U Myntri ka tnat bording, u Abu Taher Mondal, ha ka 16 tarik Jymmang, 2023 u la kren shai ba lada ka jingrang tyrkhong kan bteng, kan sa poi ka por ba ka Meghalaya Energy Corporation Limited (MeECL) kan hap ban khang noh syndon ïa ka jingpynmih bording na Umïam. Ka jingdon jong ka um ha Umïam ka la hiar namar ka jingbym don slap bad ngin sa nang hap ban mad kham bun ki kynta khlem bording. Kumba ka long mynta, ka jingpynlip bording ha ka shi sngi ka long hapdeng 8 bad 10 kynta, bad kane kam dei ka kamkai. Ka jingduhnong bashyrkhei bad ka jinglutksan ka bym lah ban batai ïa kiba bun ba lang khamtam ïa kito kiba don ïa ki kam lajong. Kan sa poi sa ka por ba ki karkhana kin hap ban khang khyrdep noh namar kane ka daw. Kumno kin treikam lane kin pynmih ïa ki mar ki mata lada kam biang ka bording? Lada ngi pyrkhat lei ïa kito kiba la shim da ka ram ban seng kam, ka jingsngewsynei ka la bud ryngkhi. Ban duhnong tang shi sngi ruh, u trai un hap ban sei na la pla. Haduh katno sngi un lah ban leh kumta?
Na ka por sha ka por, ngi la ong ïa ka sorkar ba kan pyrkhat noh da ka Thermal Power Project lane ka jingpynmih bording na u dewïong. Haduh mynta, ym pat ïohi dak eiei ba ka MeECL lane ka sorkar kan ïakren bad ki kompani kiba la ju shna ïa kiba kum kine ki projek. Ha ka por jong ka sorkar u Dr Mukul Sangma, ka la don ka jingïateh soskular bad ka North Eastern Electric Power Corporation (NEEPCO) ha ka 17 tarik Lber, 2011, na ka bynta ban shna ïa ka shlem ka ban lah ban pynmih haduh 500 MW ka bording na u dewïong. Ha kato ka por, ka la don ka jingthmu ban tei ïa kane ka shlem hajan ka shnong Darugiri ha East Garo Hills, bad ka NEEPCO ka la pynpaw ba kan shimpor kumba lai snem ban pyndep ïa ka jingshna ïa kane ka shlem.
Hynrei ka la don ka jingeh ha kaba ïadei bad ka jingpynpoi ïa u dewïong bad ka la ieh ha ka sorkar jylla ba kan ïarap ban pynbeit halor kane ka bynta. Ka NEEPCO ha kato ka por ka la pynpaw ba ka donkam ïa ka khyndew kaba 600 Acre ban shna ïa kane ka shlem, bad ka jingdonkam dewïong kan long kumba 1.7 million ton ha ka shi snem. La antad ba ka jinglut ban shna ïa kane ka shlem kan long kumba T. 3,000 klur eiei. Ka jingïapynbeit ha kato ka por ka long ba ynda la dep shna ïa ka shlem pynmih bording, ka jylla Meghalaya kan ïoh 100 MW, katba kaba tam nangta yn sa sam sha kiwei pat ki jylla kiba don ha ka thaiñ. Ha kajuh ka por, la kheiñ ba ka Meghalaya kan ïoh kumba T. 50 klur ha ka shi snem ha ka dur jong ka khajna halor u dewïong.
Katkum ki jingkheiñ jingdiah, u dewïong uba don ha Meghalaya u long haduh 564 Million Ton bad kham bun na une u marpoh khyndew u don ha East Jaiñtia Hills, West Khasi Hills, South West Khasi Hills, bad South Garo Hills. Kan ym don jingeh lada pynïeng ïa ka shlem pynmih bording na u dewïong namar u mar u la don lypa ha ka jylla. Ngin hap ban kyntu biang ïa ka sorkar kaba mynta ba kan khyllie ïa katei ka soskular ba la ïasoi hapdeng ka NEEPCO bad ka sorkar barim, bad ban wad lad ban pyntreikam ïa ka. Ngim lah ban shu shaniah sah tang ha u slap ban pyllait ïa ngi na ka jingkyrduh bording. Ngim lah ban kyrda slem lada ngi hap ban shu shim ram ban thied bording nabar. Ngim lah ban shu shim ram ban siew ram. Lada ka ïaid beit kumne kumba ka long mynta, ngin sa ngat ha ka apot ba ngin ym lah shuh ban siew ram shano-shano.
Kumba ka long haduh mynta, ka NEEPCO ka la dep ban pyntrei ïa lai tylli ki Thermal Power Project ha ka thaiñ Shatei Lam Mihngi; kita, artylli ha Tripura bad kawei ha Assam. Lada kheiñ kyllum, kine baroh lai tylli ki shlem ki pynmih ïa ka bording kaba haduh 527MW. Kan long ka jingkyrkhu bad jingïohnong ïa ka jylla Meghalaya lada lah ban shna ïa kiba kum kine kijuh ki shlem khnang ba ngin lait na ki jingeh kiba ngi mad mynta bad ba ki pateng ban wan kin ym hap ban shong dum da kiba bun kynta. Ngi khmih lynti ba ka sorkar MDA 2.0 kan peit bniah halor kane bad ban ym shaniah tang ha ki projek kiba donkam da ka um slap.
