Ki nongmihkhmat ki Ri G20 ha Shillong

Ha Shillong, nalor katei ka jingïalang kan don ruh ka jingpyni nam ïa ka jingriewspah jong ka Meghalaya ha ki liang bapher-bapher.

Ka long kaei-kaei kaba sngewtynnad ba ki nongmihkhmat na ki Ri kiba don ha ka kynhun ki 20 tylli ki Ri lane Group of 20 (G20) kin don ha nongbah Shillong ha ka 17 bad 18 tarik Ïaïong, 2023 ban ïashim bynta ha ka lympung jingïalang ‘G20 Space Economy Leaders Meeting (SELM) Precursor Meeting’. Ki dkhot jong ka G20 ki long ka Argentina, Australia, Brazil, Canada, China, France, Germany, India, Indonesia, Italy, Japan, Republic of Korea, Mexico, Russia, Saudi Arabia, South Africa, Türkiye, United Kingdom and United States, bad ka European Union. Kine ki Ri ki mihkhmat ïa 2/3 ki nongshong shnong ka pyrthei, 85% ka Global GDP, bad 75% ki kam khaïi pateng. Da shisha, ki long ki Ri kiba khlaiñ bor bad kiba kham riewspah ban ïa kiwei. Ha Shillong, nalor katei ka jingïalang kan don ruh ka jingpyni nam ïa ka jingriewspah jong ka Meghalaya ha ki liang bapher-bapher.

Ngi la ïohi ha kine ki sngi ïa ki jingpynkhreh pynkhrum ha kane ka nongbah khamtam ka jingmaramot ïa ki surok ban pdiang burom ïa ki nongwan ïashim bynta ha katei ka lympung jingïalang. Don ki bynta jong ka sor ba ka jingmaramot surok ka long baroh shi miet wat hapdeng ka jingdum namar ka jinghap ban pynlip ïa ka bording. Kan jin da la bha ba kine ki jait jingïalang kin long khah-khah khnang ba ki paidbah kin ïohi ïa ki surok kiba jlih bad kiba lait na ki thliew ki syar. Katno kan long ka jingkyrkhu lada lah ban pynbiang man la ka por ïa ki jingdonkam kumba pynbiang na ka bynta kine ki kam kiba long shisien lano. Hynrei bunsien ngi hap ban shu ïa ud ïa nam bad ym ju don ka jingkylla. Ka long ka jingshisha ba lada ki surok ha sor ki sniew, ngin khmih lynti leh aïu ïa ki surok sha ki nongkyndong ba kin long kiba bha? Mano ban peit ïa ki?

Tangba ka dei ruh ka jingshisha ba haba wan ki briew kiba nabar kin hap ban ai ïa kaba bha tam sha ki khnang ba kin ïoh rah khubor sha ki shnong ki thaw jong ki shaphang ka jylla. Kine kiba wan nabar ki long kum ki nongrah ktien la ka dei na ka bynta kaba bha ne kaba sniew. Bad kata kan shong kumno ngi pyni sha ki. Lehse ka Meghalaya ka dei ban shim kabu na ka jingwan jong ki nongmihkhmat na kitei ki Ri ban ïakren kumno ba ka jylla ka lah ban ïatreilang bad ki ha ki liang bapher-bapher. Ngi dang donkam shibun ki jingïarap bad lehse ki Ri kiba kham riewspah bad kiba la kham kiew nadong shadong kin lah ban ai jingmut. Ka jingïalang kam dei ban shu kut kumto khlem da don ka jingïohnong kaba kham bun na ka bynta ka jylla.

Ka jingïatreilang ka dei ban don ha ka liang ka jingpynmih bording, jingshna skul, jingshna surok, jingshna ïa ki jaka sumar, ki lad ai kam ai jam, ban phah ïa ki samla na kane ka jylla shabar ri ban pynhikai ïa ki kumno ban pyntbit ha ki sap kiba ki la don lypa, kumno ban pynduna ïa ka dheng kali, kumno ban pynduna ïa ka jingpynlut phut ïa ka umbam umdih khnang ba kan ym ktah hadien habud, bad kiwei. Ngi im ha ka pyrthei kaba hap ban ïa shaniah iwei ïa iwei pat. Ym don kano-kano ka Ri kaba lah ban shu im tang marwei. Ka jingnang ïar ka ‘Globalisation’, ka khaïi ka pateng, ka jingmih ki jingpang khyllah kiba ktah ïa ka pyrthei salonsar, bad kiwei ka la nang pynïajan ïa kiba bun ki Ri katba nang ïaid ki snem. Ngim dei ban kyntait haba wan ki nongai jingmut/nongïarap, hynrei ha kajuh ka por ngi dei ban long kiba husiar khnang ba kan ym ktah kylla hadien habud.

Ngi kyrmen ba kane ka jingïalang kan pynmih ïa ki soh lym kumta kan shu long lehnohei ka jingwan ïakynduh shaduh sha Shillong. Ka jingïatreilang ka long ka bakongsan ha kane ka pyrthei khnang ban ïa lait na kiei-kiei ki jingjia basniew. Lada ka pyrthei ka shongsuk, ka jingbha kan wan. Ngi la ïohi kumno ka thma hapdeng ka Russia bad ka Ukraine kaba la ïaid la shi snem tam ka la ktah ym tang ïa kine ki Ri, hynrei ïa kiwei ruh kumjuh. Kawei na ki nuksa jong ka jingshah ktah ka long ba kiba bun ki samla, kynthup ïa kito kiba dei na kane ka jylla, kiba ju pule sha Ukraine ki dang sahkut sah sha ki jaka bapher-bapher namar ka thma ka dang ïaid shakhmat. Katno ka jingduhnong ïa ki bad ïa ka ïing ka sem. Namarkata, ka jingïatreilang barabor ka wanrah ïa ka jingsuk bad jingshaniah katba ka jingïakynad ka ïalam sha ka jingsniew ka ban ktah salonsar.