Tuklar ka KAAC sa ha Khanduli

Tangba une u CEM u la weng noh ïa ki katto katne ki kyntien kiba la pynheh thma ïa ka jingjia ha Mukroh.

Ka jingwan sieh ka Karbi Anglong Autonomous Council (KAAC) ïa kawei ka jingthoh (Signboard) hapoh u pud u sam jong ka shnong Khanduli ha West Jaiñtia Hills ka long ka bym lah ban pdiang namar ka jingïapynbeit hapdeng ka Assam bad Meghalaya ïa u khappud ha ki hynriew tylli ki jaka kam pat sdang satia haduh mynta. Kane ka jingthoh ka dei na ka bynta ka jingkhrong khajna ïa ki kali kit mar rep jong ki nongshong shnong ka Khanduli bad kane ka pyni shai ba ka KAAC ka la tam pud bad pyni bor pyrshah ïa ki paidbah jong kane ka shnong. Ha ka 17 tarik Ïaïong, 2023, ka la mih ka thma ktien halor kane ka jingthoh bad ki nongshong shnong ka Khanduli ki la leit ban pynpra ïa kane ka jingthoh, hynrei na ka liang ki paidbah kiba don bad ka Assam, ki la pynpaw ïa ka jingpyrshah. Donbok ba ka khlem don kano-kano ka jingjia ba sngewsih.

Ngi la ïohi ha ka jingjia hadien ba ka jingshah siat ïap ki hynriew ngut ha Mukroh, West Jaiñtia Hills ha u snem ba la lah ha kaba na ka liang u CEM ka KAAC, u Tuliram Ronghang, u la kam ba kane ka shnong ka hap ha West Karbi Anglong. Ïa kane ka jingkam, la pyni ruh da u Myntri Rangbah ka Assam, u Himanta Biswa Sarma. Ngi kynmaw ruh ba u Ronghang, ha kaba ïadei bad ka jingjia ha Mukroh, u la kren pynshit bad kynshoit watla u sngew ba kata ka nongrim kaba u ïeng ka long kaba dei. Hynrei kum u nongïalam u la dei ban kham adkar khnang ba kan ym ktah ïa kiwei. Ban kdew khlem da pynshai ba un ym ailad ïa kita ki nongsah be-aiñ lane ban ong ba tang shi inshi ka khyndew ka shyiap jong ka Karbi Anglong, khlem da kren shai ka khyndew kaba kumno lane ka shnong kaba kumno, ka la shu wanrah kai ïa ka jingbym sngewtynnad bad ka jingbitar. Tangba une u CEM u la weng noh ïa ki katto katne ki kyntien kiba la pynheh thma ïa ka jingjia ha Mukroh.

Ngim sngewpher shuh, namarkata, ïa ka jingleh jong ka KAAC. Hynrei kaei kaba ngi dei ban kyntu ka long ba ka shongsuk shongsaiñ kam dei ban shah ktah. Dei ban ap beit ïa ka sorkar Assam bad Meghalaya ban ïa pynbeit ïa ka jingïakajia pud hashwa ban leh ïa kano-kano ka kam ka ban ktah kylla. Na ka liang u Myntri Rangbah, Conrad K Sangma, u la ai ksai ba ka jingïakren pynbeit pud ha ki hynriew tylli ki jaka ka lah ban sdang ha u bnai Jymmang. Ka sorkar jylla ka la dep ban thaw ïa ki hynriew tylli ki Regional Committee ki ban ïakren bad ki Regional Committee jong ka sorkar Assam. Ki dkhot jong kane ka Committee kin sa hap ban leit ruh sha kito ki hynriew tylli ki jaka ban jurip bad ban twad jingmut na ki paidbah nongshong shnong. Ki hynriew tylli ki jaka ba dang sah ka jingïapynbeit pud ki long ka Khanduli & Psiar, Block I & Block II, Borduar, Langpih, Nongwah-Mawtamur & Desh Doomreah. Ha ki hynriew tylli kiwei pat ki jaka ba kynthup ïa ka Tarabari, Gizang, Hahim, Boklapara, Khanapara-Pillingkata, bad Ratacherra la dep ban ïa pynbeit bad la ïasoi ruh ïa ka soskular ha ka 29 tarik Lber, 2022. Ha kine ki hynriew tylli ki jaka, ki don 36 tylli ki shnong, bad na kine, 30 tylli ki don ha Meghalaya bad hynriew ki leit sha Assam, katkum ka soskular ba la ïasoi. 

Ngi ïohi ba ka Khanduli-Psiar ka hap ha ka bynta kaba ar jong ka jingïakren ka ban long ha u Jymmang. Ka KAAC ruh ka tip bha ba ka sorkar Assam bad Meghalaya ki thmu ban pynlong ïa kine ki jingïakren. Balei pat ba ka hap ban leit sieh ïa katei ka jingthoh ha Khanduli? Hato kane kam dei tang ka jingleh ban ai ding ïa ki nongshong shnong? Ngi tip shai ruh ba ka sorkar Assam kan ym leh eiei halor kane ka jingpyni bor ka KAAC namar ki dei kijuh. Namarkata, kaei kaba donkam mynta ka long ka jingïathir kaba sani ha ki Regional Committee. Ki Regional Committee kim dei ban ailad ïa ki shnong ki thaw jong ka Meghalaya ba kin shu leit ei sha Assam. Ngim dei ban kwah ïa ki jaka jong ka Assam, bad ha kajuh ka por, ngim dei ban ailad ba ki jaka jong ngi kin leit sha Assam.

Ngi sngewthuh ba ka bynta ba ar jong ka jingïakren pynbeit pud kan long kaba jwat namar ki jaka ki kham bun bad la tawiar da ki jyrwit jyrwat. Hynrei kane kam mut pat ba ka Meghalaya kan shu leit pyndem hakhmat ka Assam. Lada ym pat lah ban pynbeit wat hadien ki jingïakren, dei ban shu ieh beit shwa kumto kumba ki long ban ïa kaba duh ei ïa ka khyndew ka shyiap. Na ka liang ka Supreme Court ka dang bishar ïa ka soskular kaba ïadei bad ka jingpynbeit ïa u pud u sam ha ka bynta banyngkong, bad ngin hap ban ap ïa ka rai jong ka. Lehse, ynda la dep ka jingpynbeit ïa u pud u sam sa ha ki hynriew tylli kiwei pat ki jaka, ki lah ban don ban leit tied ïa ka jingkhang jong ka ïingbishar. Namarkata, ka sorkar Meghalaya kan hap ban husiar bad phikir bha ha kane ka bynta kaba ar jong ki jingïakren khnang ba kan ym wanrah ïa ka jinglut ksan.