U Symbud Myntri Rangbah, Bah Prestone Tynsong, uba long ruh u National Vice-President ka NPP, u la kynthoh ba ka MLA skhim kaba shongdor T. 2.5 klur ha ka shi snem ka dei beit tang na ka bynta kito kiba kyrshan ïa u kyrtong uba jop ha ka ilekshon bad ym ïa ki bym kyrshan. Ki bym kyrshan ka mut kin hap ban shong tyrkhong na ka bynta san snem? Ki MLA ki ïoh ïa kane ka skhim man la u snem ban pyntrei ha ki konstitwensi jong ki bad ki da don ruh da ki kyndon kumno ban pynïaid ïa ki kam shakhmat hapoh kane ka skhim. Na ka por sha ka por, ka la don ka jingdawa ba dei ban pynduh pyndam shi syndon ïa kane ka skhim namar ka ju wanrah ïa ka jingïapait ïapra ha shnong ha thaw lane ka jingbym ïasngewthuh jingmut hapdeng ki nongshong shnong lane ka jingbishni lane ka jingbym ïoh bynta lem jong ki bym dei ki nongkyrshan jong u MLA. Ka long ka jingshisha ba u MLA un hap ban peit shwa bad ban pyndap pynbiang ïa ki briew kiba kyrshan ïa u. Tangba kumno uno-uno u MLA un shu khap sah ki khmat baroh san snem sha kito ki bym kyrshan ïa u?
Shisien ba la shah jied kum u MLA, la khmih lynti ba uta ne kata kin dei lang na ka bynta kiba kyrshan bad ki bym kyrshan. Ynda la dep ka ilekshon, kata ka jingsngew seng ne kynhun ka jah noh bad hap ban ïalong biang kawei. Uno-uno u MLA u bym peit lem ïa ki bym kyrshan ïa u, um pat biang satia ban long uta u nongïalam jong ka konstitwensi namar u dang pyrkhat khyllung khynnah bad ym kum u rangbah. Ban leh khynnah ïa ka kam kaba khia bad kaba donburom ka long kam kai hi khait. Ka jingmut jingpyrkhat bad ka jinglong ki dei ban ïar khnang ban lah ban pdiang bad ïarap lem wat ïa kito kiba khlem kyrshan ha ka por ilekshon. Ban shu thew ïa ki briew tang namar ki khlem ai jingkyrshan ha ka ilekshon, ka dei ka kam jong ki khynnah bad ym jong ki rangbah. Ki nongïalam kiba long rangbah ha ka pyrkhat ka pyrdaiñ, ka kren ka khana, bad ki kam ki jam, kim don por satia ban peit shiliang khmat ïano-ïano, hynrei ki pyrshang ban kner ïa la ki kti sha baroh.
Kumba ka long haduh mynta, ym don wat tang uwei ruh u MLA uba kwah ba ïa ka MLA skhim dei ban pynduh pyndam. Kane ka dei ka skhim kaba u MLA u lah ban jied hi ïa ki nongïoh bynta bad un shu hap ai jingkheiñ sha ka shlem treikam jong u Block Development Officer (BDO). Lyngba kane ka skhim, u MLA u lah ban sam tin sop ïing lane ki tiar ïalehkai lane ka song pisa lane ban shna ïa ki ïing dorbar lane ban ai ïa ki jingtem jingput sha ki samla lane ban ïarap ïa ki briew ba kin seng dukan bad kumta ter-ter. Ki don ki MLA kiba pyndonkam ïa kane ka skhim ban sam bai dawai lane bai kot bai sla lane ka bai sumar sha ki paidbah. Ka shong ha ka jingstad jong u MLA kumno u pyndonkam ïa ka T. 2.5 klur shi snem da kaba bud ïa ki kyndon. Bunsien ki ju mih ki nongshong shnong lane ki kynhun hashwa ka ilekshon ban pyllait paidbah ïa ki jingtip ba la lum lyngba ka RTI Act, 2005 halor ka jingpyntreikam ïa ka MLA skhim. Don ki khep ba kita ki jingpynmih jingtip kiba ktah shisha ïa kito ki MLA haduh ba kin da duh jingkyrshan bad rem ha ka ilekshon. Ki don pat kiba sngew artatien ïa ka jingpynmih ïa ki jingtip halor kane ka skhim hashwa ka ilekshon bad ki sngew ba ka dei tang ka buit ban kawang ïa u MLA.
Lada ka sorkar ka pynduh ïa kane ka skhim, ngi tharai ba kata ka sorkar kan sa khyllem noh tang hapoh katto katne sngi. Ki MLA ki sngewthuh ba ki jingdawa na ki nongshong shnong ha ki konstitwensi, wat tang na ki nongkyrshan lajong ruh, ki bun shaba palat. Ban pyndap ïa kita ki jingdawa, donkam ïa ka pisa bad kane ka skhim ka long kawei na ki tyllong bah kaba ïarap ïa ki MLA ban sam jingïarap. Lada kam don sa kane ka skhim, ngi sngewthuh ba kan eh shibun ïa ki MLA ban ïarap ïano-ïano namar yn ym lah ban leh eiei tang na ki skhim surok ne umbam umdih ne bording bad kiwei. Kiba bun ki khmih lynti ïa ki skhim shimet bad ban pyndap ïa kata, ka MLA skhim ka dei ka nongïarap ka bakongsan. Hynrei ha kiba bun ki khep, ki MLA ki ju ai beit tang ïa ki nongkyrshan lajong, kumba la kren da u Bah Prestone.
Kaei kaba bakla ka long ba kane ka skhim ka la pynpait pynpra ïa ki shnong ki thaw – hapdeng kiba ïoh skhim bad ki bym ïoh. Kane ka skhim ka ju ïarap ïa ki MLA ba kin wan phai biang sha ka bor lane ban shah rem. Kane ka skhim ka ailad palat ïa ki MLA ba kin pynïapher ïa ki nongshong shnong jong ka konstitwensi ha kaba ki bym dei ki nongkyrshan, kim ïoh eiei wat lada ka pisa kam dei satia kaba sei na ka pla shimet jong u MLA, hynrei na ka sorkar kaba dei ruh ka pisa paidbah. La donkam ïa ka sorkar ba kan phah beit bniah ïa ka rukom pyntreikam ïa kane ka skhim lane ban pynlong ïa ka ‘Audit’ bad ban pynpaw paidbah la ka la ai jingmyntoi shisha ne em ïa ki nongshong shnong khnang ba ngin sngewthuh la ka la dei ne em ka por ban ïa dawa ban pynduh noh ïa kane ka skhim pynpait.
