Naba kin nym lah thaw lymne pynkhyllen sorkar khlem kitai shatai

Kita kiba ha shwa ki lah kum bakla wei ba ki la kum pyniaryngkat ia u Hynniewtrep uba kham bun paid bad u A'chik uba kham duna paid.

D. H. Kharkongor

Na kane kaei kaei ba lah ban ong ba ha kaba ia dei bad ka Meghalaya State Job Reservation Policy – 1972 kita kiba ha shwa, kiba ym donkam ban da jer kyrteng ia ki, ki lah kum bakla. Ki lah kum bakla jur ha ka rukom kaba ki bhah kyrpang lane ki mang kyrpang ia kine ki ar ki jaitbynriew (ki A’chik bad ki Hynñiewtrep) kiba dei ki trai jylla. Ka jingbakla kaba lah ban ong ba ka mih na ka jingbym don ka jong ki, ha kata ka por, ia ka jingiohi jngai. Ka jingbakla kaba lah ruh ban dei na ka jinglaplah than eh ka jong ki ban don noh shwa ia la ka jong ka ‘State Reservation Policy’. Ka jingbakla kaba kum ba ki la kum bakla bad ka jingpynthikna, kaba lem bad ka jingpynskhem bha shwa, ia pud u sam jong ka jylla Meghalaya.

Kita kiba ha shwa ki lah kum bakla wei ba ki la kum pyniaryngkat ia u Hynniewtrep uba kham bun paid bad u A’chik uba kham duna paid. Ki lah bakla wei ba ki la kum mang pynban mar katjuh, kata, mar 40%ia u Hynniewtrep uba khambun paid bad ruh mar 40% ia A’chik uba kham duna paid. Kum ban shu ong noh ki la kum mang pynban 40 ser u khaw ia ka longiing jong u Hynniewtrep kaba don haduh 14 ngut ki dkhot bad ki la kum mang ruh 40 ser u khaw ia ka longing jong u A’chik kaba don pynban tang 10 ngut ki dkhot. Kum ban shu ong noh, wat kumne mynta bad thik tang hangne hapoh la ka jylla Meghalaya, u Hynniewtrep u lah kynjoh ka jingbun paid sha ka 14 lak katba u A’chik pat de u dang kynjoh tang kumba10 lak ngut. Ka jingiapher ha ka liang ka jingdon paid kaba haduh 4 lak nalor ba ka it ka hima ne ka bri ka jong Hynniewtrep ruh ka da kham heh kham iar ban ia ka jong ki A’chik. Te hato tang na kane ka jingiapher ha ka jingbun paid shwa ruh kane ka tarajur ne kane ka pyrla kam shym la noh lypa sha ki jaitbynriew A’chik, mynta la 50 tylli ki snem? Te hato sngew dei sieh mo ba kane ka pyrla kan shu ia inoh shi liang kumne, sha ki jaitbynriew A’chik, tad haduh ynda wai syndon noh kane ka pyrthei?

Te hato wat hadien ka jingiaid lynti kaba haduh 50 tylli ki snem ruh ym pat long bad ym pat bit sieh mo ban ia ‘review’ ne ban ia shong pyrkhat biang ne ban ia saindur thymmai, la ia kano kano ruh ka ‘State Policy’, kaba katno tam lada kam pat da dei shisha ka ‘Policy’? Kumno lada yn ia saindur thymmai noh ia kane ka jingbhah kam kaba kyrpang ne ka ‘State Job Reservation Policy’, da kaba yn pynshong nong-rim lem noh ruh ia ka kat kum ka jingbun paid? Kumno lada yn dang iai pynneh ia ka 80% tangba yn dok pyniarynkat noh pat ia kane ka pyrla da kaba yn mang kyrpang noh pat 46% ia u Hynniewtrep uba kham bun paid bad 34% ia u A’chik uba kham duna paid ?

Ha kaba ia dei bad kane ka jingai jingmut ba ym artatien ba u paid A’chik un sa ieng pyrshah jur ia ka halor ka jingngeit ba ka jingduh jingmyntoi, na kane kaei kaei, kan sa long ia u kum ka jaitbynriew. Ngin nym sngewphylla ia kata wei ba uba iohmyntoi un nym kwah ban duh noh ia ka jingioh myntoi ka jong u kumjuh kumba uba duh myntoi pat de ruh, na kane ka jingnoh shiliang jong kane ka tarajur ne ka pyrla, un iai bynniaw bad un iaidawa ruh de ia kata kaba u ngeit ba ka dei ka bhah bad ka hok ka jong u kaba u lah duh noh baroh kine ki 50 ki snem kiba la leit.

Ngim dei ruh de ban iasngewphylla ia kane kawei ka Seng Sain pyrthei trai jylla lane ia kane ka ‘Regional Party, kaba iai don ia ka jingangnud ba kan sa lah ban suh thied biang sa shisien ha baroh kawei ka jylla Meghalaya. Kaba iai angnud ban ioh ban suhthied lem shatai sha Ri Lum Garo. Kaba katno tam ia kine kiba dei kita ki ‘National Parties’. Ki Seng Sain pyrthei ki bym ju kwah bad ki bym long da lei lei ruh em ba kin pynthut bad pynsngewsih ia ki jaitbynriew A’chik. Ki Seng Sain pyrthei kiba tip shai ba la kane ka tarajur ka la noh shiliang mynta la 50 tylli ki snem sha ki A’chik pynban kim nud wat tang ban kubur ia kata. Kaba katno tam katba kin ia mynjur ban ia dok pynia rynkat noh ia kane ka pyrla. Ki jong nga ki jong phi hi ki ban nymnud wat tang ba kin saham wei ba ki tip shai kdar ba ki, kum ka Seng Sain pyrthei, kin nym lah ban thaw Sorkar lymne pynkhyllem Sorkar khlem ka jingkyrshan ka jong kitai ki jaitbynriew A’chik. Ym kita kiwei hynrei ki dei ki paradoh ki parasnam ki jong ngi hi, kiba ym banse ban buh shwa ia la ka jong ka Seng Sain pyrthei ka jong ki ha khmat bad ia kat ka jaitbynriew pat shadien. Kiba kum ba ong mano re ki ‘khlein la thang jwat la bam’ bad ruh ki ‘ksan rympei rem dorbar’.

Long katba long kam dei pat iangi ba ngin poi shaduh u pud u sam uba kum ba ka dang shu dep jia shen hapoh Manipur. Kam dei ban poi syndon shaduh kaba kum kane ka jingsngew iapher jaitbynriew kaba hapdeng ki Meittei bad ki Kuki jong ka jylla Manipur.Kam dei iangi ba ngin kren lymne leh ia kaei kaei ruh ka ban lam shaduh sha uta u pud. Halor kane ka nongrim ba kan bha pynban ia ngi ba ngin ia wad lad wad lynti lane pynkhreh lypa ban ia khlad beit noh da kaba suk, kata, ban ia iaid beit noh la ka lynti lynti. Ki jaitbynriew A’chik ba kin ioh, kumba ki iai angnud, ia la ka jong ka ‘separate Garoland ne ka Seperate A’chik State’ bad ngi pat ruh ia la ka jong ka ‘Khasi ne ka ‘Hynniewtrep State’. To ai ba ki ruh kin synshar ne kin pyn iaid hi ia la ka jong ka jylla ‘Garoland’ ka jong ki kat kum ka jingtip, ka jingtbit bad ka jinglah ka jong ki bad ngi ruh kumjuh ia la ka jong ka ‘Hynniewtrep State’ kat kum ka jingtip, ka jingtbit bad ka jinglah ka jong ngi.