U Nongsaiñ Hima, 1969
Ym don ka jaidbynriew kaba la shai ha kane ka sla pyrthei, kaba khlem don la ka dustur, bad u khun Khasi naduh Rilang haduh Kupli bad naduh Brahma haduh Surma um lah ban siew kylliang da kumwei pat ia la u ni u kong, u kulong u kumah uba la saindur ia ki dustur, ba pateng la pateng, kin niew kor ia kine bad im halor kine ki nongrim ba la seng u longshuwa u manshuwa.
Ki dei kine ki dustur, ym tang ki jong u khun Khasi, hynrei ki jong kiwei kiwei pat ki jaidbynriew, kiba pyniapher ia kawei ka jaidbynriew na kawei pat.Ha Ri Bilat, ka jingdon jong ka jingsynshar ki syiem, ka long kawei na ki dustur kiba riewspah, kiba ka ri Bilat haduh mynta ka bat bad sngewsarong. Da shisha ka rukom synshar ha ri Bilat ka la kylla mynta da ki spah snem na ka synshar ki syiem sha ka synshar paidbah, hynrei ka jingkylla ka long halor ka nongrim jong ka dustur jong ka jingdon bad jingiaipynneh ia ki syiem. Ki syiem ha Bilat wat la kim don shuh ka bor hynrei ka main ka sah kumba long da ka phew hajar snem mynshuwa bad dei kata ka dustur ba ki nong Bilat ki niew kor bad khein kor, ym tang ha ka liang jong ki syiem hynrei ha man la ka bynta jong ka jingim jong ki.
Haba yn phai sha kine ki thaiñ mih – ngi jong ka pyrthei, ka Ri Japan ka long kaba bat bad sarong ia la ki dustur ba la buh u longshuwa manshuwa jong ki. Hynrei ha kajuh ka por ka Ri Japan ka long ka ri kaba ia beh ia ka jingstad, ka jingpahuh pahai, ka jingman bha – manmiat bad jingiaid shaphrang. Ki kyhnthei Japan wat la ki tynneng ia bun ki rukom leh jong ki sep – ngi, hynrei ha kajuh ka por ki Japan ki ieng halor ka nongrim jong ki dustur uba rim.
Kano kano ka jaidbynriew khnang ba kan kiew bad iaid shakhmat, ka donkam ban bat bad tyllun halor ki dustur kiba long ki nongrim. Kaba donkam namarkata ka long, ban pynwandur ia ka jingim jong ka por kaba mynta, halor ki dustur kiba la ju don. Ka Jaidbynriew Khasi ka don la ki jong ki dustur kiba pher kiba ka la ioh pateng na la ki Longshuwa Manshuwa.
Lehse lah ban pyniasyriem ia ki dustur kum u diengbah, u dieng u sah hi kum u dieng, ki tynrai ki sah ki kum ki tynrai hynrei u sla, u syntiew, u soh ki iai khie lung katkum ka jinglong jong ka por.
Ki dustur ki long ki dustur namar ba la pdiang ia ki da uba bun lang bad ki iai long hi kumba ju long. Hynrei la katta ruih ki ri kiba la shai ki buh ia kine ki dustur ha ki jingthoh bad ki pynlong ain ruh ia ki khnang ba yn ym don mano mano ki ban shim kabu na ki dustur. Kumba ka long mynta ym sngewthuh sngewthaw shuh haba la mih ki mukotduma. Wei haba la sei ia ki nia bad pynieng ia ki nia halor ki dustur, la lap bunsien wat tang hajuh i kyntoit iba rit la pynmih ban pynieng ia la ka nia da ki dustur kiba pher bapher.
Khnang ban lait na kum kine kiei kiei, ka District Council ka la dei ban thung ia ki Commission ka ban tohkit shaphang kine ki dustur kiba don ha kylleng ka ri khlem da pynkylla ei ei ia ki hynrei ai kin sah shuwa kumba ki long bad pynlong ain iaki da kaba buh ha ka jingthoh. Kumta kine ki dustur ain ia ki da kaba buh ha ka jingthoh.Kumta kine ki dustur kin ym long tang katkum ka jingbit ne jingbatai ki katto katne hynrei kane kan pynlait ia u paidbah ka ri na ki jingialeh mokotduma kiba pynluksan bad pynsyrwa ei ia ka por.
Sngewlyngngoh ban iohi ba ka District Council ia kaba seng mynta la bun snem bad kaba don ka bor ban shna ia ki ain halor kine ki dustur, kam shym la leh ei ei ne pyrkhat shaphang kane ka kam kaba kongseh. Kam long ka jingmyntoi ia ka jaidbynriew kaba rit kum ka jong ngi ba ia kine ki dustur la dei ban pynlong ain noh kloi da kaba buh ha ki jingthoh khnang ba ka jaidbynriew kan lah ban iaid shaphang ha ki liang baroh.
