Ka ïing ba khlem ki kot ka long kum u dieng ba khlem ki sim

Suki pa suki ki kot ki la sdang ban long kiba kongsan ha ka jingim ki briew naduh ki khynnah haduh kiba la tymmen.

Nangkyntiew S. Warjri

U William Shakespeare u ong ba, ki kot ki dei ki jingtei met ia ka pyrthei baroh kawei, ka jingim ki kot, ka long thik kum ka pyrthei bym don sngi, ka jingstad khlem ki kot, ka long kum ka sim bym don thap–niang. Ka don ka jingiadei kaba  jylliew bha hapdeng ki kot bad ki briew. Namar naduh ba la lap nyngkong iaka kot sada, u briew u sdang ba thoh ia ki jingmut (thought), ki jingiathuhkhana (stories), bad kiba bun ki khyllipmat ha ki. Ha ki por ba mynshwa, shi khum ki kot jingthoh la suh lang hajuh ban buh kum ki kot ban iarap ba la pyndonkam da ki riewkhraw pyrkhat. Katba ki por ki dang iaid, katto katne ki nongthoh kila sdang ban thoh ia ki jingiathuh khana kiba shu thaw ne kiba jia shisha, ki novels , ki kot niam, ki kot pule skul bad kiwei kiwei de. Suki pa suki ki kot ki la sdang ban long kiba kongsan ha ka jingim ki briew naduh ki khynnah haduh kiba la tymmen. Ki khynnah ki pule kum ki kot skul bad ki kot jingiathuhkhana, ki samla ne rangbah ki pule ia ki kot kum ki novel bad ki magazine bad ki tymmen pat bunsien ki kham pule ia ki kot niam. Kumta bunsien ki  briew ki lum ia kine ki kot bad buh bha ia ki ha ki iing jong ki bad ba ki lah pule biang ia ki ha kano kano ka por ba ki kwah.

Ka iing kaba khlem ki kot ngi lah ba nujor ia ka lehse kum ka kamra kaba khlem jingkhangiit, kaba eh ban im namar ka long kaba iap op, kaba dum, hynrei ka ing kaba don ki kot pat ka wanrah ia ka jigim bad ka jinglong kaba bha ia ki briew. Kumba ka jingkhangiit ka wanrah ki lyer khuid bad ka jingshai hapoh kamra, ki kot ruh ki wanrah ia ka jingstad ban pynshai ia ki briew bad ka ai ruh ia ki ka jingmut bad ka jingshai sha ka dak jong ka jingim kaba thymmai. Ia ka ing ngi lah ban batai lyngba ki briew kiba sah hapoh jong ka, ym na ki tiar kiba pynphuh ia ka.  Uwei lehse u lah ban thied ki tiar remdor kum ki shuki ki almari, ki rong jong ka ing, ki jingpynriam itynnad bapher rukom ban pynitynnad ia ka iing. Hynrei kine baroh ki thew ba katno ka pisa une u briew u don. Hynrei lada don ki kot hapoh ka iing, ka kdew ia ka jingmut bad ka jinglong ka jong u briew.

Ha kine ki juk bad kine ki sngi ba mynta, ka jingmut jong ki briew ki iabeh sha ka jingim ba remdor (luxury life) kum ki kali, ki iing, ki mobile, bad kiwei kiwei de, kiba wanrah ia ka jinglutphut ha ki pla tyng-ka jong ki. Hynrei pat ka jingmut jong ki kam don kano kano ka jingthmu ban thied ia ki kot kiba shong-dor tang da ki spah tyngka. Kine ki jia dei namar ba ki ngom ialade ha ki jingieit stad mynta ban lum ia ki tiar remdor bad ki tiar phylla kiba batai ia ka jingim badon – baem u briew. Hynrei, ngim sngewthuh ba kumno ki kot kiba bha ki lah ban wanrah ia u briew ka jinglong bad ka jingmut babha kiba ki lah ban batai ia ka jinglong, ka akor, ka rukom im bad jingmut jingpyrkhat jong ki briew. Ka jingmlien ban pule kot dei ban sdang naduh ba dang sdang ka jingim ban heh ban san.

Laitnoh na ki kot skul kiba long kyrpang ha ki skul, ia ki khynnah rit ngi dei ruh ban pynpule kum ki kot iathuhkhana, ki novel, ki magazine bad ki kot dur kiba iahap katkum, ka rta jong ki. Kane ka jing-mlien kan pynlong ia u khynnah u briew uba bit ba biang nadong shadong ha baroh ki liang ha ka jingim jong u la ka long ha ka rukom trei ki ki kam, ne ka rukom im shimet ba man ka sngi ne ka jingdon ka akor ne wat ha ka jinglong bad ki jingmut ha ka imlang sahlang. Kam phew, wat lada ka heh ne ka rit ka iing hynrei lada ngi don khyndiat ka jaka ban buh ia ki kot, hangta ka ing kan phuh da jingmut bad jingpyrkhat kiba thymmai bad ba khuid.

Ia ki kot ngi lah ban nujor kum ia iing ai jingshai (light house), kaba ieng rasong harud jong ka duriaw ban ai jingshai ia ki jhad kiba iaid lyngba.Da kaba pule ia ki kot, ki lah ban rah ia ka jingim u briew sha kawei pat ka pyrthei. Kata da kaba pyniasoh ia ngi bad u nongthoh, ka por bad ka juk jong ka khana kaba ngi pule bad ngi ia iaid ryngkat bad ka. Ka jingim ka long kaba lyngkot bad ka long kaba eh shisha ban mad bad shemphang ia baroh ki jingsngetynnad da  lade, hi, hynrei dei tang lyngba ki kot kiba lah ban pyniar ia ki jingmad bad jingshemphang jong ka jingim u briew.

Kumta ki kot ki long kum ka jingkieng (ladder) na ka bynta ka jingnang roi ka jingim u briew. Sa shisien ngi lah ban nujor ia ki kot kum ki paralok kiba jar jar bad kiba iaineh kiba ngi lah ban shaniah. Ki long ruh ki nongaibuit kiba khraw bad ki nonghikai kiba iaishah. Ki kot ki long ki paralok kiba sihsha. Kim ju dawa eiei na ngi hynrei ki ai tang ki jingkmen bad jingstad iangi. Ngi ioh shibun ki jingnang na ki. Ki ialam ia ngi sha ka ri ka jingmutdur. Ki iarap ban tei ia ki jingmut bad ban pyniar ia ki jingpyrkhat jong u briew. Ki kot ki ialam ia ngi sha kylleng sawdong kane ka pyrthei khlem da pynkhih ia ki kjat jong ngi. Ki batai ia ngi ia ki jinglong – jingman jong ki imlang sahlang bad ruh ia ka lynti jong ka jingim. Ki kot ki iarap ban ai ka jingim kaba bha, ka jinghun, ka jingstad bad ka pynnep ruh ia ki jingmut jong ngi. Kumta, kumba ki dieng ki ai jaka rieh tngen bad ka iing ia ki sim, khlem ki dieng ki long tyrkhong bad kynjah bha, ki sim ki her sawdong sawdong baroh shisngi hynre ha kaba sep ka sngi pat ki wan phai biang sha la ki jong ki skum ha u dieng. Ki sim ki wanrah jingphuh bad sngetynnad ia u dieng dei lyng-ba ka jingpah sngewthiang jong ki.Kumjuh hi u briew u shang kylleng sawdong, hynrei dei lyngba ki kot kiba u lah ban ioh ia ka jingim kaba kmen bad kaba suk bad ki wanrah ruh ia ka jingim kaba phuh bad sngewtynnad.