Ka jingbym ïoh syrnod ST ki khun ba ai jait kpa

Kawei na ki daw jong ka jinglong kyrpang ki Khasi bad Garo ka dei namar ki shim ïa ka jait ka kynja na ka kynthei bad ym na u shynrang.

Ka Syngkhong Rympei Thymmai (SRT) ka la mih shakhmat ban pynpaw ïa ka jingpyrshah halor ka jingbym ai syrnod Scheduled Tribe (ST) ïa ki khun ki kti kiba shim ïa ka jait ka kynja na u kpa bad ym na ka kmie. Kawei na ki daw jong ka jinglong kyrpang ki Khasi bad Garo ka dei namar ki shim ïa ka jait ka kynja na ka kynthei bad ym na u shynrang. Kane ka la neh da ki bun tylli ki snem bad na kawei ka pateng sha kawei pat. Ka Khasi Hills Autonomous District Council ka la pyntreikam ïa ka Khasi Social Custom of Lineage Act, 1997 ban pynneh ïa ka jinglong kyrpang jong ngi ki Khasi. Dang shen, ka KHADC ka la ong ba kan ym ai syrnod ST ïa kito ki Khasi kiba shim jait na u kpa. Lehse, kan bha lada ïa kane ka mat ka SRT kan rah sha kano-kano ka ïingbishar la ka dei ka High Court ne ka Supreme Court khnang ba kan shai katkum ki aiñ.

Mynta la saw-san snem, ka SRT ka la ong ba ki la don bun kiba khlem ïoh ïa ka syrnod Scheduled Tribe na ka daw ba ki la shim jait na u kpa bad ba ka shlem treikam jong u Deputy Commissioner ka shu buh sharud ïa ki kot ki sla jong kiba pan syrnod Scheduled Tribe shisien ba la sngewthuh ba ki nongpan ki dei kiba la shim jait na u kpa. Ka jingpyntreikam ïa katei ka aiñ jong ka KHADC ka la pynlong ïa ki khun ki kti kiba shim jait na u kpa ban ym ïoh satia ïa ki syrnod ST, la ong ka SRT. Kane ka kynhun, kaba ki dkhot ki dei kito kiba la shim jait na u kpa lane kiba sngewïahap bad ka saiñdur ba dei ban shim jait noh na u kpa bad ym shuh na ka kmie, ka la pynpaw ba ka tnat Social Welfare jong ka sorkar jylla ha u snem 2020 ka la pynmih ïa ka hukum sha ki Deputy Commissioner ka East bad West Khasi Hills District ha kaba la ong ba ka Lineage Act kam khang satia ban ai syrnod Scheduled Tribe wat lada kiba pan syrnod ki dei kiba shim jait na u kpa. Watla katta ruh, ka jingpynsangeh ban ai syrnod ST sha kiba shim jait na u kpa ka dang ïaid haduh mynta.

Ngim lah ban khang ïa kino-kino ki longïing longsem kiba kwah ban pynkylla ïa ka rukom shim jait shim kynja, hynrei ki don pat ki bor jong ka aiñ kiba kwah beit ba ka jingshim jait ka dei ban long na ka kynthei. Ngi lah ban kdew ba ka kheiñ kur ka ïaid na ka kynthei katba ka kheiñ kha ka ïaid na u shynrang. Lada pynïabakla ïa kine, shaei kan poi kata ka kheiñ kur kheiñ kha? Ka long kaba mynsaw ban pynbakla da kaba pynlong kur ïa ki kha, bad kha ïa ki kur. Ka shongkha shongman hadien katto katne pateng ka lah ban bakla bad kan ïalam sha ka jingmynsaw bad sha ka shong ma shong sang. Namarkata, ka dei ban don ka jingïapynbeit da ki Seng Kur halor kane bad ban ïakren bad ïathir bha naba ka dei ka mat kaba ktah ïa ka jaitbynriew Khasi baroh kawei.

Ngi ïohi ba ki don ruh ki khun ki kti kiba la sdang ban ai ar tylli ki jait – kawei jong ka kmie bad kawei jong u kpa. Kumno u juh ne kajuh ka briew kin don artylli ki jait Khasi? Kumno ka aiñ ka kren halor kane pat ka jingleh kaba pynkulmar jingmut? Kine ki jingleh khyllah ki pynbakla ïa ka jinglong jong ngi kum ka jaitbynriew ïa kaba la seng halor ka nongrim ba ki khun ki kti Khasi ki dei ban shim ïa ka jait ka kynja tang na ka kmie kaba pun ba kha ïa ki. Ngi lah ban ïa woh dong woh daw ïa ka jingbym biang jong kane ka rukom, kata kam pher. Ka jaitbynriew ka bym ïatai bad ïathir halor ki mat ki jura ka dei kaba la ïap. Ngi dei ban ïatai. Hynrei ka long pat kaba ma shikatdei ban ïaleh kulmar namar ma ngi ki Khasi ngi dang tip ïa kata ka kheiñ kur kheiñ kha. Lada kam don kane ka jingkheiñ kaba la seng naduh hyndai, lehse ngi lah ban ïa ïaid katba ngi sngewbit.

Ka la dei ka por ïa ka KHADC, SRT bad baroh ki Seng Kur ba kin ïakynduh bad ban ïathir janai halor katei ka bynta. Ka mat kam dei eh kata ka jingïoh ne ka jingbym ïoh ïa ki syrnod Scheduled Tribe. Ki jingïakren ki dei ban long kiba kham ïar ban peit ïa kata ka rukom kheiñ kur kheiñ kha khnang ba kan ym buh jingeh ïa ki pateng ban wan jong ka jaitbynriew kaba shi troh. Lada ki jingïakren kim poi shaei-shaei, lehse kan kham shai ban leit sha ïingbishar ka ban peit lut nadong shadong hashwa ban ai ïa ka rai jong ka.