Raphael Warjri
Ha kane ka aïom ba long ka sienshong (session) jong ka Dorbar Thawaiñ ha jylla, la pashat jingmut ki ktien ba iadei bad ki kam korbar ha Dorbar Thawaiñ, khnang ba ki shlem pathai khubor Khasi naduh ki kotkhubor, ki pathaidurim (electronic media) bad ki snurpathai khubor (digital media) ki lah ban pyndon kam katkum ba ki sngewbit, wat lada khlem pat aibor da ka iktiar ba dei khmih ia ka bynta jong ka ktien Khasi.
Act – Aiñpura ka aiñ ba dang rew ba la tai sani hapdeng ki dkhot ka Dorbar Thawaiñ kiba la jied da ki paidbah ka jylla ban shim bynta katkum ba la pynkup bor hapoh dorbar thawaiñ shwa ban shna ka aiñ ba pura lyngba ki atiar synshar ha jylla bad ba la da soi katkum ka shab jong ka iktiar u Lat ka jylla na ka bynta ban pynjiari ha ka imlang sahlang.
Adjourn – Wai kaba wai noh syndon ka dorbar ha ka dorbar thawaiñ, tat haduh ban da wer biang da u Lamphang ka Dorbar Thawaiñ.
Adjournment sine die – Waikhlempud kaba wai noh syndon ka dorbar khlem da buh pud. Hynrei ka ba lah ban rah biang tang ha ka sienshong kaba yn dang wan katkum ka iktiar jong u Lamphang ka Dorbar Thawaiñ.
Amendment – Syrdepaiñ kaba syrdep biang ia ka aiñ kaba la shem ba ka dkoh bad donkam ban maramot katkum ka jingdawa jong ka juk.
Bicameral- Ardorbar ka rukom buhti ia ki dorbar ha ka synshar khadar kaba kynthup arjait ki dorbar kiba la pynkup iktiar ban pyntreikam ia ki aiñ ha ka imlang sahlang. Lah ban kam ia ka dorbar thawaiñ jylla (State Legislative Assembly) bad ka dorbar thawaiñ dalariti (District Legislative Council) kum ki ardorbar ba synshar bad bishar ia ki khun ki hajar ha ka jylla.
Bill – Aiñrew ka aiñ kaba dang pynkhreh bad ka long kaba dang rew ka ba dang donkam ban khmih sani na ka bynta ban pynjanai shwa ba kan long ka aiñ ba pura na ka bymnta ban pynjiari ha ka imlang sahlang ha jylla.
Budget – Mangtyngka ka pisa tyngka ba la mang na ka bynta ka aïom pyntreikam ha ka sorkar jylla na ka bynta ban tei bad kyntiew ia ki paidbah ha ka imlang sahlang bad ban shan ki jingtei ba pyndonkam kyllum ki paidbah ha ka imlang sahlang.
Call attention – Werbor Pynshai ka bor ba la pynkup ha ki dkhot ka dorbar thawaiñ ban wer na ka bynta ban pynshai ha dorbar thawaiñ ia ki kam paidbah kiba dawa kyrkieh ha ka imlang sahlang.
Codification – Aiñsot ka aiñ ba la sot na ki riti dustur tynrai ban kyntiew bui ha ki dulir aiñ na ka bynta ban thaw aiñ pura bad ban pynjiari ha ka imlang sahlang ha jylla.
Contempt of House – Beiñ-dorbar kaba kren ne khlei ki kyntien ki ba long pyrshah ia ka jinglong kyntang jong ka dorbar ki longsan mansan la ha ka kyrdan jong ka shnong ka raij ne ka hima, kynthup ruh ha ki dorbar thawaiñ dalariti ne dorbar thawaiñ jylla.
Cross the floor – Ryngkoh Pynkheiñakor kaba jam sha palat na la u pud jong ka iingdorbar thawaiñ kumba ryngkoh ban pynkheiñ pyrshah ia ka akor longbriew manbriew ha ka shlem korbar shaphang ka ba thawaiñ ha ka imlang sahlang. Kata ka long kum haba ki dkhot na ka liang pyrshah ba kren ban kyrshan ia ka sorkar lane na ka liang sorkar ban kren kyrshan ia ka liang pyrshah.
Cut Motion – Bor Tyrwakam ka bor ba la pynkup ha ki dkhot ka dorbar thawaiñ ban tyrwa kano kano ka kam ka ba dei ban thaw aiñ ha jylla ha ka khep ba dawa kyrkieh ha ka imlang sahlang.
Demand for Grants – Dawa Bhahpisa ka bhah pisa ba la mang na ka bynta ban tei ia ka imlang sahlang lada dei na ka tyngka ha la ka tnat treikam sorkar kaba la pyrshot (plan) lypa ne kaba khlem pat pyrshot (non-plan).
Debate – Saidnia kaba shim bynta ki dkhot dorbar thawaiñ ha ka tyrko bad tainia halor ki kam thawaiñ ia ka imlang sahlang ha jylla.
Enacted – Shna-aiñ kano kano ka dulir aiñ ba la tyrwa ha dorbar thawaiñ ka donkam ban shna kyrpang ia kata ka aiñ shwa ban lah long ka aiñ pura kaba lah ban pynjiari ha ka imlang sahlang ha jylla.
En bloc – Synroplang ka ba synrop lang ki dkhot ha ka dorbar thawaiñ na ka bynta ban kyrshan ia kano kano ka kam ba kongsan ha ka imlang sahlang kaba dei ban iaid lyngba ki aiñ ba synshar ia ka imlang sahlang ha jylla.
Expunction – Wengnia ka ba weng noh ia ki nia kiba kren da ki dkhot ka dorbar thawaiñ na ka kaiphot ne ka dulir aiñ ba kynshew ha ka thiar jong ka dorbar thawaiñ. Lada ki ktien ba kren kino kino ki dkhot ki long ki ba pohdor, ba khlemakor ne kiba long pyrshah ia ka jinglong kyntang jong ka dorbar thawaiñ, ka dorbar ka lah ban rai na ka bynta ban ym buh kaiphot kum kita ki kyntien ki ba pynjah burom ia ka dorbar thawaiñ.
Finance Bill – Aiñrew Beityngka ka aiñrew kaba wan rah ha dorbar thawaiñ manla ka snem katkum ka bhah ba la tyrwa da ka sorkar kmie na ka bynta ka snem ka ban dang wan ha kaba lah ban kynthup ruh ia kiwei kiwei ki bhah ba la mang shuh shuh katkum ba dawa ban tei bad kyntiew ia ka imlang sahlang ha jylla.
Gazette – Dulirsorkar ka dulir ba thoh ne shon ia ki jynthoh ba kongsan jong ka sorkar na ka bynta ban iaineh kum ka aiñ ryngkat ki kyndon ba la kynthup ha kano kano ka bynta jong ka kaiphot katkum ba la thawaiñ ha jylla. Ka long ruh kum ka byrta shula paidbah ban tip ia kaei kaei ka ba la thoh ha kane ka dulir ka dei ka ba shongnia katkum ki hukum sorkar ka ban iaineh katba ym pat kylla pat da kumwei. Barabor ka long ba ki hukum ne kino kino ki kaiphot ne dorkhas jong ka sorkar ki ba la saidnia lyngba ka dorbar thawaiñ bad la buh ha ka jynthoh ba la soi da ka shab jong u lat ka jylla kum ka iktiar khliehduh. Ia kano kano ka hukum, kaiphot ne dorkhas kaba dei ban pyndam noh ruh ka dei ban da kubur da ka dorbar thawaiñ bad soi ha ka shab jong u Lat ka jylla bad sa pynmih ha kata ka Dulirsorkar.
Hearing – Shahshkor ka ba buh pali ka iingbishar na ka bynta ban shah shkor ia kiei kiei kiba la ujor ne mudui da ki ba ialeh markynti ha ki mokotduma ne kino ki kajia majia kiba mih ha ki arliang mamla. Hangta ka kynhun nongbishar ka lah ban bishar sani katkum ki sakhi satar bad ki sabut ba lah ban pynshongnia halor ki hok longbriew manbriew shwa ban hukum ha ka ban rai pynksan ne pynrem.
Leader of Opposition – Lampyrshah Liangsorkar: ka kdew ia u dkhot ka dorbar thawaiñ uba la shah jied ban long u ban lam khmat pyrshah ia ka liang jong ka sorkar ha ka dorbar thawaiñ.
Legislate – Thawaiñ ka dei ba ki dkhot ka dorbar thawaiñ ki ia tyrko bad tainia halor ki mat kiba dei na ka bynta ban thaw ia ki aiñ ha jylla ban synshar ia ka imlang sahlang.
Ordinance – Kliaraiñ ka aiñ ba shna hi da ka iktiar na u khliehduh ka Ri ne ka jylla kiba la pyntreikam katkum ba la pynkup bor da ki kyndon jong ka Riti Synshar ka Ri.
Notification – Byrta-aiñ ka byrta ba katkum ka aiñ ha jylla kaba la shna lyngba ki dkhot ka dorbar thawaiñ bad kaba da soi katkum ka shab jong u khliehduh ka Ri ne u Lat ka jylla, ha kaba dei ban da pynmih paidbah ha ka dulirsorkar.
Parliament – Dorbar Thawaiñ-Ri ka dorbar thawaiñ jong ka Ri kaba kynthup ia ki dkhot ba la jied da ki paidbah katkum ki riti synshar paidbah na ki jylla ha satlak jong ka Ri kiba mihkhmat na la ki jyllisynshar bad shah pynkupbor katkum ka Riti Synshar Ri.
Point of Order – Matjuban Pynjiari ki mat ba sei ia ki juban ba la batai katkum ka aiñ kaba kynthup hapoh ki kyndon jong ka Riti Synshar katkum ba la tainia ha iingdorbar thawaiñ bad ba la phah sha u lamphang ka dorbar thawaiñ na ka bynta ban rai ha ka dorbar thawaiñ da ka sur synrop jan baroh ki dkhot shityllup.
Question Hour – Por Pyrthew ka khep ba nyngkong nyngshab ha ka sienshong jong ka dorbar thawaiñ ba la buh pali na ka bynta ban kylli pyrthew bad jubab artat hapoh kata ka kynta ba la mang da ka por.
Session- Sienshong ka pali jong ka aïom shong dorbar thawaiñ manla ka sien ba la buh sngi khnang da ka kynhun ki kher rangbah ka shlem korbar jong ka dorbar thawaiñ ba la khlieh da u Lamphang.
Speaker – Lamphang u ne ka dkhot jong ka dorbar thawaiñ ba la shah jied ha ki paidbah ban mihkhmat ia la ka jyllisynshar ha ka jylla, bad ynda la dei ka pali ban shna ia ka kynhun synshar bad kynhun liang pyrshah, katkum ka nongrim jong ka synshar paidbah la dei ban jied dkhot ki ban long pdeng khlem shah liang ban pynkup bor kum u ne ka Lamphang na ka bynta ban pyniaid ia ka dorbar thawaiñ katkum ba la shon shab ha ka Riti Synshar Ri.
Starred Question – Pyrthew Dakhlur ka kylli pyrthew ha dorbar thawaiñ ba la shon ha ka kot lyngkdop ba la buh dak khnang da ka shab jong u khlur ha ka ba uno uno u dkhot u kwah ka jubab na ki myntri sorkar ki ban khlei ka juban hapoh lympung jong ka dorbar thawaiñ.
Statute- Aiñ dorbar ka aiñ rew ba la tai sani ha dorbar thawaiñ shwa ban rai na ka bynta ban shna aiñ pura kaba lah ban pynjiari paidbah ha ka imlang sahlang ha jylla
Veto – Bortaitaiñ ka bor ba la pynkup ha u lamphang ne uno uno u khlieh ka dorbar na ka bynta ban kyntait ne tait ia kano kano ka aiñ ba la dep rai ha dorbar thawaiñ, lada shem ba ka lymbiang ne dkoh ha kaba pynjiari ha ka imlang sahlang.
Whip – Borsympat u lane ka dkhot jong ka dorbar thawaiñ ba la shah jied ha ki paidbah na la ka jylli synshar ban mihkhmat ha ka dorbar thawaiñ ka jylla bad marbud la shah jied uno uno u dkhot ba don ka bor ka iktiar ban sympat ia la ki para dkhot na la ka liang synshar ne liang pyrshah ha kaba iadei bad kino kino ki kam ki ba pynkheiñ ia ki kyndon jong ka riti synshar lane ia ki aiñ jong ka dorbar thawaiñ lane wat ia ki kam shimet kiba long khlem akor hakhmat ka dorbar thawaiñ ne ha ka longbriew manbriew.
