia ka thoh dur. Ha kaba iadei bad ka thoh dur, ngi ioh ruh ia ka pruid dur (sketch), da u rnga ne da u let. U Bah Raphael, u batai kumne :- “Draw ka dei tang ban shu ruid, kumta u nongdro u dei tang u nongpruid dur : Hynrei u Barikor dei u NONG THOH DUR.
Kumta haba ngi ong ruid ne pruid, ngi shu ong pruid ia uta u ANG. Ka kyntien Khasi ia u ANG, ka mut ia u LINE ha ka kyntien Phareng. Ia ka kyntien ANG la pyndonkam ha ki jaka kiba bun jong kaRi Hynñiewtrep. Kumta ha kino kino ki jingialum ialang, ngi dei ban ong peit ho dei ban ieng ha u ANG, kaba mut ieng line.
Ha kaba iadei bad ka THOHDUR bad ruh kiwei kiwei ki bynta kum ka thaiñ ka thir jaiñ, ki don ki dur ki dar ia kiba ha ka kyntien Phareng ka ong DESIGN. Katba ia kane ka kyntien Design, ha ka kyntien Khasi ngi ong ka PUID KHMAT. Ki don bun jaid ki dur puid khmat, khamtam ha ki jaiñ kiba thaiñ haduh mynta ha Ri Bhoi, ha ki raij kiba pher bapher, khamtam ki jaiñ kiba iadei bad ka leh niam ka leh rukom khamtam ha ka Sajer. Ki briew ki ia imsngi (dedicate), ban nang pynroi, pynsan, pynproh – (develop), ia ki PUID KHMAT (Design).
