Ka bhah ïoh kam bad katno tylli ki kam?

Lada kheiñ ïa ka jinglait kam bad ka jingdon ki nongshong shnong, ka long tang kumba 0.012 % shisnem (lada lait kam 400 tylli).

Ka bhah thungkam lane ka Reservation Policy, ka dei ka mat kaba khluit bha lada ïakren ïa ka jingshisha khamtam haba don bynta lang palat ar ne lai tylli ki jaitbynriew ha kano kano ka Jylla. Kane ka mat ka dei kaba suk ban ktah bad ban pynbeit lada don ka jingsngewthuh lang, hynrei ka dei pat kaba eh bad jwat tam haba ym don ka jingsngewthuh hapdeng ki jaitbynriew kiba dei ban ïoh bhah.

Ka bhah thungkam ka treikam ha ki tnat treikam ka Sorkar haba ka Sorkar ka khot thep kam ha ki kam bapher bapher. Ha ka Jylla kaba rit kum ka Meghalaya, ki kam Sorkar ki duna bha, bad haba khot ban thep kam, ki don tang khyndiat eh ki kam kiba lait. Kum ka nuksa, lada lait kam ha ki tnat treikam ka Sorkar Jylla, ki kam kiba bun eh ki long 200 tylli haduh 400 tylli shi snem. Ki nongshong shnong ha Meghalaya ki don kumba 32 lak ngut. Lada kheiñ ïa ka jinglait kam bad ka jingdon ki nongshong shnong, ka long tang kumba 0.012 % shisnem (lada lait kam 400 tylli).

Lada lait kam lang ha ka tnat pulit, kaba bun eh lehse kan long 1,500 tylli, bad ki kam kim ju lait satia haduh katne tylli man la u snem. Ka jinglait kam ka long kumba 0.046% shisnem (lada lait kam 1,500 tylli). Ki kam kiba kham bun, ki dei ki kam barit baria bad tang katto katne eh ki dei ki kam ha ki kyrdan ophisar. Kata ka bhah thungkam (reservation) ka dei ban don, tangba mano pat kiba kham ïoh ïa kita ki kam? Katno phew lak ngut ki khun samla kin ïoh myntoi bad ïoh kam Sorkar na kata ka bhah thungkam (Reservation Policy)?

Kiba ïoh ïa ki kam kham bun ki dei kiba biang kiba bit ym ki duk ki jynjar namar ïa kiba duk bad kiba duna ka ïoh ka kot, ka bhah kam ju don. Ka rukom thungkam kam long da ka lynti kaba khuid. Hato ka don mo ka bhah thungkam na ka bynta kiba duna ka ïoh ka kot ha kane ka Jylla, khlem da ïakren ïa ki briew kiba duna dkhot met kumba la don lypa ka aiñ.

Ki kam baheh kyrdan ha Secretariat, kata, ki ophisar IAS, kiba bun kim dei ki Khasi lane ki trai muluk. Ha ka tnat pulit, ki IPS kim dei ki Khasi bad ha ka tnat Khlaw, ki duna ki IFS Khasi. Ha ki snem ba mynshwa, ka jaitbynriew Khasi ka sngew sarong ba ki don ki ’riew pawkhmat kiba bat ïa ki kyrdan bapher bapher. Ki don ki ophisar Khasi kiba la shah thung ban long ki nongrah ktien ka Sorkar India shabar ri lane kita ki Ambassador ha ki ri bapher bapher. Mynta pat, ki Khasi ki sahdien bad kim pass ïa kine ki eksamin kiba pynlong da ka UPSC man la u snem ban poi sha ka kyrdan ophisar jong ka Sorkar India.

Balei ki Khasi kim don kiba pass ban long IAS, IPS, IFS? Hato ka daw ka dei ba kim lah ne ba kim kut jingmut ban trei shitom? Ha ka jingshisha, haba ka don ka mon, ka don ka lynti. Ki khun kiba wan na ki longïing kiba duna ka ïoh ka kot ki thrang dik-dik ban poi sha ka thong bad ki ju wad lad kumno ban poi sha ka thong kumba long lem ki khun kiba wan na ki longïing kiba don ba em. Ka jaitbynriew ka donkam ïa ki kmie ki kpa ban pynshlur ïa ki samla Khasi ban trei shitom ban poi sha ka thong kaba kham shalor khlem da shaniah bad ap ïa kata ka bhah.

Ka jaitbynriew ka donkam bha ban don ki ophisar IAS, IPS, IFS bad kiwei ki kyrdan kiba dei ban trei ha ki tnat treikam jong ka Sorkar Pdeng bad ka Sorkar Jylla nalor ki ophisar IRS bad ki Allied Services. Ka jingpynshlur ïa ki samla ban pyrkhat shabar na ka pung ïoh bhah ka long kaba donkam eh ha kane ka pyrthei bajur bha ka jingïakop (competitive world).