Ka jingdawa ban pynlong ïa ka sor Tura ha West Garo Hills kum ka nongbah jong ka Meghalaya ha ka por tlang (Winter Capital) ka dei kaba la slem. Na ka por sha ka por, ki seng na Rilum Garo ki la mih shakhmat ban buh ïa kane ka jingdawa. Hynrei ym pat don kawei ruh ka sorkar kaba la lah ban pyntreikam ïa kane ka jingdawa. Sa shisien pat, ngi ïohi ba kane ka jingdawa ka la paw bad ki don ruh ki seng saiñpyrthei kiba la ai jingkyrshan. Ka Tura ka dei kawei na ki sor ba la rim tam ym tang ha Meghalaya, hynrei wat ha ka thaiñ Shatei Lam Mihngi. Kane ka jaka ka la paw naduh ki por bym pat phiah ïa ka Meghalaya na ka Assam. Na ki snem sha ki snem, ki jingkylla ki la wan ha kane ka sor wat la ka jngai kumba 300 km tam na Shillong. Ki la nang mih bun ki shlem jingpule, madan ïalehkai, jaka sumar, ki shlem treikam ka sorkar, bad kumta ter-ter.
Ha ka nongbah, donkam ban don ïa baroh ki shlem treikam ka sorkar. Ka nuksa ka long kum ha Jammu & Kashmir ha kaba ha ka por tlang, ka Jammu ka ju long ka nongbah katba ha ka por lyiur, ka nongbah ka ju dei ka Srinagar. Kane ka dei kaba la ïaid naduh mynshwa. Lada hap ban pynlong ïa ka Tura kum ka nongbah ha ka por tlang, donkam ban thaw ïa ka kynja Secretariat ha kane ka sor khnang ba ha ka por tlang, baroh ki heh sorkar naduh u Myntri Rangbah, ki babu sorkar bad kiwei pat ki nongtrei sorkar kin leit shong trei na kata ka shlem. Haduh mynta, kam pat don satia ka Secretariat ha Tura bad lada ka sorkar ka kwah ban rah sha Tura ïa ka nongbah jong ka Meghalaya ha ka por tlang, donkam ban thaw shwa ïa kane ka shlem treikam kaba heh. Hynrei ngi sngewthuh ba kam dei kaba suk ban pynïeng kat ïa ka Secretariat ha Tura tang hapoh katto katne bnai. Ka sorkar ka donkam shwa ïa ka pisa bad ïa ka khyndew ban shna ïa kata ka Secretariat nalor sa ki jaka shong jaka sah kiba biang.
Kam dei kaba suk ban ïa leit ïa wan shimiet shimiet na Tura sha Shillong lane Shillong sha Tura. Ka dei shisha ba la donkam ban pynkhlaiñ ïa ka jingdon ki shlem treikam ha Tura khnang ba ki paidbah ka Rilum Garo kin kham suk ban pyndep ïa ki kam ki jam. Ïa mynta lehse ka sorkar ka lah ban peit ïa kiba kum kino ki shlem treikam kan hap ban pynheh bad pynkhlaiñ khnang ba ki paidbah na ki san tylli ki distrik ka Rilum Garo kin ym donkam than ban wan pyndep kam shaduh sha Shillong. Ha kane ka pyrthei kaba don lut ïa ki kor ki bor ban ïarap, kan ym don jingeh ïa ka sorkar ba kan pyrkhat ban pynkhlaiñ ïa ka rukom synshar khadar ha Rilum Garo. Ki paidbah ka Rilum Garo ki donkam shisha ïa ka jingpynbha ïa ki shlem treikam ka sorkar ha ki liang bapher bapher namar ka jingjngai na ka nongbah Shillong.
Ka jingdawa na ki kynhun na Rilum Garo ban buh ïa ka nongbah jong ka Meghalaya ha ka por tlang ha Tura ka ïatakhuh ruh bad ka jingdawa jong kijuh ki kynhun ban pynneh beit ïa u snem 1972 kum u snem ot kyrteng ha kaba ïadei bad ka jingpyntreikam ïa ka ‘Roster System’. Wat la kine ki artylli ki mat kim don jingïadei, hynrei la pynmih lang da kajuh ka sur. Kumba ka long mynta, ka jingïatai ka jur bha la ban pyntreikam naduh u 1972 lane naduh mynta ïa kata ka ‘Roster System’. Na ka liang ka sorkar kam pat shym la pynpaw eiei da kaba shai ba naduh lano kan pyntreikam ïa ka ‘Roster System’ bad ha kajuh ka por, la kan pynkylla ne em ïa ka ‘Reservation Policy’ kaba ai bhah ïa ki jaitbynriew ha ka ïoh kam ïoh jam. Ngim tip lano ka sorkar kan shim rai halor kine ki mat bakongsan wat la kan hap ban bishar bha bin-pa-bin ïoh ka kyrtoh kylla hadien habud.
Haba phai biang sha ka jingdawa ban pynlong ïa ka Tura kum ka nongbah ha ka por tlang, ngi sngewdei ban ieh ka jingstad jong ka sorkar MDA 2.0 ban shim ïa ka rai kaba bha tam bad kaba dei. Lehse ki paidbah na Rilum Garo ki la sngewdonkam shisha ïa kane ka jingdawa ba kan urlong noh namar ka dei ruh artad ka jingdawa kaba la slem. Ka la dei ka por ïa ka sorkar ba kan ai ïa ka rai bad ym ban shu sngap khnang ba ki paidbah kin sngewthuh la kin ïoh ne em ïa kaei kaba ki dawa.
