Yn sawa biang ki ktang suloi ha Rilum Garo?

Ngim tharai shuh ba kiba bun na kito kiba la pyndem kin kwah ban leit im biang sha khlaw sha btap.

Ki khubor halor ka jingpynkhreh ka Garo National Liberation Army (GNLA) ban pynkhie im biang ka la wanrah ïa ka jingsngew sheptieng khamtam hapdeng ki paid nongshong shnong ka Rilum Garo. Wat la ki pulit ki la ong ba ki dang hap ban pyntikna bha la ka dei ne em kaba shisha ba ka GNLA kan mih pyrthei biang, ngi hap ban shu kyrmen ba kan long kaba bakla namar ym don mano-mano kiba kwah ban ïohsngew sa shisien ïa ka jingsawa ki ktang suloi bad ka jingbthei jong ki bom bad ka jingkyllon ïap ki mynsiem briew. Ngi la ïohi ba kumno ka GNLA naduh u snem 2009 haduh 2018 ka la leh ha Rilum Garo naduh ka jingrahbor, jingdawa pisa, jingpynïap bad jingpynbthei bom – bad ka la ktah jur ïa ka shongsuk shongsaiñ. Hadien ka jingshah siat ïap jong u Commander-in-Chief ka GNLA, u Sohan D Shira, ha u Rymphang 2018, kane ka seng kieng atiar ka la kynjah jar bad kiba dang sah ruh, ki la shah kem lane ki la pyndem ïalade lane ki la shu jah rngai. Hashwa jong u 2018 ruh, ki la bun bah ki nongïalam bad ki dkhot ka GNLA kiba la wan ban pyndem wait khamtam eh ha u snem 2016. Ngim tharai shuh ba kiba bun na kito kiba la pyndem kin kwah ban leit im biang sha khlaw sha btap.

Wat la katta ruh, ki bor pulit bad sorkar kim dei ban kheiñ sting ïoh don ki nongïarap bad nongkyrshan ïa ki katto katne ngut ki samla bad ban ïalam bakla ïa ki. Ka dei ban don ka jingwad bniah bad ka jingtohkit khnang ban lap ïa ki jingshisha bad ki jingshisha ki dei ban paw beit shabar khnang ba ki paidbah kin sngewthuh. Ka jingdon jong ka GNLA ka ktah ym tang ïa ka Rilum Garo, hynrei wat ïa ki bynta jong ka West Khasi Hills bad South West Khasi Hills. Ngi la ïohi ha kito ki snem kiba la leit noh kumno ki lehnoh GNLA ki la wan rung sha Shallang bad kiwei pat ki jaka ban buh ïa ki ktem jong ki lane ban pynlong jaka rieh tngen ha ki khlaw ki btap. Kito ki khyndai snem ba ka GNLA ka dang khlaiñ ki la long shisha ki snem kiba ngiew khamtam ha East Garo Hills, North Garo Hills bad South Garo Hills. Ka jingïasiat ka la mih na ka por sha ka por, ka jingrahbor bad jingdawa pisa ka la paw pylleiñ-pylleiñ, ka jingshongsyier ka la ïeng rasong. Ngi hap ban ïaroh ïa ki pulit bad ka sorkar ha kato ka por kaba la lah ban pynduh pyndam syndon ïa ka GNLA.

Ka jylla jong ngi kam dei shuh ban mad ïa ki kam lehnoh. Ngi la ïohi haduh katno kine ki jait kam ki la pynjot ïa ki nongshong shnong bad ïa ka jylla. Wat ha ka por ba dang khlaiñ ka Hynñiewtrep National Liberation Council (HNLC), ka sor Shillong bad ka Ri Khasi Jaiñtia baroh kawei ka la don ha ka jingsyier. Ka jingïasiat, jingpynïap, jingrahbor, jingdawa pisa bad kiwei ki jait kam kiba ktah ïa ka suk ka saiñ ki la kynrei. Ngim kwah shuh ban im lane ïaid biang ha kiba kum kito ki por. Ngi kyrmen ba ka jingïakren ïasuk hapdeng ka Sorkar India, Sorkar Meghalaya bad ka HNLC kan ai shisha ïa u soh u bathiang. Ki khun samla mynta ki khlem pat ïohi ïa kito ki sngi kiba ngiew bad kiba itriem. Donbok ba kito ki sngi kin ym wan jia shuh namar ka ktah jur ïa baroh bad kin nang pynrandien shuh-shuh ïa ka jylla nalor ba ki dang don bun ki jingeh kiba ktah ïa ngi kum ki nongshong shnong.

Ha Rilum Garo, ngi kynmaw kyndiang ïa ka jingsngew syier mynsiem haba ngi leit na Shillong ha ka por ba ka GNLA ka dang khlaiñ bha. Shisien ba la rung na Paikan, Assam sha ki bynta jong ka Rilum Garo, ka jingsngew rit mynsiem ka la shong kulai bad kam don jingsuk satia tad ynda la poi sha Tura ne kiwei pat ki jaka. Teng-teng wat haba ym don eiei, kata ka jingsawa jong ki ktang suloi ka shu wan hi ha ki shkor bad ka daw ka dei namar ka jingsyier. Ha ka thaiñ Shatei Lam Mihngi baroh kawei, ki kam rah suloi ki la kynjah bha ha kine ki sngi. Kiba bun na ki seng kieng atiar bad ki dkhot jong ki, ki la wan shakhmat ban pyndem wait bad ban ïakren ïasuk bad ka Sorkar India bad ki sorkar jylla. Ka la shimpor da ki snem ban poi haduh kane ka khyllipmat ha kaba ki nongrah suloi ki la jah. Hynrei kan shimpor tang da ki sngi bad ki bnai ban phai biang sha kato ka juk barim ha kaba la sawa sa tang ka jingbthei bom bad ktang suloi. Ka long ka suk ban pynjot, hynrei ka jwat pat ban tei.

Namarkata, ngi sngewdei ban kyntu ïa ka sorkar bad ïa ki nongshong shnong ban long kiba husiar bad kiba peitngor khnang ba ki kam pyntriem kin ym lah shuh ban khie khlieh ha kane ka jylla. Lada sdang biang ki kam ïaumsnam, ngi ngeit ba kan sa shimpor da ki snem ban pynduh pyndam ïa ki bad ban wanrah ïa ka jingshongsuk shongsaiñ. Ka jylla kan hap ban pynlut ïa ka por, bor bad ka pisa ban teh lakam ïa ki kam ïaumsnam ha ka jaka ban pynleit jingmut ha ki kam pynroi. Baroh ki jingtrei shitom ha kito ki snem ban weng ïa ki kam rah suloi kin long lehnohei. Ngim dei ban ïa pan kwah ïa ka jingsniew ïohi ngi ïa jah kwah kylla. Ai ba ka jingsuk kan synshar.