D.H Kharkongor
Da shisha ym lah khlem da sngewkmen bad ruh khlem da jingsngewnguh ia kiba ngi dei ban sngewnguh ynda haba ioh ia ka jingtip ba la dep ban mang kyrpang haduh kumba 17.88 klur tyngka, kata, kat kum ka ‘Pradhan Mantri Gram Sadak Yojana’ (PMGSY), na ka bynta ka jingpynbha ne ka jingkham pynjling ia ki artylli ki surok kiba kham kongsan bad kiba shakri ruh kypang ia ka Raid Madan Kyrdem jong ka Umroi Assembly Constituency. Kita ki surok ki dei ka ‘Bhoirymbong – Maw Bseiñ Road’ kaba don la kumno kumno kumba 14 km bad kata kawei pat ka dei ka ‘Nongthymmai – Khyndew Saw Road’ bad kaba don la kumno kumno kumba 10 km. Yn ia kyrmen ba kin sa kham pyniar ruh de ia kitei ki ar ki surok, na kaba ki long kumne mynta.
Ka dei ka jingshisha ba kitei ki ar ki surok, kiba kham kongsan jong ka thain Raid Madan Kyrdem, ki dei kiba lah shah iehnoh shrah mynta la buh bun snem. Ka jinglong ka jingman ka jong kitei ki ar ki surok kaba da pyndiaw bad pynkhohnioh mynsiem shisha naduh ia ki trai shnong ne ki nongshongshnong jong ka Raid Madan Kyrdem tad haduh ia kiwei kiwei de kiba hap ban leit ban wan bad ban kit ban bah lyngba kitei ki artylli ki surok, kata, naduh ia kiba niah ia ka kali tad haduh ia kiba shong kali. Namar ka jinglong ka jingman ka jong ki ba ym tang ba ka leit ka wan bad ka kit ka bah ka long kaba lat por badkaba pang met pang phad hynrei ka da shong rem ruh de.
Ngin ia kyrmen ba shen shen naduh ki nongshong shnong jong ka Raid Madan Kyrdem tad haduh kiba hap ban leit ban wan bad ban kit ban bah, lyngba kitei ki ar ki surok, kin sa ioh ban ia mad lem ia kaei kaba ki nongleit nongwan bad ki nongkit nongbah lyngba ka surok Bhoirymbong -Mawlasnai ki lah ioh ban ia mad ynda kumne mynta. Ka surok Bhoirymong – Mawlasnai, kaba don la kumno kumno kumba 20km, ka la khamiar bad ka la khamjlih, khamtam kato ka bynta kaba naduh Khlieh Mustem tad haduh ha Mawlasnai, ba kumta naduh ka leit ka wan tad haduh ka kit ka bah ruh ka la khamsuk, ka la kham kloi bad ka la kham bit dor. Ynda kumne mynta ba ka jingiaid lynti hapdeng ka Bhoirymbong bad ka Mawlasnai ka lah shim por tang kumba shiteng kynta wei ba ym don shuh kito ki thliew ki syar bad ruh kato ka jingkhohroh khohram. Te wei ba ka surok ka jlih ne ka bha ba wat ka kali ruh kam tor lymne kam synjor noh tang shiteng por, wat ka jinglut jong ka umphiang kali ruh ka lah kham duna.
Kumta ha kaba ia dei bad kitei ki ar ki surok jong ka thain Raid Madan Kyrdem ba ngin ia kyrmen ba ym tang ba katei ka kam kan sa sdang noh shen shen hynrei ba kan nym don ruh kano kano ruh ka jingpynthut ka jingpynwit ia ka kam, la na kano kano ruh ka liang.Ngin ia kyrmen ruh de ba yn lah ba pyndep ia katei ka kam hapoh ka por ba la mang ia ka. Ngin ia kyrmen ruh de ba ka kam kan long kaba janai bad ym kaba torti ne kaba shu trei tang ban dep.
Sngewtynnad ruh ban iohsngew ba ka jingpynbha, kaba lem bad ka jingkham pyniar lane ka ‘double laning’, ia ka surok ‘Umsning – Mawhati – Sonidan’ ka la nang iaid shakhmat, ir-shi-ir. La ia mynta katei ka jingpyniar bad ka jingsiangrong thymmai, kaba la sdang na ka phang Umsning, ka dang kot shwa tang haduh ha ka shnongRaitong hynrei la ngeit ba shen shen kan sa kot tad haduh ha Mawhati. La ngeit ba katei ka jingpyniar ne ka ‘double laning’ bad ruh ka jingsiangrong thymmai kan nym kut noh tang ha Mawhati hynrei ba kan iaibteng shakhmat tad haduh ba ynda poi syndon tiap haduh kato ka bynta kaba ia kynduh tiap bad ka Jagi Road. Kane ruh,kumba long lem ka surok Bhoirymbong – Mawlasnai, ka dei kawei na ki surok kiba kongsan bha jong katei ka thain mihngi jong ka Ri Bhoi. Ka surok ka ban iarap ban kyntiew ia ka ioh ka kot jong ka thain mihngi jong ka Ri Bhoi lyngba ka khaii ka pateng.
Kumba ka long mynta wat ka leit ka wan bad ka kit ka bah hapdeng ka Nongpoh, kaba dei ka District Headquarter jong ka Ri Bhoi, bad katai ka thain Patharkhmah – Jirang (ki shnong kiba don shatai sha ka thain sepngi jong ka Ri Bhoi) ruh ka la khamsuk bad ka la kham kloi ban ia kaba mynnor. Ka surok kaba iaid lyngba ia ka Lai Lad bad ia ka New Tesku. Kane baroh ka dei hadien kato ka jingsiangrong thymmai bad ka jingsyiang kham pynjlih ia katei ka surok kaba naduh na Umrit tad haduh ha ka lad Umdu, kata, kato ka ar lad kaba ha shwa ban poi sydon tiap haduh ha ka Umiam – Jorabad Express way. Kato kawei ka lad ka dei kaba lam ban ban poi syndon tiap tad haduh ha ka 20 mer bad kato kawei pat de ka dei kaba lam ban poi syndon tiap haduh ha Umling.
Ka leit ka wan bad ka kit ka bah hapengkitei ki snong bad ka Nongpoh kan jin da la khamsuk, kham kloi bad kham bit dor shuh shuh ban ia kane kaba mynta jinlada ki bor kiba dei khmih kim ia ‘double lane’ noh syndon lane kin ia kham pynheh pyniar shuh shuh ia katei ka surok, na kane kaba ka long kumne mynta. Te to ngin ia kyrmen ba kane ka surok, kaba naduh na Umling ne na 20 Mer tad haduh ha Umrit, kansa long lem kumba long lem kata ka surok’ Mairang – Nongkhlaw – Umrit -Patharkhmah – Jirang -Skubirya’ lane ka ‘Mairang – Nongkhlaw – Rani Godown Road’.
Namar ka jinglong jingman jong ka surok ba ynda mynta ka leit ka wan hapdeng ka pdeng jong ka Sor Shillong bad ka Mawlasnai, da kaba iaid lyngba ia ka ‘Mawatawar – Mawsiatkhnam – LumShyiap – terter’, ka lah shim pornoh tang kumba ar kynta duna. Ka leit ka wan hapdeng kapdeng jong ka Sor Shillong bad ka Jirang, da kaba iaid lyngba ka ‘Lai Lad – New Tesku – Madan Nongladew’, ruh ka lah shim por noh tang kumba lai kynta duna.
Ngim dei ban dang iaikhim jingmut jingpykhat lymne khim mynsiem than eh ia ki kam pynroine ki ‘civil infrastructure projects’ wei ba ngin nym lah ban len ba ki surok ne ki lynti ki synkien ki dei da shisha u budlum jong ka roi ka kiew. Lehnohei ban ia kren ia kata ka ‘economic growth’ kaba lyngba kata ka ‘market access’ lada ngi dang khang lad pat de ia ki kam pynroi ne ki ‘civil infrastructure projects’ bad khanglad ruh ia ki tang namar ba ngim ioh lem ia u ‘dohkyndang’. Nalor ki surok ka juk mynta ba ngi lah donkam shisha ruh de ia ka lynti rel ne ka ‘Railroad ne ka Railway’, kata, ynda ianujor kyrpang ia ki sana ka liang ka ‘economy of scale’ jong ka kit ka bah.
