Ka long kaei-kaei kaba pynlehraiñ ïa ka jylla baroh kawei ba ka Meghalaya High Court kan hap ban takraiñ ïa ka sorkar Meghalaya ha kaba ïadei bad ka jingbym leh eiei pyrshah ïa ki nongpynïaid ïa ki karkhana thang dewïong be-aiñ bad ïa kito kiba donkti ban tih be-aiñ ïa u dewïong. Kane kam dei ka sien kaba nyngkong lane ba khatduh ba ka High Court kan takraiñ ïa kane ka sorkar MDA. Ka long kaba phylla ba ka la hap ban tuklar da ka High Court ha shwa ba ka sorkar kan leit khang ïa ki 57 tylli ki karkhana thang dewïong be-aiñ. Kumno kat ka sorkar kam tip ba ki don kum kita ki karkhana kiba la treikam khlem jingbit lane ki bym pyni shai naei ki ïoh ïa u dewïong ban pyndonkam? Lada dei tang kawei ne artylli, ngi lah ban sngewthuh ba ka sorkar kan ym tip, hynrei haduh 57 tylli ka dei ka bym lah long ba kin ïaid khlem ka jingtip lang jong ki heh sorkar. Namarkata, ka dei hok ba ka High Court ka la ther da kaba tyngeh ïa ka sorkar da kaba ong ba na ka daw jong ka jingbym phikir ka sorkar bad ka jingkyrshan jong ka ïa ki briew kiba la donkti ban tih dewïong be-aiñ, ka jylla ka la duh ei ïa ka khajna nalor ba ki la don ki mynsiem briew kiba la khlad ha ki krem dewïong bad ba ka jingkit dewïong ka la bteng khlem sangeh haduh ba ka ïingbishar ka la hap ban pan jingïarap na ka Sorkar Pdeng ban pynsangeh ïa ka jingkit dewïong be-aiñ hapoh ka jylla.
Ym tang katta, ka High Court ka la kynthoh ruh ba wat la ka sorkar bad u Chief Secretary ki don ïa ka jingkitkhlieh ban pynthikna ba ki krem dewïong be-aiñ kim dei ban treikam, pynban kane ka la kyrsoi tat haduh ka por ba ka ïingbishar ka la hap ban shong bishar hi, bad hadien kata, ki la mih ki kynja kyndon. Ka la bynrap ruh ba kita ki ‘Kingpin’, kiba la shah pynheh pynsan bad ïoh jingïada na ka sorkar ban pynïaid ïa kitei ki karkhana, ka sorkar ka khlem pat leh eiei pyrshah ïa ki. Kat ka sorkar kan shah kynthoh kat ha ka High Court ba ka pynheh pynsan ïa ki briew kiba leh ïa ki kam be-aiñ, kam dei shuh ka kam kaba sting. Ka High Court kam rat da kynthoh haduh katne lada kam don ki jingtip kiba shisha bad kiba lah ban pyni ba pleng ka sorkar ka ïada ïa ki heh kiba donkti ha ka jingtih, jingkit bad jingpynïaid ïew ïa u dewïong be-aiñ. Mynta ka High Court ka la bthah ïa ka sorkar ba ka dei ban ai ïa ki kyrteng jong kito ki briew kiba la donkti ban pynïaid ïa ki karkhana thang dewïong be-aiñ bad kiei ki sienjam ba la shim ban pynshitom ïa ki katkum ka aiñ. Ngin sa ïa peit ka sorkar kan nud ne em ban pyni ïa ki jingshisha sha ka High Court.
Wat la kam dei ka kamram jong ka High Court ban pynïaid ïa ka synshar ka khadar, hynrei ka dei ka jingshisha ba lada kam don sa ka ïingbishar, ngim tip ngin ïa poi shano kum ki nongshong shnong jong kane ka jylla. Na ka por sha ka por, ka High Court ka la hap ban tuklar namar ki bun palat ki jingbym biang ha ka rukom synshar khadar. Ki don ki nongshong shnong kiba shlur da kaba leit ai mukotduma beit sha ka High Court haba ki lap ïa ki kam be-aiñ. Ngi dei ban ai jingïaroh ïa kiba kum kita ki nongshong shnong namar dei lyngba jong ki, ba ki kam be-aiñ ki sa paw pyrthei. Lehse ngi lah ban ong ba dei sa tang ka ïingbishar kaba lah ban pyllait im ïa kane ka jylla na ki kam bamsap bamngem bad kiwei pat ki kam be-aiñ. Nangne shakhmat, lada don kano-kano ka kam be-aiñ, dei ban ïa mudui beit sha High Court namar imat ki heh sorkar ki sheptieng tang ïa ka ïingbishar bad ym ïa ki paidbah.
Ka sorkar, kumba la kdew da ka High Court, ka la put turoi ba sa tang katno yn sa lah ban sdang noh ïa ka jingtih dewïong kaba long katkum ka juk stad saïan bad ban iehnoh shadien ïa ka jingtih dewïong kumba khlong thliew ki khnai. Ym shym la don ba khang ïa ka jingtih dewïong lada pyndonkam da ki kor ki bor bad lada pynïaid ïa ka kam katkum ka jingstad saïan. Ngi ïohi ba ki la don kita ki jingïalang ban ai jingïaroh ïa ka sorkar namar ka jingïoh ki saw ngut ïa kata ka Mining Lease ban pyntrei ïa ka kam tih dewïong da ka rukom bathymmai. Hapdeng jong kata ka jingput turoi pat, ngi shem ba ka jingkit dewïong be-aiñ ka ïaid beit khlem sangeh. Ym don ki nongpeit. Ym don ki nongbat. La shu ïaleh ha la ka mon. Dei hok ïa ka High Court ba kan bthah ïa ki pulit ka Sorkar Pdeng ban wan pahara sha ki surok jong kane ka jylla khnang ban bat ïa ki trok kiba kit dewïong be-aiñ.
Ngim sngewthuh shuh shano ka jylla kan poi. Kumba la kdew da ka High Court, ka jylla ka la duh ei ïa ka khajna kaba ka dei hok ban ïoh tang namar ka jingkit be-aiñ ïa u dewïong. Ka khajna kaba duh lehse ka la bun lada ngi kheiñ naduh u snem 2014 ter-ter. Kiba la ïoh jingmyntoi na ka jingleh be-aiñ ki dei tang katto katne ngut bad dei na kine ba sa synjor ki surok bad ki jingkieng kaba buh jingma kylla ïa ki nongshong shnong. Nalor ba kit ïa u dewïong ba tih be-aiñ sa ka jingkit kaba palat pud – ka long shisha kaba pangnud bad pang met ïa ka jylla. Ngin hap ban shu ïa peit bad sngap sa kaei ka ban jia ha ki sngi ban wan.
