Ka jingïakhih ba lamkhmat da ka Voice of the People Party (VPP) ban dawa na ka sorkar ba kan peit bniah biang ïa ka Job Reservation Policy, 1972, ha kaba u President ka seng, u Bah Ardent Miller Basaïawmoit, u la shong shah thngan naduh ka 23 tarik Jymmang, 2023, ka la nang khlaiñ. Ka jingwan tuid jong ki paidbah na kylleng sawdong ka Ri Khasi Jaiñtia sha ka jaka shong shah thngan u Bah Ardent hajan Additional Secretariat ka long ka sakhi ban pyni ba ka jingdawa jong ka VPP ka ïoh ïa ka jingkyrshan. Ki tymmen, rangbah, samla, khynnah ki la ïa wan ban ai mynsiem ïa u Bah Ardent. Itynnad pat ba haduh mynta, kam pat shym don kano-kano ka jingshah ktah jong ka shongsuk shongsaiñ bad ka jingïakhih ka long kaba jai-jai. Ka jingdawa jong ka VPP ka long ba ka por ka la dei ban pynthymmai ïa ka bhah kam bhah jam ha jylla da kaba peit katkum ka jingkylla jong ka por bad ka jingbun paid. Kane ka seng ka khlem kren eiei halor kata ka Roster System kaba ka sorkar ka la ïa ktaid ha kine ki sngi. Ka VPP ka la kren da kaba shai ba kam don eiei pyrshah ïa ka Roster System bad ba ka jingdawa jong ka, ka long ban pynkylla ïa ka Reservation Policy.
Ha kine ki sngi, ki la don ruh ki jingshah kynthoh jong ka seng VPP ba ka pyrshang ban pynkylla saiñpyrthei ïa ka Reservation Policy. Kita kiba kynthoh ki dei ban kynmaw ba ka VPP ka la dep ban buh ïa kane ka mat ban pynkylla ïa ka Reservation Policy ha ka por jong ka ilekshon. Jop ne rem, kam pher, hynrei ka dei ka kamram jong ki seng saiñpyrthei ban buddien ïa ki jingkular ba ki la ai sha ki paidbah ha ka por ba ki la leit khroh ‘vote’. Ka dei ka jingkitkhlieh jong ki ban pynurlong ïa kita ki jingkular. Kumba ka long mynta, ka VPP ka don tang saw ngut ki MLA, bad ka shong ha ka liang pyrshah. Hynrei kata kam mut ba kan shu sngap jar noh halor ki jubanlak ba ka la khlei ha ka por ilekshon, bad ka dei ka kamram jong ka VPP ba kan tynruh bad ka sorkar ban pyntikna ba ki jingdawa jong ka seng kin urlong, bad ka shong pat sa ha ka sorkar la ka sngewïahap ne em ïa kita ki jingdawa. Ka sorkar ka lah ban pdiang lane ka lah ban kyntait. Kane ka long salonsar na ka bynta ki seng saiñpyrthei baroh kiba don ha ka Ri bad ka pyrthei, bad ngim dei ban sngewphylla. Ki shu leh ïa ka kamram kaba ki la shimti naduh ka ilekshon.
Kiba duhnong na ka Reservation Policy ki sngewthuh bha katno ka ktah ïa ki namar ïa kane ym shym la pyntreikam tang ha ka bhah kam bhah jam, hynrei la pyntreikam ruh ha ka jingai bhah ïa ki jaka ban leit pule shabar ka jylla la ka dei ha ka kyrdan doktor, karikor, bad kiwei-kiwei. Ngim beiñ ïa kino-kino ki kynhun ne jaitbynriew, hynrei ka long kaba i thamula ban ïohi na ka por sha ka por, ba kiba kham ïoh heh ïa ki ‘mark’ ha ki eksamin ba ki la ïakhun shitom, kim ïoh jaka satia ban leit pule tang namar kane ka bhah kaba dkoh bad ka bym ïaid katkum ka jingdawa jong ka por. Katno ngut shuh ki samla kiba la hap ban ïam kthang namar ka jingduh ïa ka lad ban leit pule sha ki kyrdan kiba kham shalor wat la ki wan hakhmat ban ïa kiwei. Ka pyrla kaba kum kano kata? Ha ka jingshisha, dei ban ai bha ïa kiba wan shakhmat ban ïa kiba wan shadien. Tangba na kane ka jingbhah, uba wan shadien ruh u poi shakhmat, bad uba poi shakhmat, u hap ban shong shadien. Haei kata ka hok? Dei kum ïa kine ki jingnoh shiliang ba ngi hap ban ïakhun khnang ba kan beit bad ba kiwei kin ym mad shuh ïa ki ummat kthang kumba la mad baroh shi katta da kiwei pat ki samla.
Ngim tharai ba ka sorkar kam sngewthuh ïa ka jingdawa jong ka VPP. Ka sngewthuh palat, hynrei ka leh kumba kam lah ban pei phang. Ka ju dei ka rukom ba ka jingbhah ka dei ban bun ïa kiba kham bun paid bad ban ai duna ïa kiba kham duna paid. Ban ïa pynïaryngkat ka long kaba bakla namar u ban duh u dei uba bun paid, bad u ban myntoi bha u dei uba duna paid. Kam eh ban sngewthuh ïa kata. Hynrei ka shong pat ha ka sorkar ka pynïaid kumno. Kan hap ban peit katkum ka khanasamari jong ka jingbun paid (Population). Ka khanasamari jong u snem 1971 kam ïahap shuh bad ka khanasamari jong u snem 2011. Kaei kaba la jia ha u snem 1972 ha ka por ba la mynjur ïa ka bhah thung kam thung jam, kam ïahap shuh bad ki jingshisha kiba don ha madan ha u snem 2023. Wat ïa ka Riti Synshar jong ka Ri India la pynkylla da ki spah sien khnang ban ring bad pynïahap ïa ka bad ka jinglong jong ka por. Lada kat ïa ka Riti Synshar la pynkylla, kan eh aïu ban ïa pdiang bad ban ïathir ïa ki jingtyrwa ban pynkylla ïa ka bhah kam bhah jam? Ïa kata ka pdiang ne ka jingkyntait ban wanrah jingkylla ha ka bhah kam, ngin sa ïa peit hadien.
Ka sorkar kam dei ban tieng ban ïakren halor kane ka mat. Ban shu pyntud lane pynbyrngia bad pynbiej da kaba thaw da ki komiti kawei hadien kawei pat, kam ïalam shano-shano bad kan shu pynbitar kai ïa ki paidbah. Ngi la sngewthuh ba ka sorkar kan sa pyni da kiba bun bah ki daw ban pyni ba balei kam lah ban pynkylla ïa ka Reservation Policy. Ngi la tip lypa ïa ki buit jong ka sorkar. Tangba ka VPP kam dei ban ailad bad ka dei ban pynbor beit ba dei ban ïathir halor kane bad ban pynmih ruh ïa ka rai kaba shai. La 51 snem la ïa ïaid hajuh shi hajuh, bad ngi la kyntait beit ïa ki jingdawa ban pynkylla na ka por sha ka por. Ka hok ka dei ban ïeng rasong katkum ka jinglong jingman bad ki jingshisha bad ym ban shu ïa sngap sah. Ki paidbah ki kyrmen ba ka VPP kan ïakhun beit haduh kaba kut bad kan ym shongthait katba kam pat ïoh kheit ïa u soh ka jingjop. Ngin sa nang ïa peit kiei ki ban jia ha ki sngi bad ki por ban wan.
