D. H.Kharkongor
Hana kiba bun na ki lad pynmih bor ding jong ka jylla ka jong ngi ki lah sangeh treikam na ka daw jong kane ka jingrang tyrkhong jong ka suinbneng, kaba la neh mynta la bun bun bnai. Hana nginnym pat lah lait na kane ka ‘load shedding’ ne ka jinghap ban pynlip kyrpang kabashipor ia ka bor ding iliktrik katba kane ka jingrang tyrkhong jong ka suinbneng kam pat kut. Ka ‘load shedding’ kan sa kut tat ynda la thikna bha shwa ka lyiur. Ia mynta ngin nym pat lait na kawei ba la duna than eh ka jingdon jong ka um ha man la ki den um, kiba la tei kyrpang na ka bynta ka jingpynmih ia ka bor ding iliktrik ne ka ‘hydel -power’ ne ka ‘electricity’. Kumba ka long mynta ka Myntdu-Leshka Hydro Electric Project (MLHEP) kam lah shuh ban pynmih ia ka bording na ka daw jong ka jingduna than eh ka jingdon jong ka um kaba ha ka den um ka jong ka. Wat ka jingdon jong ka um ha ka den um Umiam ruh ka lah nang hiar nang hiar bad kan sa nanghiar lada ym hap noh kloi u slap, u ban neh ruh kham katto katne por.
Ka den um Umiam ka lah palat ia ka 50 snem bad ym slem ba kan sa kynjoh syndon sha ka 60snem.Te kumta ym artatien ba katei ka den um Umiam ne ka ‘UmiamReservoir’ ka lah jyndong na kaba mynnyngkong ka sngi. Ka la nang jyndong noh ym tang da ka jingiai wan tyllep, kaba da ki phew phew snem, ka jong ki maw, ki shyiap bad ka khyndew ne ka ktieh hynrei da kat kiei kiei baroh kiba ka Sor Shillong lem bad ki khap Sor kiba don shatei bad Shatei lam Sepngi ki ia kyntait ban pynpoi kyrpang ia ki sha ka ‘Designated Land Fill’ ia kaba ngi ia tip baroh kum ka ‘Marten’. Man la snem, kata, man la ka lyiur ki um saw jong ka Wah Umkhrah bad ka Umshyrpi ki leit kit ki leit rong kyrpang, kat ban leit bynshet kyrpang ruh de ia kita kiei kiei baroh ha ka bapli ka den um Umiam. Ka bapli ka den Um Umiam ruh ka hap ban pdiang ia kitei kiei kiei baroh wei ba kam don lad da kumwei pat. Kaba kham bun na ki ka ngam noh suki pa suki shathie sha ka trai ka jong ka. Ki dei kita kiei kiei kiba ngam shathei shapoh jong ka kiba pynjyndong noh ia ka jingjylliew ka jong ka. Ym tang ba kane kaei kaei ka pynjyndong noh ia ka jingjylliew ka jong ka hynei ka da khate noh ruh ia ka jinglah ka jong ka ban kynshew kyrpang ia ka um.
Ngim dei ban klet noh ruh ia ka kyrta ka jong katei ka den um Umiam. Ka bapli ka la noh tymmen. Namar ka jinglong tymmen ba ki shyieng ki shruh ki jong ka kimlait na ka jingshroin noh. Ki dohksah ki jong ka ruh kim lait na ka jingswai bad ka jingtlot noh ka bor ka jong ki. Kaba katno tam ynda haba iai lynsher tyngeh ia ka, mied la bad sngi, da ki ‘over loading trucks’ ne ki trok kiba kit ia ka jingkhia kaba palat ia kaba ki dei ia ki ba kin kit. Te sa katno snem mo ka bapli, kaba lah dei ban shongthait noh na la ka kam, kan dang hap ban shah shitom lane kyrda shitom sa ia kat kane ka jingiai lynsher tyngeh ki ‘overloading trucks’ ne ki trok kit palat ia kaba ka dei ia ki ba kin kit? Ynda haba poi ban iakren ia kane ka phang ba ki bapli kiba shong kiba sah bad kiba rep riang sharum jong ka ‘Umiam Reservoir’ kim lah khlem da kyrmen ba katei ka ‘Main Dam’ jong ka ‘Umiam Reservoir’ kan nym twa kynsan bum.
Ngi la iohsngew na ka syntur jong kane ka Sorkar MDA 2.0, nalor kiwei kiwei, wat ia ka jingthmu ka jong ka ban tei thymmai biang noh ia uta u ‘Central Dome’ ne u ‘tnum pyllun uba ha mar pdeng’ jong katai ka Ing DorbarThawain jong ka jylla, kaba thymmai,kaba hangtai ha Mawdiangdiang, New Shillong Township. Pynban haduh mynta mynne ngim pat iohsngew ei ei ruh em na kane ka Sorkar MDA 2.0 ia ka jingpynneh ka jingpynsah kaba kyrpang ne ka jingiada kaba kyrpang ia katei ka den um ne ka ‘Main Dam’ jong katei ka’Umiam Reservoir’. Ngim pat iohsngew ei ei ruh em wat shaphang kata ka surok kaba thymmai kaba lem bad ka jingkieng kabathymmai da kaba yn lah ban iaid lait ne kyiar noh shi syndon ia katei ka jingkieng kaba don halor jong katei ka den um kaba la synjor lane halor jong katei ka ‘Main Dam’ kaba la synjor jong katei ka ‘Umiam Reservoir’. Te da kumno bad tat lano nginlah ban kyiar noh shisyndon ia katei ka den um ne ngin hap ban ap tat haduh ba kan da paithi phlak bad twa syndon bum?
La ngi la iohsngew shaphang kata ka jingleit wad jaka kaba kyrpang, kaba na ka bynta kata ka ‘Green Field Airport’ kaba kyrpang, kaba namar kita ki jingeh bad ki jingduna ki jong katei ka ‘Umroi Airport’ pynban haduh mynta haka ba iadei bad ka ‘Solid Waste Disposal’ lane ka ‘Marten’ lane ka ‘Land Fill’ kaba thymmai ngim pat iohsngew ei ei ruh em. Ka long ruh kumta kumjuh ha kaba iadei bad ka ‘Western Shillong Bye-Pass’, kaba dei kawei na ki lad ki lynti ym tang ban iarap kyiar noh bakna katei ka jingkieng kaba halor jong kaei ka den um ne ka ‘main dam’ jong ka ‘Umiam Reservior’ hynrei ka ban iarap pynduna ia kane ka jingdheng kali kaba ha Sor Shillong, kata, da kaba iarap ban kyiar kyrpang noh ruh war na kaba hap ban da iaid lyngba ia ka phang shatei lam sepngi jong jong kane ka Sor Shillong.Ka ‘Western Shillong Bye – Pass’ ka dei ka lad da kaba yn kyiar kyrpang noh ia ka Mawlai, ia ka Lum Diengjri junction, ia ka Rhino Museum junction, ia ka jingkieng Umshyrpi bad ter ter tad haduh ha 7 Mer, Upper Shillong. Te hato dang donkam ban dang iaibatai bnai kaei kata ka ‘Western Shilong Bye-Pass’ ? Ha shwa ban ia kutnoh ba kitei ki dei ki kato ki katne kiei kiei kiba ngi lem bad kane ka Sorkar MDA 2.0 ka jong ngi ngim dei da lei lei ruh ban klet kumba ngim dei ruh ban iaibuhteng ia kaba ngim dei ban ia buhteng.
