I. R. Dkhar
Nyngkong eh, to ngin peit ia ka jingmut jong katei ka kyntien Rangbah. Ka ktien “Rangbah” ka wan na ka ‘tien Rang kaba mut u shynrang bad Bah ka mut bah ban kit, kumta lada pyniasoh lang ia kine ki ar tylli ki kyntien, ngi khot ‘Rangbah.’ Kata ka mut ba uta u shynrang briew u la biang bad kot ha ka rta rangbah. U la kot ka pyrkhat pyrdaiñ, ka rukom im, ka ktien ka thylliej, ka akor ka burom, ki jingleh jingkam, ka iaid ka ieng kum u Rangbah. Ka mut ruh ba uta u briew u la khlain ka tyrpeng ban kit ia ka lyngkor rangbah, u la biang ka kam ka jam, ka trei ka ktah. Bad u la lah ban ioh ia ka briew kum ka tnga jong u bad ban seng ia la ka ïing ka sem. Katba ka ‘Main bad Iktiar’ pat ka thew ia ka jinglong briew kaba la kot ia ka jinglong shynrang briew, ym uba la mih ne don tmaiñ, hynrei uba don ka bor, ka akor ka burom ka longbriew manbriew kaba bha, ba ikhain bad shynrang mynsiem kaba pynlong ia u. Barabor ngi ju khot Rangbah ia u samla briew uba la shongkurim. Hynrei don ki samla shynrang kiba la ioh ia ka briew bad shongkha shongman bad ka ne ioh lok wat ha ka rta khynnah, ba ngi ju ong, lehse wat dang duna ia ka 21 snem (katkum ka aiñ Sorkar ia u shynrang ban shong-kurim), hynrei namar u la ioh ia ka lok bad poikha poiman, ki la kynjoh ia ka kyrdan Rangbah bad la khot ia ki ki Rangbah. Ki hap ruh ban leh bad long rangbah.
U Rangbah u dei uta u khatar – buit khatar – bor, u balah u baiai, uba kit ba bah ia ka tnga, ia ki khun ki kti bad ia ka longing longsem jong u baroh kawei. U dei uba tipbriew tipblei, u badonburom bad uba ka ïing ka sem, ka shnong ka thaw bad ka imlang sahlang ka niewburom bad kheinkor ia u. Uno uno u rangbah wat uba la niuhlieh ka khlieh ne syllen bad tymmen, uba la don khun ksiew, khun miaw ne khun khnai ruh, u ïai long hi u khatar – bor. U ïai long u nongai – buit – ai bor, nongkyrshan, nongsynran, nongsneng nongkraw, nongpynshngain ia ki khun ki kti, ki khun ksiew khun miaw bad ia la longïing longsem bad ruh ia ka longkur longjait. Wat ka shnong ka thaw, ka jait ka kynja, ka imlang sahlang ka shngaiñ. Ka shnong ka thaw, ka imlang sahlang, ka kheiñ kor bad kheiñ burom ia u namar u long u rangbah uba don lut ia ki jinglong babha (qualities) kiba ki tieng burom ia u. Ha ka dustur Khasi, kaba ju long haduh mynta mynne, la ju jied Rangbah Shnong ia u rangbah uba la ïaw rta, uba don ka sap ka phong, uba pyrkhat jngai bad bashemphang, uba don ka main ka iktiar bad ka jinglong babha. Ym ju shah ia ki kynthei ba kin kit ia ka kam shnong kam thaw, lait noh, ha kane ka juk mynta, ban shu iashim bynta ha ka Dorbar Shnong. Uno uno u ‘riewrangbah, wat la u la tymmen katno katno ruh wat uba la rah diengduh ruh, la ju khot beit ia u da ki briew, u Rangbah ne u Bah ….. uta…. uta….da ka kyrteng ne jaid, kumta ter ter. Kum ban shu ong noh shikyntien, u Rangbah u don la ka dor bakordor kaba ngim lah ban thew. U rangbah um ju pynsniew dur ia lade da ka dih ka bam, ka riam ka beit, ka ktien sih ‘tien sang, ki jingleh jingkam khlem akor, khlem tipbriew tipblei bad kiwei kiwei ki jait jingsniew kiba pynjah burom bad thad – rong ia ka shnong ka thaw, ka imlang sahlang.U Rangbah bashisha um dei uba ngi thew, ha ka kyrdan pule, jingnang jingstad, ka longheh longhaiñ, ka jingdon spah don phew, ka rynnieng ka ryniot ne ka nam ka burom. Hynrei ka dei ha ka akor ka burom, ka hok ka sot, ka jingim tipbriew tipblei, ka jingkitkhlieh ia ka longïing longsem, ia ka tnga bad ia ki khun ki kti bad ia ka shnong ka thaw bad ka imlang sahlang. Ka main ka iktiar ka iaid ryngkat kaba mut ba u rangbah u long halor ka tnga jongu, u iohi ia ka ñiew – burom da ka ïing ka sem bad kaba don ka jingiaburom, ka jingiamap bad ka jingiaishah markylliang. Ha ka Baibl la thoh ba ki khun ki kti, ki khynnah khyllung, ki samla samhoi bad baroh ki briew ki kohnguh bad tieng – burom ia ki tymmen ki san namar ki ieng ha ka jaka jong u Blei hi (I Pet 5 : 5).
U Rangbah u dei u khlieh jong ka ïing ka sem. Kum u Rangbah bad kpa,u kitkhlieh ia la ka jong ka tnga bad ki khun ki kti bad ka ïing ka sem baroh kawei, u ri u sumar, u bsa u btiah, u pyndap pynbiang ia ka ja ka dohkha, ka riam ka beit, ka jingnang jingstad bad kiwei kiwei ki jingdonkam jong ka tnga ki khun ki kti jong u ha ka jingim, met bad mynsiem, da kaba u kitkhia ruh ban hikai ha ka jingtip ia U Blei da ka dwai da phirat bad jingpyndep hok ia la ki kamram niam Khristan. Haba u kitkhlieh, u don ka jingieid, ka jingiadei jingmut bad ka tnga jong u, namar dei ka jingieid kaba dei ka nongrim jong ka jingiadei shitnga jong u bad ka (Ephesus 5 : 25, 28). Kum ki Kni pat u ju peit ju jngoh ia ki para ki pyrsa. U hikai ia ka hok ha ka shikyntien katkum ka jinghikai jong ki longshuwa manshuwa. U sneng u kraw, u kyntu bad hikai ia ki para pyrsa ha ka lynti ka hok ka sot, ka akor ka burom, ha ka tipbriew tipblei ha ka longbriew manbriew. U kit ia ka khia ka shon, ka pang ka shitom jong ka Kur. Kum u Kñi, u don ka main kaba kyrpang ha ka kur ka jait kaba u don. Ka Kur ka sieng – burom bad kohnguh ia ka jingpyniaid jong u ia ki kam ki jam jong ka Kur kum ha ka pang ka shitom, ka khia ka shon, ka pang ka shitom, ka iap ka im, ka jynjar ka lanot, ha ka iapoikha poiman bad ki jait kam kiba iadei bad ka Kur. U leh ruh ia lehniam lehrukom, ka dwai ka phirat ban iaid ban iabit iabiang, ban iabha iamiat ha ki kam Kur baroh. Ha kane ka juk mynta, ngi ju iohsngew ia ki Seng Kur bapher bapher bad dei hangne ba ka don ka iktiar jong u kni. U Rangbah u don ruh ka jingkitkhlieh ha ka imlang sahlang. Ka imlang sahlang ka peit sha u rangbah ha kane ka juk mynta ban don ka jingshongsuk shongsain, ka roi ka par, ka bha ka miat khlem ka jingleh shiliang khmat iano iano wat la iapher ha ka niam ka rukom, ka kur ka jait ne ka shongkha shongman. U don ka kamram ban tei ia ka imlang sahlang da kaba shimbynta ha ka roi ka par bad kam shnong kam thaw b a kan long kaba iaid beit da ka hok ka sot khlem kano kano ka jingkwah – khwan myntoi ia lade shimet (Pet 2 : 13 – 17). U rangbah u don ka mynsiem jingkitkhlieh (responsibility) ym tang ha iingkhun iingkti jong u, hynrei ruh ha ka synshar khadar ia ka shnong ka thaw khnang ba kan don ka jingsynshar kaba hok bad babha da ka jinglaitluid ban ialeh pyrshah ia ka jingsniew. Ka jingsniew kaba shyrkhei ha kane ka juk mynta kaba pynhiar kyrdan, pynjot ia ka longïing longsem, ka shnong ka thaw, ka imlang sahlang ka dei ka kiad (Phawar 20 : 1, 23 : 20 – 21). Shisien ba u rangbah u la ngop ha ka kiad, u bym nang ban dih ne ba ka kiad ka dih kylla ia u, ka ïing ka sem jong u, ka jot ka pra bad ka imlang sahlang ruh ka jot ka sniew. U rangbah bashisha uba don ka iktiar, ka main bad ka burom, ka dei namar u don ka bor pyrkhat kaba hikai ia u namar ka kiad ka pynmih ki ‘riewsniew bad pynduh ia ka hok jong kiwei pat (Is 5 : 22 – 23). U Rangbah bashisha u don ka mon ban kiar na ki lok kiba dih, kiba buaid tanglang, kiba ngop ha ki jingsngewbha, ka jingawria, ka jingkwah – brai naba ka wanrah ia ka sih ka sang, ka jot ka pra (Rom 13 : 13). Haba u rangbah u don ka jingkitkhlieh, kam nym mih ki jingjot jingprat jong ki ïing ki sem, ka jingiaphet tnga, ka jingdih kyiad, ka jingawria, ka iamai iania, bad kiwei kiwei ki jingsniew baroh namar u hap ban kitkhlieh ia kita kiei kiei baroh. Balei ki mih ki jingthoh shaphang ban jingshimjiat ha u shynrang bad u Kpa, ka dei namar bym don ka jingkitkhlieh jong u Kpa. Lada mih ki jingsniew ki khun ki kti na ki ïing ki sem, dei bym don ka jingkitkhlieh jong u Rangbah bad Longkpa jong ka ïing ka sem naba dei ki symbai jong u. Ka tnga bad ki khun ki kti bad ruh ka ïing ka sem hi baroh kawei ka shaniah bad burom ia u Kpa nadong shadong. Kim nud ban iaid lait na u namar ki tieng burom bad kohnguh ia u. Dei hangne ba ka Jaidbynriew Khasi – Pnar kan kiew rasong ha ka burom bad ijot, ka hok bad ka hukum Blei, kan eh rngiew biang ha la ka ri la jong bad shabar ruh kumjuh. Kan don ka lawei ka jingkyrmen kaba roi basan bad bakiew shaphrang ha ka imlang sahlang bad ka Jaidbynriew Khasi Pnar.
