U Nongsaiñ Hima, 1965
Kum ka jaidbynriew, ha kawei ka jylli jong u “Khasi” kaba kynthup ia ki Khynriam, ki Pnar, ki Bhoi bad ki War, ngi long kiba la kyrkhu janai da U Trai Nongthaw. Naduh hyndai hynthai, ki briew ki im suk im ka jingim Hok bad bym thoh bria, kaba iphuh iphieng bad pynkiew ia la ka Rasong ka rukom, ha ka nongrim ka Akor, ka Hok bad ka Tipbriew – tipblei. Peit ki longkmie, ha kato ka por, naduh Paki – dulan haduh iing phlang iing traw, u sem shiliang kup shiliang, ym don satia ka budnam ka sahnam. Ia ha ka iaid ka ieng ka trei ka ktah, bad ka riam ka beit ne sngew-bha sngewmiat.
Ki tip ban da ban ri la ka Akor ka burom bad ki khein kordor katta ia la ka sotti bad, bad ia la ka longrynieng naduh ing haduh bar. Ki kohnguh sneng ia ki kmie ki kpa bad kiba halor baroh bad ym don koit u mynder ne nongwei u ban shlan mushlia danda ia ki.
Ki longkpa pat ruh kum juh ki trei ki beng, ki shad ki kmen bad ki im palei ha kajuh ka nongrim jong ka Hok, Akor bad tipbriew tipblei. Shano shano ne hangno hangno, ki tip ban da ia la ka akor, ka burom bad khamtam ban da ia ka burom ki long kmie jong ngi. Ka mian jong ki ka pynluin ia u mynder ne nongwei bad ym don koit u ban tam – ti tam – jat danda phoilia ia ki thei,” namar ha u ‘rang , ka main ka akor bad ha ki thei ka hok ka jingiatiplem. “Baroh ar ki iaid mar jan ryngkat bad da ka jingiasngewthuh jingmut ba paka bad kane hi ka pynkiew ia ka burom jong ka jaidbynriew ba kito ki por (ha kaba ngi ong ki dang bieit). Ngi la pule, kumno ba ki ‘thei jong ngi ki pyniap ia ki mynder kiba thap ban pynkhlemrain ia ka long – rynieng jong ki bad kane ka jingieit jong ki ia lade ka kyntiew shibun ia ka jaidbynriew. Kane hi ka pyni ba ka burom ka jaidbynriew kam shong eh ha ka jingstad, hynrei khamtam ha ka jinglong briew kaba ka nongrim ka shong ha ka akor, ka hok, ka im – lang – sahlang bad ka tipbriew – tipblei.
Hynrei haba phai sha ka juk bad pateng ba mynta kaba ngi ong ba ngi la stad, kam iadei shuh tang khyndiat ruh na katei ka por. Kane ka jaidbynriew ba mynta lah ban ong ba ka la pynhiar dor ia ka burom jong u Khasi kulong – kumah. Mynta, la jyllei ka pop ka sang, ki thei kim khein shuh ia lade, ia ki kmie ki kpa bad imat kim burom shuh ia u khmat rangbah baroh. Ha la ka mon, kynjai ka shong kulai bad die tad ia la akor bad burom, kat haduh ba u mynder u kren bein niew bein bad haduh ki kot khubor nongwei ruh la paw kata ka akor sor jong ngi.
Ki rang pat ruh, ym salia than ban mushlia ia ka kam kiwei kiwei pat, bad don kiba nang muja ban iohi ia ki tamasa die akor. Peit ia ki thei jong ngi mynta, shynroin riap – riap, naphang lin, ki rang jong ngi pat tang biang ka shimet, sngwkhlain bad sarong ban pynithuh briew ha la ka tyrneng Kohkarang ba la iap bieit eh ia ka sngi.
Dei hangne kein ba u Soso u sa ong : La raid ka bha, Radbah ka sniew, La khein ka Ain, U Blei u briew.” Balei ka long sha kumne, hato ba ngi la stad palat mo ade ? Phi kiba ieit ia ka jaidbynriew phim iohi mo ia ka jingjot kaba byrngem ban wan ha ka Ri jong ngi da kaba sdang nangne na Sor.
To ia kyndit bynriew ho, ym dei ban iohthiah lyngai ha ki jingkynoi ba laiphew jaid, ioh ba ki jingiam paid – dohnud hadien kin ym kut shuh.Bishar bad peit, hangno ka burom ka jaidbynriew ka shong ? Hato mo ka shong ha ka spah, ne sngewbha pyrthei ne ha ka Akor ka Hok jong ka Jaidbynriew ha ka Imlang – Sahlang ryngkat bad ka jingtip briew tip blei. “Ngi im ha kiwei pat ki Sngi, ngim tip shano kan poi ka Ri.”
