Da ka jingpynbor jong u President ka Voice of the People Party (VPP), u Bah Ardent Miller Basaïawmoit, ka sorkar jylla ha ka Sngi Palei ka la pynmih bluit ïa ka byrta halor ka jingthaw ïa ka ‘Expert Committee’ ha kaba la thoh shai ba kane ka kynhun kan ‘review’ lane peit bniah biang ïa ka Reservation Policy, 1972 lane ka rukom bhah kam bhah jam kaba la treikam ha kane ka jylla naduh ka 12 tarik Kyllalyngkot, 1972. Wat la ka sorkar kam pat pynmih ïa ki kyrteng jong ki dkhot kane ka kynhun, hynrei ka la kdew ba yn thung ïa u Shongknor bad ki dkhot kiba dei ki riewshemphang ha ka liang ka aiñ, Economics, Sociology, Demographic Studies bad ki bynta kiba marjan bad kine. La thoh ruh ba kane ka kynhun kan hap ban peit bniah ïa katei ka kpait saiñ kam da kaba lum lut ïa ki jingai jingmut na baroh ki liang bad ban leit jngoh sha ki jaka bapher bapher ka jylla. Kaba kum kane ka kynhun ki riewshemphang ka donkam khnang ban ïa shai bad ïa beit halor kane ka mat kaba la pynkhih win ïa ka jylla ha kine ki sngi khamtam naduh ka sngi ba u Bah Ardent u la shong shah thngan hakhmat Secretariat.
Ngi khmih lynti ba shen ka sorkar kan sa sei ïa ki kyrteng jong ki riewshemphang ki ban don ha katei ka kynhun bad ngi kyrmen ba ka sorkar kan ym thung ïa kino-kino kiba ïadon bynta bad ki seng saiñ hima sima bad ban jied beit da kiba ïeng pdeng lane ki bym shah liang shano-shano. Ha kajuh ka por, ka sorkar, ha ka por ba ka thung ïa kane ka kynhun, ka dei ban thoh shai katno sngi yn aipor ïa ka komiti ba kan phah ïa ki jingai jingmut sha ka sorkar halor ka jingpynkylla ïa ka Reservation Policy. Kane ka kynhun kam dei ban shu ïaid sah baroh shi snem lynter namar ngi tip ba kan ym da shimpor than lada ka trei smat trei sting bad ka shimkhia ïa ka lyngkor ba la tynrong ha ki tyrpeng jong kita ki riewshemphang. Hap ban bishar nadong shadong bin-pa-bin khnang ba lada pyntreikam ïa kita ki jingai jingmut, kan ym ktah kylla ïa ka jylla bad ki nongshong shnong bad ha kajuh ka por, kan ym ktah ïa ki aiñ ki kanun kiba la don ha kaba ïadei bad ka bhah kam bhah jam bad ba lada jia ba don mano-mano ba leit sha ïingbishar ban pyrshah, ka nongrim kan ksan katkum ki aiñ.
Ngi hap ban ai jingïaroh ïa u Bah Ardent bad ïa ka VPP kiba la lah ban khring ïa ki paidbah sha ka jingïakhih kaba jai-jai ban pynkohnguh ïa ka sorkar ba kan peit bniah biang ïa katei ka kpait saiñ kam kaba la ïaid mynta la 51 snem. Lehse ka sorkar ka khlem poi pyrkhat ba tang hapoh ar bnai ba la kut ka ilekshon, ka VPP kan mih madan ban sei ïa kane ka mat. Baroh ka jingshongshit ilekshon bad ka jingthaw sorkar ka la shah theh umpjah lut hadien ba ka VPP ka la wanrah ïa kane ka mat hakhmat ki paidbah. Ka jingwan tuid jong ki paidbah na kylleng ka Ri Khasi Jaiñtia ban ai jingkyrshan ïa u Bah Ardent ka la long kaba ishyrkhei. Lada kheiñ naduh ka 23 tarik Jymmang, 2023, kaba long ka sngi ba u Bah Ardent u la sdang ïa ka jingshah thngan, bad haduh ka 1 tarik Jylliew, 2023, haba u la pynkut noh, ki paidbah kiba la wan tuid sha ka dara hajan Additional Secretariat ka la kot sha ki phew lak ngut. Kham ñiar ban ïohi katto ka jingwan ki ’riew paidbah ha ka por ba ym don ilekshon eiei. Kito ki 10 sngi kin long ki ban sah jingkynmaw ha ka khana-pateng (history) jong ka jylla bad khamtam eh hapoh ka Bri U Hynñiewtrep.
Hynrei ka jingïakhun jong ka VPP kam pat kut satia. Ka jingthaw ïa katei ka ‘Expert Committee’ ka dei tang ka jingsdang. Ka seng kan hap ban buddien bha ïa ka jingtreikam jong kane ka kynhun bad ban dawa na ka sorkar ba ka dei ban don da ka por haduh lano ka komiti ka lah ban phah ïa ki jingai jingmut. Ym lah ban pynslem ïa kane namar hap ban pyrkhat ïa ki samla kiba wad kam wad jam ha ki shlem treikam jong ka sorkar. Lada duna nongtrei, dei ka sorkar bad ki paidbah ki ban jynjar hadien habud. Namarkata, kan ym dei ban don ka jingpynslem kaba khlem nongrim. Kat nang slem, katta kan nang pynlynga ïa kiba ap.
Baroh ki kyrmen ba ka jingbha kan mih na katei ka ‘Expert Committee’ ha kaba ka pyrla kan long kaba ïa biang katkum ki jingshisha. Ngi la ap la katta snem ban don ka jingkylla. Kane ka dei ka jingplie ïa ka lad ban wanrah ïa kata ka jingkylla khlem da peit shiliang lane leh bym hok ïano-ïano. Ha kaba kut, ka hok ka dei ban ïeng rasong khlem da ktah ïa ka jinglong kawei kum ka jylla.
