Ka jingpynjot ïa ka mariang ka wanrah ïa ka jingduhnong bad jingma bakhraw

Pynkhreh Syngkli

Ha kine ki sngi mynta ki mih bun ki jingkylla ha ka mariang kaba ngi ong ha ka ktien nongwei ka (climate change) ka jingkylla ka suiñbneng ha ka mariang kane ngi tip ba ka wanrah ka jingma bakhraw ia ki nongshong shnong baroh kawei.

Ka jingkylla ka suinbneng ne ka mariang ka dei hi na nga na phi, namar ngi leh ia kiei kiei ban pynjot ia ka mariang ngim pyrkhat bad ngim suidniew ia ka jingdon jong em jong ka,  U Blei u bu ia ngi ki briew hangne ha pyrthei ban gin ri ngin sumar ia ki jingdon jingem jong ka bad u air uh ia ngi ka bor ba ngi lah ban pyndonkam ia ki jingdon jong ka kat kumba ngi donkam, hynrei mangi ki briew pat ngim nang ban pyndonkam ia ki, bad ngim nang ban kunai, bad ngi khlem pyndonkam katkum ka jingdonkam jongngi, ngi kwah rhah, bad ngim ju dap katno katno ruh, kane keiñ ka la pynlong ia ngi ba ngin ngat ha ka jingeh bad jingma ba khraw, khamtam eh ia ki pateng ban wan,

Hangne ngan ong ia phi ba ha ka jingiohi bad jingsngewthuh jong nga ka jingkylla jong ka mariang ka dei na nga na phi hi ko ki paralok ba ieit, ba ngi sa mat ia kine kiei kiei baroh, ka mariang ka sngewsih ka iam pangnud namar ma phi manga ngi pynjot ia ka, bad teng teng ka kiew ruh ka jingdom bad ijngbitar ia ngi ki briew na kata ka daw ka pyllong ia ngi mynta ban mat ia shibun ki jingeh bad jingjynjar.

Ngi ki briew namar ngi long kiba khwan bad rhah ngim dap katno katno, lada  ngi nang kan nym wanrah jingma bad jingkyrduh ia ngi hynrei ma ngi pat ki briew ngi shuh pynlut kai ia ka spah ba ngi ioh na ka, ngim nang ban kunai, ngi pynlut phut ha ki kam kai, kam biria bad ki rong phong, kane ka jingleh jong ngi kein ka ktah shisha ia ngi mynta kum ban shuh ai nuksa u briew uba don ka par dewiong ne par mawshun, une u briew lada u nang ban pyndonkam mynta u lah ban ioh shirta haduh ka pateng ki khun ki ksiew, hynrei lada u ne um nang u pynlut phut, u leh lut phut u bam lut phut kane ka spah ba u don ka lah ban lut noh bad kane keiñ ka ktah ia ka mariang ym tang ia u shimet, bad ngi ki briew mynta ngi tih tyllong lut bad ngi khlong naduh tyllong ia ki jingdon ijngem jong ka bad kane ka wanrah ia ka jingkyrduh ia ka mariang bad iangi hi mynta, ka jingkyrduh ba nyngkong eh ka long shaphang ka umbam umdih kane ka wanrah. Ka jingktah bakhraw tam ia ka imlang sahlang jong ngi, ba bun ki shnong ki thaw phin iohi ia ka jingkyrduh um ha kine ki sngi mynta bad ngi iahap ban shuh  thied ia ka um, bad kane ka um ruh ngim nym ioh shuh kaba khuid ba suba, kum ba long mynshuwa , namar kane ka um kam dei kaba mih hi shabar ka dei kaba ngi shuh ia (drill) kaba ngi tih naduh tyllong ia ka, bad kane ka jingtih jong ngi mynta ruh ka long kaba ma shibun ia ngi namar shisien ka sngi ngin sa nang kyrduh bad nang tyrkhong shuh shuh.

Kaba arpat ka long ba ngi pom pathar ia ki dieng ki siej kane ruh ka ktah ia ka mariang bad ka ktah ruh ia ngi u khun bynriew, tang na ka jingpom jong ngi ia ki dieng ngi lah ban duh shibun kiei kiei, kum ia ka lyer khuid u slap, bad ia ka um, bad ngin ioh pat ban mat sa tang ka jingshit ba shyrkhie tam, bad kane ka jingshit ka ktah ia ka koit ka khiah ia ki khun bynriew bad ia ka mariang. Bad haba ngi mat ia kane ka jingshit ban thiah ban shong ruh ngi nang, ngi lynga ngi pisa bad ngi ioh shisha ki jingpang jingshitom tang namar ba la jur eh ka jingkhluit ka suinbneng, bad kane ka jingshit ka ktah jur ia ka mairnag ruh, namar kane ka jingshit ka lah ban pynum lut ia ki lum thah kiba don hangne ha pyrthei bad ynda haba kine ki lumtha ki la um kin sa kylla long ka duriaw bah, bad ngi ki briew ngi lah ban duh ei noh wat ka jingim ruh.

Mynta lei ngin shem ba ngi mat shibun ki jingeh ha kaba iadei bad ka mariang, teng teng don ki sngi ngi ioh baroh saw tylli ki aiom ha ka shisngi, kane ka lah ban ktah ia ka koit ka khiah ia u briew, khamtam eh ia kito kiba la noh met bad ki ba la heh ka rta bad ka ktah ruh ia ki khyllung kiba dangrit khamtam kito kiba dang don da ki bnai, Hato ngin nang shuh kumno ban sumar ia ki. Kane kein ka wanrah jingeh bha ka lah ruh ban poi shaduh u pud ba sngewsih ha kaba ngi duh ia ka mynsiem briew ruh.

Ha ka mariang ngin shem ba ki don haduh saw aiom shisnem, kine ki aiom ki wan kawei hadien kawei hynrei mynta pat ngin shem ha ka shisngi ruh ngi mat baroh saw tylli kitei ki aiom.

Bad sa kawei pat ka bynta ka long ba ngim nang ban sumar khuid ia ka mariang kane ruh ka ktah bha ia ki um ki wah kiba don ha kane ka pyrthei ka mariang.

Bad ha kine ki sngi mynta lei ngim iohi shuh ia ka jingkhuid jingsuba ha ki shnong ki thaw jong ngi bad khamtam eh hangne ha sor Shillong. Hangne lei la bun satang ki iing bad la bun sa tang u bynriew bad sa ka jingleh pathar jong ngi,ngim nang ban leh khuid ban sumar khuid ia la ka jong ka dong, ka shnong,ngi bret pathar ki jaboh jabaiñ bad ngim niewkor ia ka mariang kane ka jingleh jong ngi ka ktah ia ki um ki wah, namar ha ka por ba jur u slap kine ki jaboh ki tuid sha ki wah, bad teng teng kine ki sahkut hangne hi ki don ruh kiba tuid bad ruh kiba sahkut hangne hi, bad phin iohi ruh ki briew kiba sah hajan kito ki wah lei lei ki bret khnang hangto hi ruh, ki pyntuid ia ki painkhana ruh hangne ha ki wah hi, peit nuksa kum ia ka wah umkhrah mynshuwa ki ong kane ka wah ka long kaba khuid bad ba itynnad bad ki briew ki lah ban pyndonkam ia kane ka wah ban leit saitjain leit sum leit sleh hynrei mynta pat phi nud ban leit leh kumne ? Mynta lei lei phin shuh iohi ba ka dap tang da ki jaboh jabain suda da kip la plasctic narud jong kine ki wah ne ha ki jaka bym ioh tuid bha lehse ba mih ki dieng ki siej ne ki maw, sa ha kum kine ki sngi mynta lei lei kum ka por puja u (Hindu) ha ka sngi pynngam ia ki Blei thaw jong ki lei ki pynngam ha ka bynta jong kane ka wah, kane ka ktah ia ka jingkhuid noh jong ka, shuh ong ba dei mynta kein ba ki la kham sngewthuh kim shah shuh ban pynpra ia kito ki blei thaw jong ki, ka la kham pher hi, hynrei kum ha kiwei ki snem lei lei te kine ki Hindu ki pynpra ia kito ki blei jong ki hangne hi, kane lei ka ktah bha ia kane ka wah, kane ka long ka ei kaei kaba ngim niewkor bad da burom ia ka jingdon jong kane ka wah hangne ha ri Khasi jong ngi. Dei ma ngi hi ba khlem akor kiwei ki jaitbynriew ruh ki iohlad ban leh ia kane, ka jingleh khuid lei lei ka sdang na la dpei bad ka sa ha ka imlang sahlang ka shnong ka thaw jong ngi, ngi dei ban sdang na la iing khnang ban gin nang shabar ruh kumjuh.

Te namar katta nga kyrsiew thiah ia phi ko ki paralok baieit jong ngi ngin sumar ia ka mariang kaba u Blei u la pynkhamti ia nga ia phi tip ngin sumar ban nym pynjot shuh ia ka,lada ngi pomdieng to ngin thung biang ia ki, lada ngi tih dewiong, mawshun to ngin tih kat kum ki jingdonkam jong ngi bad to ngin pynduh noh ia ka jingmlien ban tih tyllong ia ki um ba don ha ka sla khyndew, ngim dei ban kmen tang  ban ioh pisa,ioh hadien ngin shu iap tyrkhong,

Kyndit bynriew ko khun ka Ri Khasi

Jongngi, la dei ka por jong nga ban riewspah ia ka mariang,

kaba u Blei u la pynkhamti ia ngi

Sumar khuid to ri syndong,

Jingdon jingem baroh sawdong.