Raphael Warjri
Ka akor jong u myntri rangbah Conrad K Sangma ban burom ia u Lat Phagun Chauhan katkum ka jingsngew briew bad ki kyndon aiñ ha ka dorbar thawaiñ, bad iaishah ba un kren da ka ktien Hindi ka long ka ba lyngngoh namar ba ha dohnud u tip shai ba ki ba bun ki dkhot jong ka dorbar thawaiñ kim peiphang ia ka ktien Hindi, khamtam ha ka shlem thawaiñ ka ba don ka jingkitkhlieh ka ba khraw ia ka imlang sahlang ha jylla. Kumta ka dohnud jong u Bah Ardent M Basaiawmoit ka sngur ban pynpaw ia ka jingshisha wat lada ka long tohmet ha ka shlem thawaiñ ban kyang shla, khamtam ha ba arngut ki myntri sorkar, Bah Paul Lyngdoh bad Kong Ampareen Lyngdoh ruh ki la pynpaw paidbah la ka jingsngewkhia halor ka ban kren da ka ktien Hindi ha Dorbar Thawaiñ. Ha kajuh ka por ki kynrem lyndan ha shlem synshar ka sorkar kmie ki tip thikna ia ka jingshisha ba ha jylla Meghalaya, kiba bun ki briew kim pat peiphang janai ia ka ktien Hindi bad ka ktien phareng ka long ka ba kham biang bad khlem artatien ha ka dohnud jong kita ki kynrem lyndan na nongbah Delhi ka sngew kumjuh. Jar la katta ki jied ban leh bym siutñiew bad ban iuhroit ia ka hok jong ki paidbah na ka jylla Rilum ha ka thaiñ shatei lammihngi. Ym lah ban long ba ka jynjar ban shem uno uno u kynrem uba kot ka rynñieng kat u Lat ban thung ha jylla Meghalaya bad lah ban buhti ia kino kino kiba ym nang kren phareng tang ha ka thaiñ ba shatei jong ka dewbah India, namar wat ha ka thaiñ shathie jong ka Ri India ruh ki briew ki pyrshah ia ka ktien Hindi namar ba ym lah ban priphang thikna. Ka jingshisha ka long ba ym don ba ñiewbeiñ ia ka ktien Hindi, hynrei ka shu long tang ba kita ki ba pyrshah kim lah ban sngewthuh bad peiphang ban shahshkor ia ka ktien, wat lada la buh da ka jingthoh da ka ktien phareng katkum ki kyndon aiñ. Lehse ka lynti ka shah ba u kher rangbah na ka shlem treikam jong u Lat un mihpli ha ka jaka jong u Lat ban pule lem da ka ktien phareng ha dorbar thawaiñ.
Ka paw shai ba ki kam torti khlem suitñiew lane ban iuhroit bad thombor ia ki jylla barit baria na kyndong jong ka dewbah India, ki shynna tyngkreiñ ha ka sorkar kmie ba synshar da ka seng BJP. Ñiuma, u Bah Ardent M Basaiawmoit shwa ban mih jyndat na iingdorbar thawaiñ kum ka dak ban pyrshah katkum ka nongrim, u la kren mardor ba baroh ki dkhot ha iingdorbar kim khohñioh ban shah ñiewbeiñ ki lah ban shahshkor, dang don pat ki dkhot ka dorbar thawaiñ ki ba tohhoh bad tynneng kum ban shah liang ia u myntri rangbah bad ia u Lat namar ba ki kyntait ban pdiang ia ka jingshisha. La rem ka sur ki paidbah ha jylla, ha ba kita ki ba iasaid ki la dei ban phet jyndat na dorbar thawaiñ. Tang ha ka sngi shong dorbar ka ba bud, la tyrwa ha dorbar thawaiñ ban pynbeit thymmai noh ia ka kpait-saiñ-kam halor ka bhahkam ha jylla ba la wanrah da u Bah Adelbert Nongrum, hynrei la iamrem biang ka sur paidbah haba la kyntait da ka iingdorbar thawaiñ. La suba jur ba ka don ka jingleh khnang na ka liang ka sorkar ban kynriah ha kata ka rukom ban ym iohlad ban iatai halor kane ka phang hapoh iingdorbar thawaiñ. Kata ka long ka jingleh ka ba khun ranab sha ka thaiñ Garo, bad iuhroit ia kiwei pat ki thaiñ ha jylla, ka seng VPP ka la pynkhreh ban mih madan ha lympung paidbah na ka bynta ban tuklar ha kane ka liang.
Marmar la mih sa ki shithi thungkam na ka liang ka Kliar-iktiar Shakri Paidbah (MPSC) kiba la paw tyngkreiñ ba ka pylla ka noh shiliang ha baroh ki liang jong ka rukom thung kam ia ki samla ha jylla. Lada bishar bniah ia kane lah ban kdew kti hi ia ki paidbah lajong ha ka thaiñ Khasi Jaintia ki ba la pynkjeh ia ki paidbah Garo lyng ba kaba mihjubab na ka kam jiedlamkhmat ba dang shen. Jyn lada ki paidbah na ka thaiñ Khasi Jaintia ki ryntih tylli ha ki seng riewlum khamtam ka UDP bad VPP, ki nongialam kum ki jong u Bah Paul Lyngdoh, Ardent M Basaiawmoit, Adelbert Nongrum kin ym aili ha kane ka liang, hynrei kiba bun ba lang kin khohñioh ban kdew ia ka jingshisha. La sngew dei ban jer tang ia kita kiba la pynpaw ka mynsiem basngur ban shakri hok ia la ki khun ki hajar namar katto katne ki dkhot rangbah jong ki seng saiñpyrthei ki dang pyni la ki matti ba ki long sianti bad buitpoh. Naduh ka por ba la ioh la ka jylla Rilum la kyntiew ia ka thaiñ Garo ha ki ba bun ki liang, hynrei ka kabu ban ioh bat lakam synshar lynter da ki dkhot rangbah Garo ka la pynlong ban shim kabu shuh shuh haduh mynta mynne, haduh ba ym biang shuh ka pansara ha ka imlang sahlang.
Ha ba kdew kumta ym dei ba ka long pyrshah ia la ki parabynriew ha kajuh ka jylla, hynrei ka dei ban don la ka pali ban biang ka pansara ha ki liang baroh jong ka ba kyntiew ia ka imlang sahlang lyngba ki lad pynroi jong ka sorkar. Lada ki paidbah na ka thaiñ Khasi Jaintia ki dang lyngngai ban pynkjeh ia kiwei bad syrtok ia lade, ym dei shuh ban dang ud dang nam ne kdew kti sha ki seng bhalang, ki sengbanbor, ki seng saiñpyrthei bad ki kynrem lyndan kiba la pyrshang ban kyntiew ia la ki paidbah lajong bad ki donkam ka jingkyrshan na ki paidbah. Ha kajuh ka por ruh ka don la ka pali kaba dei ban bishar sani ia kita ki seng bhalang, sengbanbor, seng siañpyrthei bad ki kynrem lyndan ruh ba kin puson halor kane ka liang ka ba dei ban ri kyndong la ka burom ka longrynñieng bad ban synrop bad tehsong shitylli paradoh parasnam na ka bynta ban kyntiew ryngkat ia la ki khun ki hajar ha jylla.
