Shillong, Jylliew:
Ka shlem trei kam jong u District Tuberculosis Officer, Ri-Bhoi District ha ryngkat ka jingïatreilang bad ka Piramal Foundation ha ka 31 tarik mynta u bnai ka la pynlong ïa ka rynsan pynsngewthuh paidbah na ka bynta ki nongsumar tynrai jong ka thaiñ Umling kiba dei ki dkhot jong ka Ri Bhoi Traditional Healers Association. Ïa katei ka rynsan la pynlong ha ka Conference Hall jong ka shlem treikam u Block Development Officer, Umling. Ki ‘resource person’ ha katei ka prokram ki kynthup ïa ka District TB Officer, Ri Bhoi District, Dr. E. Kalwing, bad u CPM jong ka DISHA – J. Pohtam.
Ka Dr. Kalwing ha ka jingai jingkren jong ka, ka la ai ïa ka jingbatai kaba bniah halor ki mat kiba ïadei bad ka jingpang TB – ki dak ki shin jong ka, kumno ki briew ki ïoh kem ïa ka jingpang bad kiei ki lad jingsumar kiba u/ka nongpang ki lah ban ïoh.
Na ka liang ka jong ka, ka la kyntu ïa ki nongsumar tynrai ba kin ai ïa ka jingkyrshan ka jong ki ha kaba ïadei bad ka ‘Active Case Finding’ (ACF), bad kumjuh ruh ban ai jingïarap na ka bynta kito ki nongpang kiba ïoh ïa ka jingpang TB – ban leit rah sumar ïa ki sha ki jaka sorkar kiba don marjan bad ki. Da kaba ki lah ban bud ïa kitei ki jingbthah, ki nongsumar tynrai kin lah ban pynbiang ïa ki lad jingtip kiba bniah kiba ïadei bad ka jingpang TB, ki ban shim ïa ki lad ki lynti na ka bynta ki kam sumar bad kumjuh ruh ban tehlakam ne ïada ïa ka jinglah ban saphriang shuh shuh jong ka jingpang.
Na ka liang u J. Pohtam, CPM jong ka DISHA u la ai jingkren halor ki mat kiba ïadei bad ka jingpang HIV/AIDS, khamtam halor ki mat kiba ïadei bad ki lad jingsumar ïa katei ka jingpang. Ha ka jingai jingkren jong u, u la ban khia ruh halor ki mat kiba ïadei bad ka jingai jingkyrshan ïa ki nongpang kiba don ïa ka jingpang HIV/AIDS bad u la kyntu ïa ka imlang sahlang ba kam dei ban peit shilliang khmat ne ñiew beiñ ïa ki nongpang kiba don ïa katei ka jingpang.
Na ka liang u Bah A. Syiemiong, State Program Coordinator jong ka Piramal Foundation uba dei u nongpynïaid ïa katei ka rynsan u la kyntu ïa ki nongwan ïashim bynta ba kin khmih bniah ïa ki nongpang kiba don ïa ki dak ki shin jong ka jingpang TB namar bun na ki nongpang kiba don ïa u khniang HIV/AIDS ki kham kloi ruh ban ïoh ïa ka jingpang TB. Na ka liang ka jong u, u la pyntip ruh ba ki don katto katne ngut ki nongpang kiba don ïa ka jingpang HIV kiba kyntait ban leit mih sha ki jaka sumar jong ka sorkar hynrei ki leit ban mih sha ki nongsumar tynrai. U la kyntu ïa ki nongsumar tynrai ba ki dei ban khmoh bniah ïa kum kitei ki nongpang – ban pynbiang ïa ki lad jingïarap bad kumjuh ruh ban ïada ïalade.
