Ka long ka jingshisha ba ka sor Shillong ka la khapngiah shaba palat. Kat shaba leit, kat shaba phai, ngi ju shem tang ka dheng kali kaba la pynsohsat ïa ki nongshong shnong. Ngi ïa khñium na ka sngi sha ka sngi ba balei ka sor ka khapngiah bad ba ki kali ki la nang bun. Nalor ki kali kiba na sor, ki wan ruh ki kali na ki distrik bapher-bapher bad na ka jylla ba marjan tam bad ka Meghalaya, kata, ka Assam. Ka Meghalaya High Court ka la shong bishar halor kane ka jingkhapngiah bad jingdheng kali bashyrkhei hadien ba uwei u nongshong shnong u la mudui. Ka jingbishar ka dang ïaid haduh kine ki sngi, bad ka sorkar na ka por sha ka por ka la hap ban ai jubab aïu ka la leh ban pynduna ïa kane ka jingkhapngiah. Ka la ai jingmut ruh ïa ka sorkar ba ka dei ban shim ïa ki sienjam bapher-bapher ban pynkylluid ïa ka sor. Namarkata, ka Deputy Commissioner, East Khasi Hills, Kong RM Kurbah, ha ka Sngi Palei ka la pynmih da ka hukum ba naduh ka 5 tarik Jylliew, 2023, ki kali kamai ba kynthup ki bos STPS, Maxi Cab, bad ki taksi kin lah ban ïaid noh pud sngi na Kashari Point-Khyndailad-Motphran. Ha ka jingpeit jong ki bor distrik, ki lad ha Khyndailad bad Motphran ki long kiba khapngiah namar ka jingbun ki kali kiba ap ban kit paidbah bad ka jingbun paidbah kiba ap kali.
Tangba katei ka hukum ka la pynbitar shikatdei eh ïa ki nongñiah ïa ki taksi kamai namar ki sngew ba ka jingphah ïaid pud sngi kan ktah jur ïa ka jingkamai jong ki. Kane ruh ka long ka jingshisha. Ka jingkhapngiah ka sor Shillong bad khamtam ha Motphran bad Khyndailad ruh ka long ka jingshisha. Ngin leh kumno haba kumta? Yn ïa pynhun tang ïano? Ngi sngewthuh ruh ba kiba bun na ki kali kamai ki hap ban wan ïaid sha Khyndailad bad Motphran ban kit briew namar kiba bun na ki briew kiba donkam ban shong da ki kali kamai, ki don ha kine ki thaiñ. Yn sngewphylla lei ïa kata ka jingkhapngiah namar ym tang ki kali, hynrei wat ki briew ruh ki la bun. Mynta ka sngi, ka Kong Kurbah ka la pynshai ba yn peit shwa shi taïew haduh katno katei ka jingphah ïaid pud sngi kan ïarap ban pynduna ïa ka dheng kali bad jingkhapngiah. Lada ka ïarap, kan bteng bad lada kam ïarap, yn sa pyrkhat noh da kiwei pat ki lad ki lynti. Lehse, ki nongñiah kali kamai kin hap ban ap haduh ka 12 tarik Jylliew eiei ban ïoh jubab biang na ka Deputy Commissioner la ka jingphah ïaid pud sngi kan bteng ne kan sangeh noh.
Lada ngi pyrkhat bha, ngin hap ban peit mano kiba kham bun kiba ïaid ha surok: ki kali kamai ne ki kali shimet? Khlem pep ki bun ki kali shimet. Lehse kan bha pynban lada phah ïaid pud sngi ïa ki kali shimet ban ïa ki kali kamai namar ngi sngewthuh ba ki dang don bun ki paidbah kiba hap ban shaniah ha ki kali kamai kum ki bos bad taksi ban leit ban wan. Ha kajuh ka por, lada ka sorkar ka kwah ban ai mynsiem ïa ki nongshong shnong ban pyndonkam da ki kali paidbah kum ki bos, ka dei ban pyntreikam da kata ka ‘Odd-Even System’ na ka bynta ki kali shimet. Na ka por sha ka por, ka sorkar ka ai mynsiem ïa ki paidbah ba kin pyndonkam da ki bos bad kiwei pat ki kali kamai khnang ba kan pynduna ïa ka jingkhapngiah. Ngin peit shwa tang sha ki skul ruh ngin shem ba kiba bun kiba wan on bad shaw ïa ki khynnah, ki dei ki kali shimet. Nalorkata, ha ki shlem treikam jong ka sorkar, ngin shem ba kiba bun ki kali shimet ki ïeng laiñ bad ki ju pynkhapngiah ïa ki surok.
Nalorkata, ka sorkar ka dei ban sdang shwa na la rympei da kaba buh da ki bos ïa ki nongtrei sorkar ba kin wan sha jaka trei bad leit phai sha ïing. Ka sorkar ka ailad ïa ki nongtrei jong ka ban ïa wanrah ïa ki kali bad pynkhapngiah ïa ki phyllaw bad ki surok haduh ba la itriem sa ban peit. Lada ka kwah ban pynduna ïa ka dheng kali, pynmih hukum ba baroh ki nongtrei sorkar, naduh kiba heh haduh kiba rit, ki dei ban wan bad leit da ki bos. Ka sorkar ka la don ki bos STEMS na ka bynta ki khynnah skul. Lada ka sngewthuh ba kiba bun ki kmie ki kpa kim mon ban phah shong ïa ki khun ha kine ki bos, ka dei ban pynïaid noh na ka bynta ki nongtrei sorkar. Kam myntoi ïa ka sorkar ba kan khang ïa kiwei lada ïa ki jong la jong ka ailad ba kin leh katba ki mon.
Ka sorkar ka dei ban pyrshang ïa kitei ki artylli ki lad: pynïaid pud sngi ïa ki kali shimet bad ban pyndonkam da ki bos ban leit on bad leit shaw ïa ki nongtrei sorkar. Lada ka lah ban pyrshang ban phah ïaid pud sngi ïa ki kali kamai, ka dei ruh ban lah ban pyrshang ïa kine ki artylli. Ka dei tang ka jingpyrshang, bad sa peit ka ïarap ne em ban pynduna ïa ka dheng kali bad ka jingkhapngiah. Lada ka ïarap, bteng beit shakhmat ban pyntreikam pura. Lada kam ïarap, peit noh sa da kiwei pat ki lad. Ki nongtrei sorkar lada ki shong da ka kali paidbah ruh ki ïoh beit ïa ka tulop ynda la kut bnai. Hynrei ki nongñiah ïa ki kali kamai pat? Kiba bun ki kamai mynstep bad mynsngi ban thied khaw ha ka por janmiet. Ynnai khñiot than ïa ki rit ki ria. Hooid, ka suk ban pynkohnguh jubor ïa ki rit ki ria tangba mano ban kitkhlieh lada duh ja wat tang kawei ka longïing ruh namar ka jingbym ïoh ban kamai pura?
