Ka rai jong ka komiti ba la khlieh da ka Myntri ka tnat aiñ, Kong Ampareen Lyngdoh, ban thoh sha ka sorkar jylla ba dei ban thung da ka ‘Expert Committee’ lane ka kynhun ki riewshemphang ban peit bniah biang ïa ka bhah thung kam thung jam lane ka ‘Reservation Policy’, ka dei ka jingjop na ka bynta ka seng Voice of the People Party (VPP), bad khamtam eh ïa u President ka seng, u Bah Ardent Miller Basaïawmoit, uba la shong shah thngan naduh ka 23 tarik Jymmang, 2023. Nalorkata, ka dei ruh ka jingjop jong ki paidbah kiba la ai ïa ka jingkyrshan ïa ka jingdawa ban pynbeit thymmai ïa ka ‘Reservation Policy’. Kane ka dei ka jingïakhih ka banyngkong tam jong ka VPP naduh ba ka la wan sha ka saiñ hima sima, bad kan ym dei ruh kaba khatduh namar ka jingïaleh ban pynkylla ïa ka ‘Reservation Policy’ kam pat kut satia. Kane ka rai ban thoh sha ka sorkar ban thaw ïa ka ‘Expert Committee’ ka dei tang ka jingsdang. Ngin hap ruh ban peit la ka sorkar jylla kan pdiang ne em ïa kane ka jingai jingmut, bad ka sorkar ka dei ban jubab da kaba shai lada kam sngewïahap ïa kane ka jingai jingmut kaba sngewshong nongrim bad kaba beit bad ka bym shah liang ïano-ïano.
Ka long shisha kaba donkam ban ïathir bad ïatai halor ka jingdonkam ban pynkylla ïa ka ‘Reservation Policy’ namar la 51 snem tam, la shu ïa ïaid kumjuh shi kumjuh katba ki jingkylla kiba bun ki la wan khamtam ha ka liang ka jingbun paid. Lehse ki don ki bym sngewtynnad ïa kane ka jingdawa. Tangba kano-kano ka kpait saiñ kam lane ‘Policy’ kam shong ha ka jingsngewtynnad ne jingbitar jongno-jongno. Ki kpait saiñ kam ki hap ban kylla lang katkum ka jingkylla jong ka por da kaba peit thuh ruh ba kim dei ban ktah ïa ki aiñ ki kanun bad ïa ka Riti Synshar khnang ba kan yn wanrah ïa ka jingduhnong. Lada kano-kano ka kpait saiñ kam ka sah shrah khlem jingkylla, kata ka pyni ba kam don shuh ïa ki jingmyntoi bad la dei ban wanrah da kaba thymmai. Ki bun bah ki kpait saiñ kam kiba la shah pynkylla ha ka sorkar na ka por sha ka por namar yn hap ban peit thuh la kato ka kpait saiñ kam kaba la thaw 20 snem mynshwa, ka dang ïahap ne em bad ki jingshisha kiba long mynta. Lada kam ïahap, kam don jingmyntoi shuh ban pyntreikam ïa kiba kum kita ki kpait saiñ kam, bad dei ban shu weng noh shi syndon lane pynkylla ïa ki. Ha kajuh ka rukom, kane ka ïahap bad ka ‘Reservation Policy’ kaba la wanrah nyngkong ha ka 12 tarik Kyllalyngkot, 1972, bad kata ruh ha ka por ba ka Meghalaya kam pat dei ka jylla bapura bad ka dang long tang kum ka ‘Autonomous State’.
Nangne shakhmat, ngin hap ban ïa khmih kiei kita ki jingai jingmut na ki seng saiñpyrthei bad kumno ka sorkar kan rai halor ka jingkyntu ban thung da ka ‘Expert Committee’. Tangba dei ban shai naduh kaba sdang ba lada thaw ïa kata ka ‘Expert Committee’ katno bnai kan shimpor ban ai ïa ka kaiphod bad ki jingai jingmut jong ka. Kata ka Committee kam dei ban shimpor da ki phew bnai bad ki snem namar kam da eh than ban ïa pynbeit lada pynlong diengkot da ka khanasamari kaba shisien ha ka 10 snem. Ka seng kum ka VPP ka dei ban ïakhun ba la kumno-kumno hapoh hynriew bnai, kane ka ‘Expert Committee’ ka dei ban pyndep ïa ka kam ka jam jong ka bad ym palat ïa kata. Ha kajuh ka por, ka Committee ka dei ban sngap lut ïa baroh ki sur kiba mih na kane ka jylla bad ym ban kyntait ïano-ïano khnang ba ha ka por ba pynwan dur ïa ka kaiphod bad ïa ki jingai jingmut, kiei-kiei kin long kiba shai bad kiba beit. Kam myntoi ïa kata ka ‘Expert Committee’ ba kan shu ktaid sah da ki bnai bad ha kaba kut kan ym lah ban shim rai lane kam lah ban ai ïa kino-kino ki jingai jingmut kiba shai.
Ha kajuh ka rukom, ka sorkar ka dei ban jied da ki riew shemphang kiba la shai bad kiba sngewthuh shaphang ka ‘Reservation Policy’ ban long ki dkhot jong ka ‘Expert Committee’. Ai ki mat shong ki riew shemphang ban ïathir ha ban da biang bad dei ban khanglad ïa ki ‘riew saiñpyrthei ban ïadon bynta ha kane ka kynhun. Shisien ba la rung ki riew saiñpyrthei, ngi sngewthuh ba ka kam kan ym shai bad beit shuh ha ka rukom kaba dei. Namarkata, dei ban jied lehse da ki nongbishar ba la shongthait, nonghikai ha ki skulbah/kolej, ki ophisar kiba la shongthait na ka Census of India, bad kumta ter-ter khnang ba ki jingai jingmut kin long kiba shong nongrim bad ki bym shah ktah ha kino-kino ki aiñ. Ka sorkar ka dei ban shimkhia bha ïa kane namar ha kaba kut, kan dei ka sorkar ka ban rai la kan pdiang ne kyntait ïa ki jingai jingmut jong ka Committee. Ka sorkar kam dei ban shim ïa kane ka lad kum ka kabu ban pynslem. Ngi sngewthuh ba ka sorkar ka don bun bah ki buit ban pynslem ha ka ban jubab thikna halor ki jingdawa jong ki paidbah.
Ka por kan sa batai ïa kiei-kiei bad ngin hap ban ïa ap. Ngi sngewthuh ban ym lah ban rai ïa kane ka mat tang hapoh 24 kynta namar hap ban sngap lem ïa baroh ki jait sur. Ngim dei ban shah liang ïano-ïano bad ka hok ka dei ban ïeng rasong katkum ki jingshisha. Ki paidbah ki ïa mih ban leit ai jingkyrshan ïa u Bah Ardent ha kine ki sngi namar ki la sngewthuh ba ka por ka la ih ban pynkylla ïa ka ‘Reservation Policy’ khnang ba kan ïaid katkum ka jinglong jong ka por. Ka sorkar kam dei than ban kheiñ biej ïa ki paidbah namar ha kaba kut, ngi sngewthuh ba ki kham stad ki paidbah.
