D.H KHARKONGOR
“Mama ketnaithu. Ithuatcha Mama? Komtinei, komti dew na, mama? Thurakomti, komtikorona, manga barabor wan thied nangne dukan jong phite”. “Monga ym long dun te, kane mar bobhate. To ale ale, bolei ma fi fetnohkamto. Ale, to monstep to manga duna khon diatken ia fi, mongadie bhoni ken. To mo phi ruh simno khambuun to mongaroloongken khunditduna. Ma fi katno sim? Kane ka dei kata ka ktien ka thylliej ba ju pyndonkam, ha Iew ha hat, hapdeng I nongdie bad I nongthied wei ba ka ktientynrai ka jong ki ka da iapher bak-ly-bak kawei na kawei.
Lah ban ong ba ka ktien ka thylliej lane ka ‘language’, kumba ki ong ha ka ktiennongwei, ka dei kawei na ki lad ki lynti ba u Nongkren nongkhana u kwah ban bsutpynsngewthuh shai ha u Nongshahshkor ia kaei kaba u, kum u Nongkren, u don ha ka jingmut ka jingpyrkhat ka jong u. Lyngba ka ktien ka thylliej ba u Nongkren u ialeh ban bsut pynsngewthuh, ia la ka jingmut ka jingpyrkhat ka jong u, ha uta uwei pat uba sngap bad uba shahshkor ia u. Ka ktien ka thylliej ka dei ka lad ka lynti ban ia kren ia khana bad ban ia sngewthuh shai iwei ia iwei. Ka jingkren jingkhana ka jong u Nongkren kan long lehnohei lada kita kiwei pat kin shu ioh sngew khlem da shah shkor lane lada kim lah ban sngewthuh shaikdar lane kim lah ban shemphang ia kata ka ktien ka thylliej kaba u Nongkren u pyndonkam.
Uba sngap bad uba shahshkor u donkam ban sngewthuh shai kdar bha shwa ia kata ka ktien ka thylliej kaba u Nongkren u kren u khana. Ka dei halor jong kane ka nongrim ba donkam ban don kyrpang ia u ‘interpreter’ lane ia u nongiarap ban pynkylla ktien, kata, u ban iarap ban pynkylla ia kata ka ktien ka thylliej ka jong u Nongkren nongkhana sha ka ktien ka thylliej ka jong uta u nongsngap nongshah shkor.
Kiwei lehse ki shim ba kata ka jingmihnoh jingdat ka jong ki MLA jong ka VPP ka dei ka jingbym burom ka jong ki ia kat u Lat jong ka jylla bad ruh ia ka ktien ‘Hindi’ kaba u pyndonkam. Nga shimet ngam shim ba ka long kumta. Nga kubur ruh ba kam dei ka jingbym burom, ka jong ki, la ia u Lat jong ka jylla ne ia ka ktien ‘Hindi’, kaba u Lat ka jylla u shim kabu ban pyndonkam kyrpang syndon pla kha ka Ing Dorbar thaw-ain jong ka jylla Meghalaya ka jong ngi.Ngam kubur ba ki khim jingmut jingpyrkhat. Nga shim ba ka dei ka dak jong ka jingsngewpyrshah ka jong ki ia ka jingshim kabu ka jong U Lat ka jylla ban pyndonkam da ka ktien Hindi, ka ktien ka thylliej kaba kiba bun napdeng ki MLA ki jong ngi kim da pyndonkam koit ha ka jingim ka jong ki kaba man la ka sngi. Ka ktien ka thylliej kaba kim shym la pynmlien la ban pule lane ban thoh. Nga shim pynban ba dei tang ki MLA jong ka VPP kiba ithuh, kiba tip bad kiba sngewthuh shai ia ka jingthmu kaba sha lynded jong ka jingkren khang ne ka ‘intentional speech’ ka jong u Lat da ka ktien ‘Hindi’.
Ka long lehnohei ban kren ban khana, ia u ba bun balang, da ka ktien ka thylliej lane da ka ‘language’ kaba um lah ban sngewthuh ia ka. Sngewthamula ba U Conrad pat de ruh u krenpynksan pynban da ka ktien ‘English’ ia kato ka jingkren ‘Hindi’ ka jong u Lat, hapoh ka Ing Dorbar Thaw-ain jong ka jylla. Ka jingkren pynksan ka jong u Conrad kan long lehnohei lada jia ba u Lat pat de ruh um lah ban sngewthuh ia kawei ba lehse u Lat um shym la pynmlien la ban pule lane ban thoh bad ban kren ia ka ktien ‘English’. Ka jingkren pynksan ka jong u Conrad da ka ktien ‘English’ ka long lehnohei lada u Lat ka jylla um lah ban sngewthuh ia ka. Kan jin da la bha ia u Conrad ba un krenpynksan pynban da ka ktien ‘Hindi’, khnang ban sngewthuh kyrpang u Lat. Kan jin da la bha ruh de ba u Conrad un iarap pynsngewthuh lem ia u Lat, da ka ktien ‘Hindi’, ba kiba bun napdeng ki MLA ki jong kane ka thain Khasi-Jaintia kim dei kiba tbit la ban thoh lane ban pule bad ruh ban kren ia ka ktien ‘Hindi’. U la dei ban pynsngewthuh lem ruh ia u Lat ba hangne ha ka jylla Meghalya ka jong ngi ka ktien ‘Hindi’ kam dei ka ‘official language’.
Ka jingkren kyrpang ka jong u Lat jong ka jylla, hapoh ka Ing Dorbar Thaw-ain jong ka jylla Meghalaya ka jong ngi, da ka ktien’Hindi’ ka pynshisha ia ka jingangnud jong ka Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), lyngba ka Bharatiya Janata Party (BJP) kaba dei ka sengsain pythei ka jong ka, ban pynlong ia kane ka Ri India ka jong ngi ka ‘Hindu Rashtriya’ bad ruh ka ‘Hindu Bhasha’.Ngidei ban tip shai ba ka jingthmu kaba kongsan tam eh jong ka RSS ka dei ka jingpynsaphriang bad ka jingpynsuhthied, ha baroh kawei ka Ri India,ia ka sainpyrkhat ka jong ka, kaba ngi ia tip baroh ia ka kum ka ‘Hindutva ideology’. Kawei na ki jingangnud jong ka RSS ka dei ka jingsaindur thymmai bad ka jingithuhnoh ia kane ka Ri India kum ka ‘Hindu Rashtra’ lane ka Ri kaba kyrpang jong ki riewngiet Hindu. La synshar ia ka sainpyrthat ka jong ki RSS da ka jingngiet ba ia ka Ri India hi baroh kawei dei ban synshar beit noh thik tang da ki riewngeit Hindu.
Ka ‘Hindu Bhasha’ (National Language) ne ka jingangnud ban ithuhnoh ia ka ktien Hindu kum ka ‘national language’ lane ka jingithuhnoh ia ka ktien’Hindi’ kum ka ktien ka thylliej jong ka Ri India hi baroh kawei ka deikawei de ka thong jong ka RSS. Ka ktien ka thylliej ka dei ka shi bynta ban lah ban pynlong ia kata ka ‘Hindu Rashtra’ ka jong ka. Kane ka long kat kum kata ka ‘Hindu Bhasha Sangha’ ka jong ka.
Khatduh ia wai ba wat lada ka long lehnohei ban kren ban khana da ka ktien ‘Hindi’ ia ki bym sngewthuh ia ka pynban kam long lehnohei pat de kat kum ka jingthmu kaba sha lyndet jong ka RSS naba ka long ‘symbolic’. Hato kam dei ne nga bakla?
