Bertina Lyngdoh
Ka ithuh ba kyrpang ka long kawei na ki mat jong ka jingiatai ym tang ha iing dorbar thaw ain hynrei wat shabar jong ka ruh. Ki longshuwa manshuwa jong manla ka jylla, ki la tip lypa bad ba ki khmat jong ki te la batai lypa ia kaei ka ban jia ia ki khun jong ka. La pynpaw ia kane lyngba ka thoh ka tar, ka rwai ka siaw, bad lyngba ki khana ne ki jingkren jong ki ha ki khun ki pateng jong ki. Kane ka juk mynta, kam long shuh kata ka juk kaba tip i’u blei ne ka balang, namar ka la dei kata ha kaba baroh ngi shim ia ka jingim kum ki jingialehkai khun-jakai mynba u khynnah rit u dang myllen bad ban heh ban san ha ka. Katkum ki jingsniew bad ki jingiaumsnam kiba la jia ha ka imlang sahlang ha kine ki sngi mynta, kane kein ka dei ba u ksuid um dei shuh uta u ksuid sunday ne u ksuid ha ki jingleh niam ba kyrpang hynrei u la dei uta u soitan ka jingim briew ba mankasngi.
Ko hynmen ko para, ko khun ka ri u hynniewtrep, ngi la iohi bad sakhi ia kaei kaba la jia ia ki khun ka jylla Manipur ha kine ki sngi ba la leit noh. Ka long kaba sngewsih ia u duk u suk, kumjuh ruh ia ki ritpaid ka jylla. Ka la don ka jingiaumsnam ba shyrkhei bha bad ka jingduh noh ia kiba bun ki mynsiem tang namar ka jingithuh ba kyrpang kum ki riewlum ne ki Schedule Tribe. Long shisha kaba sngewsih, namar da kane ka jingjia, ka jylla ka la hap ban mad ia ki jingjulor kum ka jingshah thang iingmane, ki kali, bad khamtam haba ka jingsawa ki ktang suloi ka la pynshong syier ia ka imlang sahlang hi baroh kawei. Ki jingiakynad, jingiakhih, bad ki jingialeh pyrshah kawei ka kynhun paidbynriew ia kawei pat, ka la kren shibun ha kaba ia dei bad ka synshar paidbah ka jylla Manipur. U snem 2023 kata u bnai Jymmang, ka dei u snem ha kaba ki paid ka jylla Manipur kin iai sah kynmaw ia kaei kaba la jia ia ki. Kin long ki sngi ha ki jingkynmaw, namar ka jingduh noh ia ki mynsiem kiba bun ka phetwir bad phetrieh ki briew, ka jingkhang ki jaka pule, ka trei ka ktah, ka leit ka wan, ki iew ki hat, ki internet services, bad kiwei kiwei. Kaba kham sngewsih ka long ruh ba kiba bun ki khun ka jylla Meghalaya ki la hap ban wan phai noh shuwa na ka bynta ka jingshngain jong ki kata ia kiba pule kumjuh ruh ia kiba trei.
Na kane ka daw, kane ka jingjia ka long ka jingjia ban pynkynmaw ia baroh ba sa katno ngin dang leit bad sa katno ngin dang wan phai tang namar ka jingbymshngain. Kynmaw ba kane ka jingleit bad jingwan phai tang namar ka jingbymshngain kam dei shuh ka sien ba nyngkong, kumta, kane ka pyni ba kine baroh ki jia namar ka jingbym biang hala ka jylla. Lada kum kine ki jingeh ki iai jia bad iai bteng, ka la dei te ba ki ritpaid kin shah knieh lut ia ki hok jong ki bad ba ki don ha tmier ka jingduh jait bad ruh ka jingiap. Kine ki jingeh ki dei kita kiba pynthut ia ka shongsuk shongsain ka imlang sahlang khamtam ia kito kiba na kawei ka jylla kiba leit ban trei bad pule. Namarkata, to phi ki khun ka ri Khasi ban ym ia bud tynneng ia ka jingiaumsnam kiwei hynrei long kita kiba stad bad kum kita ki riewstad pyrkhat ban ym ioh te kiwei ban kdewkti iangi. Ka lawei ba bha ne ba sniew ruh, kynmaw barabor ba ka shong ha iwei pa iwei na ngi.
