Raphael Warjri
Ka long ka ba donkam ban sot na ki ktien shnong na kylleng ki thaiñ bad kyntoit shnong khnang ban pynriewspah ia ka ktien Khasi bad ban kdup shitylli ia baroh ki ktien ha kawei ka ktien pdeng. Nalor kita ki ktien ba la don lypa na ki kylleng ki kyntoit shnong ki don ruh ki ktien ba lah ban shna thymmai da kaba synrop lang ar ne lai kyntien ban shna kawei ka ktien kaba kit jingmut, ka ba thiang snah bad kaba lyngkot katlah katiai khnang ban bit ban biang ka thoh ka tar. Kine harum la jer kum kat kum ba la pyrshang ban pynwandur ha kaba dang dei ban tuklar da ka iktiar ba pura halor ka ktien:
Contempt of House : ka mut beiñ dorbar- beiñ ka dei ba ym ñiewkor ne ba ñiewpoh, dorbar ka dei ka lympung syllok bad tainia halor kano kano ka phang badei ha ka jylli ïing, jylli u shnong u thaw ne hima sima. Kumta beiñ dorbar ka biang bad kit jingmut thik ïa ka contempt of house.
Convenor : ka mut werlang, damdar- wer ka dei ba khot sngewbha shano shano, lang ka dei ba lum shi jaka ïa kiba bun ki paidbah. Ka ktien damdar ruh ka kit jingmut kumjuh ïa u nongïalam ba la buh bynta ban lumpaid ha kano kano ka lympung.
Conscience : ka mut saptipbriew, jingïatiplem- sap ka dei ka snap kyrpang jong u briew shimet bad tipbriew ka dei ka dei kaba tip la ka akor ha lade ha ka jingïadei bad ki parabriew. Kumta ka snap kyrpang jong u briew shimet uba tip la ka akor ha ka ba ïadei parabriew ka dei hi ka jingïatiplem jongno re jongno.
Consensus : ka mut ïamonlang, monjurlang- ïamonlang ka dei ba jied bad lmun ryntih shi kynhun bynriew bad monjurlang ka dei ba kohnguh ban treh ryntih shi kynhun bynriew ïa kano kano ka kam.
Culprit : ka mut ‘riewbymman- ‘riew ka dei ka ‘tien rapkhmat shwa kano kano ka kyntien kaba kdew ïa ka snap longbriew ba kyrpang katkum kata ka kyntien ba marbud, kum ka nuksa,’riewkhuid, ‘riewkhlaw, ‘riewniam bad kumta ter ter; bad bymman ka dei kaba long sniew ha ka jinglong ba shimet ne shi kynhun briew kum ha kaba marmlien ban leh ki kam ba pyrshah ïa ka bha ka miat ha ka imlang sahlang, kum kaba tuh ba thiem, ka ba thok ba shukor, kaba pyniap briew bad kum kita ki kam sniew.
Debate : ka mut tyrko- tyrko ka dei ba ïatainia ban pyni da ka ktien markynti hapdeng ki arliang mamla.
Dedicate : ka mut ba pynkyrpang, aiti, imsngi, duriap- pyn ka dei ka ‘tien rapkhmat (prefix) shwa jong kano kano ka ktien ban wanlam jingmut kum kaba treikam katkum kata ka ktien ba bud, kyrpang ka dei kaba la mang khnang bad kham kor ban ïa kiwei; aiti ka mut ba la ai shawei khlem kam shuh ha lade bad ti dei ka ba la buhti; imsngi ka dei ba la im shi ngi shi ïa tang ha kawei ka kam ne jingleh; bad duriap ka dei ba minot thop ha kano kano ka kam ne jingleh.
Demonstrate : ka mut ba trei pynpaw, treiynpaw- trei ka dei ba leh ïa kano kano ka kam, pynpaw ka dei ba pyni hakhmat u paidbah; ynpaw ka dei ba lah ban ïohi da baroh.
Deputy Speaker : ka mut u ne ka Symbud Lamphang- symbud ka dei ba ryngkhi marbud ka kyrdan hapoh ban ïa uba ha khlieh, lamphang ka dei ïa u riew ba ïalam ïa ka phang tainia ha kano kano ka lyngwiar.
Deputy Chief Minister : ka mut Symbud Myntri Rangbah- symbud ka dei ba ryng khi marbud ka kyrdan hapoh ban ïa u ba ha khlieh; myntri ka dei ïa u longsan ha ka dorbar Hima ne jylla; rangbah dei uba lah ïaw bad ha khlieh eh napdeng ki longsan.
Department : ka mut Shnatkitkam, Tnatkitkam- shnat ne tnat ka dei ka lyngkhot shibynta na kawei ka metbah; kitkam ka dei ba shim jingkitkhlieh ban korbar ïa ka jingtrei.
Desecrate : ka mut lehsang- leh ka dei ba pynlong ïa kaei kaei; sang ka dei ka jing-leh pap ka ba pyrshah ïa ka longbriew manbriew.
Design : ka mut puidkhmat- puid ka dei ba ksam lyngba ban pruid dak, khmat ka dei kaba paw haba lah ban ïohi nyngkong shwa. Kumta ka puidkhmat ha ka ktien Khasi ka ryngkat ka jingmut kum ka ktien design namar ba ha ki jaiñ ba thaiñ ki ju puid khmat na ki rymmiang bad na ki jaka ba shah ban shna puidkhmat.
Destiny : ka mut ka kupar ïawai – kupar ka dei ka rngiew jong u briew kaba lah ban eh ne jem daw; ïawai ka dei ka khep ba kut bad khatduh artat jong kano kano ka bynta. Kumta lah ban ong kuparïawai ïa ka jingmut jong ka ktien phareng destiny.
Develop : ka mut pynroi, pynsan, pynheh, pynproh, pynkiew- pyn ka dei ka ‘tien rapkhmat ba marbud ïa kano kano ka ktien; roi, san, heh, proh, kiew ki dei ki ktien ba la bynrap da ka ‘tienrapkhmat pyn khnang ban kit jingmut kaba pynpaw jinglong kata ka ktien.
Dexterity : ka mut jalani- jalani ka dei ba trei bniah haduh katta katta.
Dignitary : ka mut ki kynrem lyndan- kynrem ka dei kumba phuh rben bha u tmaiñ ha kaba paw ka khmat maiñ rangbah; lyndan ka dei kum baphuh baphieng bha ka longrynñieng.
Dignity : ka mut longrynñieng manrynñieng- long, man ka dei ba sei ba mih haba paw; rynñieng ka dei ka jingjrong na tbian slakjat haduh kliar shynrong khlieh. Kumta ka kdew ïa ka snap jinglong jingman jong u briew shirynñieng.
Diligent : ka mut durïap- duriap ka dei ba minot thop jar jar da ka ba ïaishah ïa baroh ki jingeh halade.
Dilute : ka mut khleh pynblad, byrsieh- khleh pynblad ka dei ba theh ïa ka jingdih da ka kynja um ban pynblad ka bor; byrsieh ka dei ba thep da kano kano ka pyrkhat bakla ban pynbieit pynngop ha ka rukom kumba kwah.
