U Myntri Rangbah, Conrad K Sangma, u ban sa wan phai sha jylla ha kine ki khyndiat sngi, u dei ban kren hi dalade halor ka mat kaba ïadei bad ka ‘Roster System’ lane ka rukom ai bhah ïa ki kam katkum ka ‘Reservation Policy’. Kum u khlieh duh jong ka sorkar bad kum u Myntri ba dei peit ïa ka tnat ‘Personnel’, u Conrad u dei ban mih shakhmat ban pynshai aïu ka sorkar kan leh halor ka jingpyni ba dang shen jong ka Meghalaya High Court ba kan bha ban ieh ha ka Dorbar ki MLA lane ha ka sorkar ban rai lada lano yn pyntreikam ïa kata ka ‘Roster’. Ngi sngewthuh ba tang u Conrad hi un kham lah ban ai ïa ka jubab kaba shai namar u kham shai ha ka pyrkhat ka pyrdaiñ. Ba un shu ieh ha kiwei pat ban kren na ka bynta jong u, ka lah ban ïalam pynban sha ka jingmynsaw bad ki jyrwit-jyrwat kiba bun.
Ka la dei ka por ban rai da kawei beit ka sur naduh lano kata ka ‘Roster System’ kan treikam bad hato ka sorkar ka don jingmut ne em ban pynbeit thymmai ïa ka ‘Reservation Policy’ kaba la ïaid la 50 snem tam. Ka Voice of the People Party (VPP) lane kiwei pat ki dei ban shim ïa ka sienjam ban pynïatylli ïa ka sur jong kiba kwah ban pynkylla ïa ka ‘Reservation Policy’ katkum ki jingshisha kiba don bad ban pynthikna ba kan ym don ka jinglong saphret jong kano-kano ka sur kaba kwah ïa kajuh ka thong. Na ka bynta kiwei kiba pyrshah, ma ki ruh, kin hap ban ïatylli. Ka dei ban don pat ka rynsan ka ban long pdeng ban ïatai hapdeng kiba kwah bad ki bym kwah ban pynkylla ïa ka ‘Reservation Policy’ khnang ba arliang mamla kin sei ïa ki nongrim kiba ki don. Hangne, ka sorkar ka dei ban ïeng pdeng bad hadien ba la sngap ïa baroh, ka dei ban shim ïa kawei ka rai.
Ban shu khmih lynti ba kane ka jingdawa ban pynkylla ïa ka ‘Reservation Policy’ bad ban pyntreikam beit shakhmat ïa ka ‘Roster’ kan shu jah noh ha ki saw lyer, kan long kum ka jingphohsniew ruma. Kiba bun ki nongshong shnong ki la sngewthuh ba u shiah u thar bad u thar naei bad u thar kumno. Ban ïa shong kli kti bad phohsniew ba kan shu kut kumto khlem da leh eiei, kan long kaba bakla. Ban ïa khmih lynti ba kane ka kam kan kut tang ynda la don ka jingïakhun ha surok, ka long ka bym dei. Ki dang don ki lad bad ki rynsan ban ïakren markhmat bad ban ïa pynbeit da ka jingïasngewthuh jingmut. Kam donkam kata ka jingïakren isih jaitbynriew ne para nongshong shnong. Ïa kano-kano ka ‘Policy’ la thaw da ka jingpyrkhat ba ha kawei ka sngi, yn sa pynkylla ïa ka katkum ka jingdawa jong ka por. Kam mut ba shisien ba la thaw ïa ka ‘Policy’, yn ym don shuh ba lah ban leh eiei. Kata ka long kaba bakla. Hynrei hap ban nang ruh kumno ban pynkylla khnang ba kata ka jingpynkylla kan ym ktah pat ha kiwei ki rukom.
Ka lynti kaba dang kylluid bha mynta ka long ïa ka sorkar ba kan khot ïakren lut ïa baroh ki kynhun la ki dei ki seng saiñpyrthei lane ki seng samla pule lane seng samla shnong lane ki seng pyrshah bad kyrshan sorkar ban ïakren. Shim lut ïa ki jingai jingmut jong ki. Ynda la dep ban sngap lut ïa baroh, khlem da iehnoh ïano-ïano, ka sorkar ka dei ban bishar bin-pa-bin ïa kita ki jingai jingmut. Kam dei pat ban shimpor sah ban sot ïa kita ki jingai jingmut. Ka dei ban don da ka por. Ynda la kut kata ka por, ka dei ban pynmih ïa kawei ka rai da kaba pynshong nongrim halor ki jingai jingmut ba ka la ïoh pdiang, halor ki jingshisha bad katkum ki kyndon aiñ. Ngi ïohi ba lada kam dei ka sorkar ka ban rai halor kane, shisien ka sngi, ki ïingbishar, la ka dei ka Supreme Court ne High Court, kin sa shim rai. Yn ym don ban ap sah ïa kata ka sorkar haduh lano kan rai. Kin don beit ki ban sa leit ujor sha ïingbishar. Lehse ka sorkar ka kwah da kata ka lynti ba ka ïingbishar kan rai? Lada ka long kumta, sngewlong lehnohei ka jingjied ïa kita ki nongthaw aiñ bad ki nongsaiñdur ïa ki kpait saiñ kam (Policy).
Ha ka jingshisha, ha ka synshar paidbah, ka dei ka kamram jong ka Dorbar ki MLA ban thaw aiñ, ka kamram jong ka sorkar ban pyntreikam ïa kita ki aiñ, bad ka kamram jong ka ïingbishar ban peit ba kita ki aiñ ki long katkum ki kyndon jong ka Riti Synshar. Ym dei ban pynïakhleh ïa ki bor namar ka Riti Synshar ka la dep ban phiah lypa ïa u pud u sam jong kine ki lai mamla. Kawei kam dei ban tur sha ka jylli jong kawei pat lym kumta kan kulmar ka synshar ka khadar ka bishar. Naarkata, ka High Court ka sa kynthoh kumto ba ka bha ba ieh ha ka Dorbar ki MLA lane ha ka sorkar ban rai naduh lano kata ka ‘Roster’ kan treikam katkum ka ‘Reservation Policy’. Bad ka la ong ruh ba ynda la rai, mano-mano ki lah ban buh jingkylli ïa kata katkum ki kyndon aiñ. Kumba ka long mynta, ka sur ka sawa bha ha Rilum Khasi Jaiñtia ba dei ban pyntreikam ïa ka ‘Roster’ shakhmat katba ka sur na Rilum Garo ka long ba ym dei ban pynkylla ïa ka ‘Reservation Policy’. Ngin hap ban ïa peit bha nangne shakhmat khamtam ynda u Myntri Rangbah u la wanphai sha jylla.
