Aristotle Lyngdoh
Mawïong, Umjapung
Shillong (7005627056(M))
Ka por ilekshon kam pat kut ha ka jylla jong ngi. Hadien ba la dep kawei, kawei pat la nang ap hajan. Bun ki dang shoh khawiang ha ka buaid ilekshon namar ka dei ka por sngewbha bad por shongshit. Kane ka paw shynna na ka jingleh ki paidbah hi ha ka por kanbas ilekshon. Ha kawei ka liang, ki paralok bad ki ïaieit ïathoiñ bad ki kyrtong ba don lad ban jop ki trei miet bad sngi ban pynpoi ïa la u briew sha ka thong khnang ba ma ki ruh ki lah ban ïoh jingmyntoi na u nongjop.
Hangne ngi ïa tyngkhuh biang bad ka jingkyrduh nongïalam. Ka jinglynñiar ïa ka jingdonkam nongïalam kam dei tang ha ka pyrthei salonsar Hynrei ha la i kyntoit ruh kumjuh. Ka jingdonkam ïa ka nongïalam ba don jingkitkhlieh bad ka beit ka dohnud ka kham donkam mynta ban ïa ka mynnor. Ban kham sngewthuh ïa kane ngin ïa phai khyndiat sha kane phang lyngba ki jingwad bniah (research) ba la leh kyrpang halor kane ka bynta hadien ka khlam COVID-19.
U nongthoh ba na America u Do Seidman u ong ‘Ka jingpang khlam Corona ryngkat ka jingpyrshah ïa ka jingisih jaitbynriew ka pynpaw ba donkam kyrkieh ïa ka jingïalam kaba don jingkitkhlieh bad don ka jingtip briew tip blei ha ka’. Da kaba pynshong nia halor ka jinglum jingtip kaba bniah kumba 80 na ka 100 kiba jubab ïa ki jinglum jingtip kata ki kynthup ïa ki nongtrei naduh ki ba kham shajrong ha ki kyrdan bad ter ter ki pynpaw ba ka jingïalam ba tip briew tip blei ka donkam eh ha kano kano ka kam ne jingtrei. U Seidman u jer lai tylli ki jinglong bakongsan jong ka jingïalam ba tip briew tip blei. 1. Ka jingstad ha ka bor pyrkhat, 2. Ka jinglong ba bha khlem thohbria ha ka jingim, 3. Ba shah ïalam da ka jingthmu bakordor. Kajuh ruh ka kyndon ka ïadei bad ka ri ne jylla jong ngi wat shaduh ki district kumjuh. Ngim lah ban kyntait ba ngi donkam ban ïa bud ïa ka rukom ïaid jong ka spah snem kaba thymmai kata ka 21st Century. Hynrei kane ka i kumba ka ïa tyngkhuh mawsiang namar bun eh ka jingïashrut bad ka jingkwah rhah shimet-shimet.
Ka ktien thew kaba ong ‘pyrkhat ïa ka pyrthei baroh kawei, hynrei leh pat ha la i jylli la jong’ kam suh thied eiei ha kane ka jingkwah rongphong palat. Baroh ki kwah ban long nongïalam namar ban ïoh nongbud ka suk ban shu thied ïa ki. Hynrei ka jingshisha pat kan leh aiu lada long tang ki nongbud katba ka jingmut jingpyrkhat pat ka long kum u nongïalam bakhraw. Kaba sngewsih ka long don shibun ki ong ba ki dei ki nongïalam, hynrei ki don pat ïa ka bor pyrkhat jong ki nongbud.
Shen ngin sa ïoh ka MDC bad MP ilekshon bad kiwei ki ilekshon shiteng samoi. Bun ruh ki ba thmu rung sha ka saiñpyrthei ki la ïa khroh ïa ki nongïalam jong ki seng saiñpyrthei ban ïoh tiket. Ka VPP ruh ka la pynkhreh ban shimti ïa ka bor synshar ka KHADC halade. Haba pyrkhat ïa ka jingbeh ka lyer ha ka MLA ilekshon ïa ka VPP bun ki kyrtong ki lah ban tied jingkhang jong ka VPP ban pan tiket khlem da tip bad sngewthuh ïa ki nongrim jong ka seng. Don kiba la kam ba ki dei ki kyrtong MDC ka VPP lyngba ki Social Media bad kiwei pat kum u kyrtong MP khlem da don jingtip jong ka seng. Hato kumno ka lah ban long kumne naduh ba sdang ka jingïaid lynti jong ki ha ka kam saiñ hima ki la pynpaw ba ki long kiba laplah ban kuman tang ïalade ki thmu. Lehse lada ka VPP kam jop iwei ruh ha kane ka MLA ilekshon ba la dep tharai don kiba nud ban kam ba kin ïaleh na ka VPP? Kane ka pyni ïa ka jingkwah rhah khlem sngewthuh ïa ka jingmut nongïalam. Ha kawei pat ka liang, ka seng VPP kumba ka paw ha ki Social Media ka la ong ba lada jia ba bun eh ki nongpan tiket, yn shu pynkhalai nusib noh. Kane pat ka ïa jait jingïalam ka dei ka bym lah shim rai. Ban shu pynïakhalai lehse kan buh sharud ïa ka jingstad bad jingshemphang jong ka jingjied shah ban ïoh ki bakordor. Kane ka pyni ïa ka jingïalam kaba tlot bad khyllah bym ïadei bad ka rukom pyrkhat ka synshar paidbah (democracy).
Ha kaba ïadei bad ka jinglong kyrpang jong ngi ki briew bad kum ka jaitbynriew, ka jingdon ka District Council kum ka met jong ka riti synshar ka ri India, ka plie ka lynti ba ngi lah ban sngew sarong bad kyrpang. Bad lehse nga kwah ban pynshai hangne ba ka batai ïa ka jinglong kyrpang jong ngi kam dei da ka snam, hynrei da ka riti dustur bad kolshor kaba ngi la bud baroh shi katta. Kum ka nuksa ka jingshim jait na ka kmie ka dei ka dustur ba kyrpang jong ka jaitbynriew Hynñiewtrep jong ngi.
Nalor kane don sa kiwei ki dustur ne jingleh kiba pynlong kyrpang ïa ngi na kiwei kum ha ka jingshongkha shongman ban lait ka sang ka ma, ka khyndew ka shyiap, ki jaka puta, synshar khadar, ki khlaw ki btap bad jingïoh pateng la pateng ïa ki ba la ithuh da ka 6th Schedule bad ba dei ban pynlong aiñ noh ïa ki. Hynrei sngewsih kine kim shym urlong satia pura namar ka jingïatan tyllai hapdeng ka bor ka District Council bad ka sorkar jylla.
Ka District Council ka dei ban long ka nongri nongsumar ïa ki riti dustur jong ka jaitbynriew. Bad ka kamram ba kongsan jong ka ka long ban pynlong aiñ ïa kine ki phang baroh ki ba la jer ha ka 6th Schedule Hynrei kane kam shym la urlong namar bun sien hi ïa ka District Council la pynlong tang kum ka jaka rieh tngen shipor jong ki to ki ba rem MLA lane kata ka pyrshang hikai ban long MLA. Pynban kata ruh kam shym ïarap eiei, ki la pynlong lehnohei lut. Ka jingïakynad khappud ka dei kawei ka nuksa bym biang ki aiñ ki kyndon ban teh khnang ban ym don ka jingkyntur pud beaiñ bad ruh ban pyrkhing ïa ki nongïalam shnong ba kin ym lah ban die ne a iwai jaka kulmar. Namar ka jingjia ba ki khappud kam da dei eh ka jingleh ki arliang sorkar hynrei ka jingkyntur ki briew shimet da ka jingïasngewthuh lang bad ki katto katne.
Namar kane ka daw, ha kaba ïadei bad ka jingjied ïa ki nongmihkhmat sha kane ka met ba kyrpang jong ka riti synshar ka ri India, ka bha ba lada ki paid nongjied kin buh katto katne ki kyrdan kiba donkam bad kongsan da kaba pyrkhat ïa kine ki mat bakongsan bad ba ktah ïa ka matïong ka jaitbynriew. Bad kine ki kyrdan ki long donkam ïa ki briew ki ba lah kham ih ha ka jingmut jingpyrkhat bad kiba tip tynrai ïa ki nongrim jong ki riti ki dustur ka jaitbynriew bad shemphang kat kum ka juk mynta. Ka daw ba nga ong kumta ka dei namar bun na ki samla mynta kim da tip thikna ïa la ka jong ka thymmei bad kane kan wanrah jingeh ka bakhraw. La khring ïa ki sha ka kam saiñhima na ki daw jong ka jingbym don lad da kumwei pat bad ka jingïabang ha ka jingshongshit khlem salia lada ka jaitbynriew ha noh sha riat. Lehse da ka jingdon ki ba lah kham rangbah ha ka Council kan kham duna ka jingpynkulmar politik bad kan ïaid beit ka rukom pynïaid ïa ki shnong ki thaw ruh lym kumta ka jingkordor jong ki riti dustur bad kolshor kan sa sepei lut.
