Shillong Jymmang:
Ka Meghalaya ka dei kawei na ki jylla ha ka Ri kaba jur bha ha ka jingdon jong kiba ïoh ïa ka jingpang Bampong (Cancer). Nalor kane, ka dei ruh ka jylla kaba jur bha ha ka jingpyndonkam ïa u duma ha kaba 47% ki dei ki samla (katkum ka Global Adult Tobacco Survey, 2016-17) bad 34% kiba ha ka rta 13-15 snem (katkum ka Global Youth Tobacco Survey, 2019) ha ka ban pyndonkam ïa u duma ha kiba bun rukom.
Nangta la ong ruh ba ka jingpang bampong ha u tangkro (Esophageal Cancer) ka dei ka jingpang kaba jur tam hapdeng ki nongshong shnong ha ka jylla kaba la ktah ïa ki 71.2 ngut na ka shi lak ngut ki paidbah. Kane ka la long palat ruh ïa ka National Average kaba long palat 10 shah bad ka long ka mat kaba sngewkhia bha ïa ka jylla.
Kumta ha ka Sngi Balang ka tnat Surgical Oncology jong ka NEIGRIHMS, Shillong ryngkat bad ka tnat jong ka Community Medicine bad Northeast-India Association of Surgical Oncology (NASO) ki la pynlong ïa ka jingïasyllok bad ki nongïalam niam ban ïatreilang ha ka ban ïakhun ïa ka jingkynrei ka jingpang bampong ha ka jylla Meghalaya bad ban shim ïa ki lad ki lynti ban tehlakam ïa kane ka jingpang.
Ha kane ka jingïasyllok la wan ban ïashim bynta da u Dr. Nalin Mehta uba long u Director jong ka NEIGRIHMS, u Principal Secretary ka tnat ka Koit ka Khiah ka jylla u Sampath Kumar ryngkat bad ki nongïalam niam ha ka kynhun Shillong All Faiths Forum.
Ha kane ka jingïalang la ïoh ban sdang da ka jingpyni ïa ki jingtip bad ki jingkheiñ halor ka jingkiew jong ka jingïoh ïa ka jingpang bampong ha ka jylla bad ïa ka jingdonkam kyrkieh ban leh eiei ïa kane ka jingeh kaba khraw. La ïoh ruh ïa ki jingpynsngew kaba bniah na kito kiba la lait im na ka jingpang bampong bad ki bahaïing bahasem jong ki nongpang bampong kiba la batai ïa ka jingshah ktah jong ki na katei ka jingpang.
Ki nongïashim bynta ki la pynpaw ba ka long kaba kongsan ban shim ïa ki lad jingïada kum kata ka sienjam ban ïakhun ïa ka jingpang bampong bad ïa ka jingdonkam ban lap noh mardor ïa katei ka jingpang bad ban ithuh kloi ïa ki dak ki shin jong katei ka jingpang bad ban sam ïa ki kot lyngkdop ha ka jylla ban pyni ïa ki video ha ka ktien Khasi bad English kum ka dak ban pynsngewthuh ïa ki paidbah.
Nalor kane la ai jingmut ruh ban ithuh ïa ki kynhun niam bad ki Balang ban pynlong ïa ki jingïalang ki ban pynleit jingmut ha ka ban ïada bad ban ai jingsumar ïa ka jingpang bampong.
Nalor kata, la ban jur ïa ka jingdonkam ïa ka jaka ai jingsumar kaba paka ïa ka jingpang bampong khnang ba ki nongpang kin ym donkam shuh ban leit phah sumar sha kiwei pat ki jylla.
U Dr. Nalin Mehta, u la ong ba ka long kaba kongsan ban pynsngewthuh ïa ki paidbah, hynrei dei ban pyntikna ba katei ka rukom pynsngewthuh ka dei ban long kaba ngam ha ka jingmut jingpyrkhat ha kaba ïadei bad ka bampong.
Nalor kane, la ai jingïaroh ruh ïa ka sienjam kaba la shim lyngba ka Tobacco-Free Educational Institutions (ToFEI) prokram, kaba la bei tyngka da ka sorkar jylla ryngkat ka jingïatreilang bad ka NEIGRIHMS bad Sambandh Health Foundation bad ka long kaba donkam ban pynïar shuh shuh ïa kane ka prokram ha kylleng ki jaka na ka bynta ban wanrah ïa ka jingkylla.
Katba u Sampath Kumar u la pynpaw ïa ka jingeh ban poi shaduh ki 7,000 tylli ki shnong kiba don ha ka thaiñ bad u la pynpaw ïa ka jingdonkam ba ka imlang sahlang kan don bynta lang, ka jingai jingshakri ki doktor, Village Health Council (VHC) bad ki Self-Help Groups (SHG) ha ka ban ïada ïa ka jingpang bampong. U la pynpaw ruh ïa ka jingdonkam ban ïatreilang bad ki khynnah shynrang khamtam ha ka ban shimkhia ïa ka jingpang kaba ïadei bad ka pyrkhat pyrdaiñ bad ban ai jingkyrshan lem ïa ki.
