Ka jingleh palat jong ki shipai Border Security Force (BSF) haduh ba kin da siat ïap syndon ïa u Bah Ronning Nongkynrih ha ka miet jong ka 5 tarik Jymmang, 2023 hajan ka shnong Mawshun, East Khasi Hills, ka dei ban ïoh ïa ka jingpynrem kaba tyngeh bad ym tang katta, ka sorkar Meghalaya ka dei ban shim ïa kane ka jingjia bad ki bor jong ka BSF ban pynshitom ïa kito kiba la donkti ban shim ïa ka jingim jong une u rangbah. Ka jingkhlad noh jong une u rangbah ka la pynpaw biang sa shisien ïa ka jingduna ka jingïadei hapdeng ki ’riew paidbah bad kine ki shipai ïada khappud. Haduh mynta, ki BSF ki dang sngap beit jar-jar halor kane ka jingjia bad kim wan shakhmat ban batai aïu kin leh ïa kito kiba la donkti. Kane ka jingsngap jar ka pynsuba ba ka jingbakla ka dei beit jong kine ki shipai ïada khappud bad ym jong u Bah Ronning.
Ban shu shim ïa ka jingim briew im-im peit-peit ka dei ka kam ‘riew khlaw bad ka bym dei ban ïoh jaka ha ka Ri kaba la shai bad kaba don ïa ki aiñ ki kanun ban pynïaid ïa ka synshar ka khadar. Ngim poi pyrkhat ba kat ki shipai BSF kiba don ïa ka jingkitkhlieh ban pyndonkam ïa ka iktiar katkum ki aiñ kin leh ïa katei ka kam ‘riew khlaw. Dei hok ba ki paidbah kin man thait ne leh ngiah ïa kine ki shipai bad kiwei pat ki bor pahara namar ki shu pyndonkam bakla ïa ka bor khlem da pyrkhat bunsien. Na ka liang ki pulit ka jylla ki dei ban pynlong ïa ka jingtohkit kaba bniah halor katei ka jingjia bad ngi kyrmen ba na ka liang ka National Human Rights Commission/Meghalaya Human Rights Commission kin wan shakhmat ban tuklar halor ka jingshah siat ïap jong u Bah Ronning. Kane ka jingleh jong ki BSF ïa u Bah Ronning ka dei ka jingpynkheiñ ïa ka hok longbriew manbriew. Lada dei ba u Bah Ronning u la leh bakla bad kita ki BSF ki la thmu ban kem, ki la dei ban siat beit shwa na ka shaka jong ka kali lane ban pakhang lynti ïa ka trok, bad hadien kata, sa leh katkum ka aiñ.
Wat la u Bah Ronning u la khlad, hynrei ka dei ka kamram jong ka sorkar jylla ban pynthikna ba ka ïing ka sem jong u kan ïoh ïa ka jingbishar kaba hok. Ha kum kine ki jingjia, ka sorkar jylla ka dei ban wan shakhmat ban tyrwa ïa ka bailutksan bad ki BSF ki dei ban leh kumjuh. Ngi sngewthuh ba une u rangbah u la don bun ki jingkit ha la ïing la sem, bad ka jingkhlad noh ka jong u, ka buh jingeh ïa kito ki baieid bathoiñ kiba u ju bsa baroh shi katta. Ka sorkar kam dei ban shu ieh beiñ ïa ka ïing ka sem jong u Bah Ronning. Wat la ngi sngewthuh ba ka pisa kam don dor eiei hakhmat ka jingim briew, hynrei kan ïarap pat ïa ki bahaïing hasem ban pyndap ïa ki jingdonkam khamtam ha ka pang ka jhia. Ka sorkar ka dei ruh ban ai da ka kam ka jam ïa ka kurim jong u Bah Ronning khnang ba kan lah ban pyndap ïa ki jingdonkam ki khun kiba dang rit.
Na ka liang ki BSF ki dei ban pynthymmai ïa ki rukom treikam lane ki ‘Standard Operating Procedure’ (SOP) khnang ban lait na kiba kum kitei ki jingjia. Ki BSF ki dei ban ïoh da ki jingbthah kiba shai ba kim lah satia ban leh ‘riew khlaw bad dei ban don ruh ki lad jingpynshitom kiba tyngeh pyrshah ïa kito kiba leh kput. Kiba leh bakla kim dei ban lait na ka jingshah pynshitom katkum ki aiñ lym kumta kam don jingmut satia ban don ïa kita ki aiñ ki kanun ban pynïaid ïa ka synshar ka khadar bad ka bishar. Ki BSF ki ju smat ban kem ïa ki briew halor ka nongrim ba ki pynkheiñ aiñ. Ngim pyrshah ïa kata lada ka long shisha katkum ka aiñ, hynrei kaei kaba ngi kwah ïa ki BSF mynta ka long ba kin wanrah shakhmat ïa kito kiba la donkti ban siat ïa u Bah Ronning bad ban aiti sha ki pulit khnang ba kin shah pynshitom katkum ka aiñ. Lada ki leh kumta, hangta ngin ngeit shisha ba ka aiñ ka long kumjuh ïa baroh, hynrei kan shu long lehnohei ban ïa pyrta aiñ lada kiba la leh ïa katei ka kam ‘riew khlaw ki lait na ka jingshah pynshitom.
Ki BSF ki dei ban kynmaw ba ka kamram ba la bynshet ïa ki ka dei ban ïada ïa u pud u sam jong ka Ri India, ban khanglad ïa ka jingwan rung be-aiñ ki nong Bangladesh bad ban ym ailad ïa ka jingkhaïi tuh ïa ki mar ki mata. Ka kamram jong ki kam dei ban siat ïa kat kiba ki ïohi. Hooid, ka aiñ ka shah ïa ki ban ïada ïalade lada don kiba thombor, hynrei ha kaba ïadei bad katei ka jingjia ïa u Bah Ronning, kam paw eiei ba ka la don kata ka jingshah thombor ha une u rangbah uba la khlad. Namarkata, ngi khmih lynti ba ki BSF kin shim hi ïa ka jingkitkhlieh bad ban aiti sha ki pulit ïa kito kiba la donkti ha katei ka jingjia.
