Wat pynkulmar jingmut da ki jingkhein Reservation  Policy

La pynsepei ïa ka pisa Sorkar da ki spah klur ha ki 50 snem.

 (W. L. Lyngdoh, IAS (RETIRED))

Haba nga pule ïa ka jingthoh u samla rangbah Nongïalam Ka VPP – Dr. Batskhem Myrboh – ha ka kotkhubor ba 2 tarik u Jylliew, 2023, la ai jingshai ba ka tarajur thung kam katkum ka Population Structure ka la noh shiliang sha ki jaitbynriew Garo kiba don tang kumba 30%, katba ïa ka bhah ai kam la mang haduh 40%. U Khasi – Jaiñtia u la duhnong haduh 6% sha 10% man ka snem ha ki 51 snem. Kane ka dei ka ‘backlog’ ïa ki Khasi – Pnar. Hynrei ban peit bad ïatai sani ïa ka ‘Numerical Analysis’ katkum ka ‘Population Structure by mother tongue’, ki Khasi-Pnar kiba duhnong ki dang bun lada shu pyndonkam da ka ‘permutation and combination’. Ha ka jingpule Technical line, ki Khasi – Pnar ba ïoh ‘marks’ 80% – 90% ki la shah kyntait sharud ban ai lad ïa ki Garo kiba ïoh ‘marks’ tang 45% – 50%. Bun na kine ki Garo ki la iehnoh tang shipawa ne shiteng na ki jingpule namar kim lah ban pass ha ki Eksamin ba la bhah ïa ki. La pynsepei ïa ka pisa Sorkar da ki spah klur ha ki 50 snem.

Ka bha ban nym ïakren jingkheiñ shuh, ïoh nang kulmar khlieh da kita ki ‘Roster’ (Retrospective) bad ‘Roster’ (Prospective). Wat ai lad ruh ïa ki seng saiñpyrthei ban ïa wanrah jingkheiñ man ba long jingïalang halor ka Reservation Policy namar ki ïa pyrkhat nyngkong ïa ka ‘Vote bank’. Ïeng beit ha ka nongrim 80% ka bhah ïa ki ‘Indigenous Scheduled Tribe’ ka Meghalaya ha baroh ki jingthung kam bad leit pule – ‘based on merit’ – hikai ïa baroh ki jaitbynriew ban minot bad trei shitom ha ki jingpule ym ban shu ïa shong kli kti ha ki jingkynoi ka Reservation Policy.

Ki seng saiñpyrthei ki dei ban husiar ban nym pynkhih win ne khie thma sa ïa ki Khasi – Jaiñtia bad Garo kumba la jia ha ka jingïap briew hapdeng ki Khasi – Jaiñtia bad Bengali ha u snem 1979 &1992, Khasi – Jaiñtia bad Nepali ha ka 1986 – 1987. Ha ka snem 1966, ka la don ka jingsiat ki pulit Assam narum Anjalee sha Ïewduh (basa jadoh bad basa soh) bad nga don hajan ki rangbah Khasi kiba la shah siat bad tuid ka snam. La don kiba la duh noh ïa la ka mynsiem bad katto katne kiba la mynsaw jur. La leit ontep donburom ïa ki mynsiem bakordor ryngkat bad ka jingleit ontep ba i myllung ha kaba ki nongïalam saiñ hima ki la ïa don lang.

U snem 1966 un long ruh u ban sah jingkynmaw ïa I (L) Prof. Martin N. Majaw iba la ïalam ban rat dyngkhong noh ïa ka ktem ki ‘thei awria kaba hajan jingkieng Umsohsun kaba ngi ju khot ka UNO. Ka ïing ka la ing khait bad mynta ka ïeng ka Dreamland Cinema Hall. U Prof. Martin N. Majaw u la long ruh uba la mait lynti bad trei shitom ban pynlong aiñ ïa ka Land Transfer Act kaba la khang ban die jaka ne ïing na ki Tribal sha ki Non-Tribal bad kumta ter ter. La dei ban tei ïa u mot bajrong bha jong i Bah Martin N. Majaw hakhmat Soso Tham Auditorium, Shillong.

Nga sngew burom ïa u Myntri Rangbah barim, Dr. D.D. Lapang, uba la ong ïa kine ki kyntien: “Wat thung kam ïa kito kiba ym lah ban pass tang ïa ka Written Examination ïoh khyllem ka administration’. ‘No communalism at the cost of quality administration’. Ha ka snem 1992, une u Myntri Rangbah hapdeng ka saw ka sian, u la shim ïa ka rai ‘for a strong and good governance for peace and tranquility’. Um shym pyrkhat shuh ïa ka ‘vote bank’ jong u kaba la ktah ïa u ban shah rem ha ka ilekshon MLA ha u snem 1993. Ka Ri Bhoi ka la babe, hynrei yn leh kumno ba ha kum kato ka por, la shu ong beit ba la bret mawlynnai hakhmat ki sniang. Nga kyrpad ïa ki nongïalam saiñ hima sima (Political leaders) ban nym ïakren shuh ïa ka ‘Population Structure’ ne ‘Roster System’. Hikai ïa ki khun samla jong ka jaitbynriew Scheduled Tribe ka Meghalaya ban minot, trei shitom bad ban nym shang makia ne lapmiet ka shong dukan sha hynrei ban ïakhun para Indigenous Scheduled Tribe ka Meghalaya da kaba ïakhun da ka ‘merit’ jong ka 80% Indigenous Meghalaya Scheduled Tribe ne ka bynta ki kam sorkar bad ki jingpule ha ki tnat Technical line bapher bapher.  Trei na ka bynta ka jingbha ka lawei ki khynnah Khasi – Jaiñtia bad Garo ban don ka mynsiem ïakhun (Competitive Spirit) bad ban nym don shuh ka ‘Sub-tribe Reservation’ hapoh ka shatri jong ka ‘Schedule Tribe Reservation’. Klet noh ïa ka ‘vote bank’ lym kumta kan kyrtoh kylla ïa ki khun ki ksiew, ki pyrsa jong nga jong phi.

Ïeng skhem Samla bad Paidbah Khasi – Pnar ban lait na ka raibi ïa umsnam kawei hadien kawei. Ka dei kane ka por ban lait ïa ka thma ka jingïaumsnam. Husiar ho, phi ki nongïalam seng hima – sima (Political leaders) – klet noh ïa ka ‘vote bank’, bad pyrkhat nyngkong ïa ka lawei ki khun samla shynrang bad kynthei jong ka jaitbynriew Meghalaya Scheduled Tribe. “Do away with sub – tribe Reservation as every Sub – Tribe is having equal rights under Reservation Policy.”