Raphael Warjri
Wat lada ka sorkar kmie ne sorkar jylla ka lah ban pynthame ia ki paidbah katno katno ruh, ka syrwet ka paw shynna ba ka don ka jingpyrshang ban tyllep ia ki jylla ha ka thaiñ shatei lammihngi ban khleh khawlang sha dewbah India. Khlem pep u Myntri Rangbah ka Jylla, Conrad K Sangma u tip shai ia kata ryngkat bad baroh ki yiarmangkalai mangkariang ha ka sorkar ki ba tynneng kum ki ba lui lui. Jar la katta, lehse tang u Bah Paul Lyngdoh bad ka Kong M Ampareen Lyngdoh ki ba la kren paidbah ia la ka jingsngew jongki halor ka jingkren da ka ktien Hindi da u Lat ka jylla, Phagun Chauhan ha Dorbar Thawaiñ ka jylla ha ka sngi plie jong ka sienshong mangtyngka ha Dorbar Thawaiñ Jylla. Lehse ka mynsiem shitrhem ba ryntih jong ki MLA ka seng VPP hapoh ka jingialam jong u Bah Ardent M Basaiawmoit ka dei ba ki la tied bad tangon noh taiñ taiñ myn dang saw u nar, lym kumta ka jaitbynriew kan shah kie ha ka lat lat BJP ne RSS ne VHP sha ka duriaw dewbah India. Ka syier mynsiem jong ki ba ialam ia ka sorkar jylla la sngewthuh na kaba la kdup lang ia baroh ki seng riewlum bad dkhot shimet na ka bynta ban shong skhem ka sorkar khlem da tuklar than lada ki shong ha liang pyrshah. Jar la katta ka sur ba jam jong ki dkhot ka seng VPP ha dorbar thawaiñ ka la sawa ha satlak ka imlang sahlang ba ka sorkar kmie ka dei ban shah shkor.
Ñiuma la don ba thew akor ban kynnoh ia u Bah Ardent Basaiawmoit ba u la tuklar khlem akor kat ia u Lat ka jylla ha ka iing dorbar jong ka jylla, hynrei ym lah ban len ba ka sorkar kmie ruh ka la mushlia bad phah torti khlem akor sha ka jylla Meghalaya da u Lat uba kum u lun daitmaw, ha ba ki kher rangbah jong ka sorkar kmie ki tip shai ba um lah ban kren ia ka ktien phareng bad ba ki dkhot jong ka dorbar thawaiñ jylla ruh ki thlun ban kren Hindi bad jynjar ban sngewthuh pura. Ym don ba lah ban len ba ka long ka kam torti ka ba khlemraiñ palat jong ka sorkar kmie ban phah da u lun daitmaw kum ba pynhiardor ia ka kyrdan jong ka dorbar thawaiñ ha jylla. Khlem da sngew tohmet ban kynnoh kynta kat ia u Lat ka jylla na ka daw ba ka sorkar kmie hi ka la pyni da ki akor ki ba isaitmet bad leh bym suitñiew ia ki jylla barit paid ha ka thaiñ shatei lammihngi ka Ri India. Lada ka sorkar kmie ka khmih lynti ba ki paidbah ne kynrem lyndan na jylla kin burom ia kino kino ki riewkhraw jong ka Ri India ka dei shwa ban ñiewkor ia ka jylla bad ia ki khun ki hajar jong kata ka jylla. Ym dei ban lyngngoh ha ba mih ki sengbanbor (pressure group) ne seng ehrang (militant group) ha ba ka sorkar kmie hi da lade ka pankwah. Ka sorkar India ka lah ban thombor da ki shipai ki swar bad da ka khaii pateng lane kano kano ka lynti ka ba pynkjeh ia ki dkhar ri thor bad iuhroit ia ki riewlum ha ka thaiñshatei lammihngi, hynrei kan sa mad ia kiei kiei ki ba kthang bad thngad ha ka lawei.
Kaba shah iuhroit ki khun ki hajar na jylla ka long ka ba jyllei barabor naduh ba wan synshar donbor ki phareng bad ka iai jia haduh mynta mynne, hynrei ki paidbah na jylla ki dang burom ia ka Ri India kum ka Ri lajong, wat lada khlem lah ban kyntiew thikna ia ka imlang sahlang ha ba nujor bad ki jylla na dewbah India. Ha ki phew snem ba la leit ki sorkar kmie na kiwei ki seng saiñpyrthei ki khring ia ki paidbah ka jylla da ki ktien jali jaum bad da ki kular kyndang kwah. Ynda wan sa kane ka sorkar BJP ba mynta ruh ka long kumjuh ha ka rukom ban khring da ki tien jali jaum bad kular kyndang kwah kylla jiei. Nalor kata wat ha la thaiñ shatei lammihngi ruh ka don ka jingshah thombor naduh ka por ba dang iakhun ia ka jylla rilum bad kata ka dang iai bteng haduh mynta mynne khamtam ha ka liang jong ka jingiakajia pud bad ka Assam. Ka sorkar BJP na Assam hapoh u myntri rangbah Himanta Biswa Sarma ka la thombor palat liam ym tang ia ka jylla Meghalaya, hynrei ia kiwei ki jylla rilum Nagaland bad Mizoram. Ka sorkar jylla Assam wat la ka dei na ka thaiñ shatei lammihngi makna ka leh kumba dei na dewbah ban synrop lang bad ka dewbah India ha baroh ki liang, hynrei ka la thngad ban iakhing bad ka jylla Nagaland bad Mizoram namar ba kine ki arjylla kim aili satia. Ha ba phai sha ka jylla Meghalaya pat ka sorkar ka la shah jem hakhmat ka sorkar Assam namar ki ba bun ki daw ki ba ki paidbah hi ki dei ban peitngor.
La ju kdew barabor ia kane ka bynta ba ka jylla Meghalaya ka duna ki nongtrei sorkar ba kongsan da la ki khun ki hajar lajong namar ba la tyllep da ki raiot na Rithor. Ka ba kongsan tam ban iada ia la ka khyndew ka long ban kynrei da ki kher rangbah ha ka sorkar bad ki pulit ban iada ia ki thaiñ khappud da la ki paradoh parasnam, khnang ban kham shngaiñ ka imlang sahlang. Ki kyntien jubab jong u Bah Ardent Basaiawmoit halor ka kajia pud bad ka jylla Assam ha Dorbar Thawaiñ ki long ka juban ba ki khun ki hajar ki dei ban pyrto shiryta. Baroh shi katta tang ki sengbanbor kim lah ban mushlia ia ka sorkar ka ba koppia ia la ki kam torti kiba khlem kheiñ snep ia ki paidbah, dorbar shnong, dorbar raij bad dorbar hima ha ka liang ka kam pynbeit pud. Ka la dei ka khep ban ieng rangbah ka jaitbynriew ha la ka khyndew lajong ban ksoh ia la ka rikynti ba la hiar pateng na ki longshwa manshwa, kaba ju ñiewburom kum ka Meiramew.
