Ki drok – Ki nongpynjot ïa ka jaitbynriew 

Tangba kat nang mih ki snem, ki drok ki la saphriang sa sha kiwei pat ki bynta khamtam sha ki thaiñ nongkyndong.

Ka jingsaphriang sted jong ka jingdon ki nongpyndonkam ïa ki drok ha Meghalaya ka long ka mat kaba shyrkhei. Ngi ju ïohi ïa ka jingïoh kurup ïa ki drok bapher bapher napoh ka jylla khamtam u ‘Heroin’, ‘Ganja’, Yaba nalor kiwei pat ki dawai kuli. Ïa kine ki drok la wanrah beit na shabar jylla ban pynïaid ïew khamtam ha Shillong. Tangba kat nang mih ki snem, ki drok ki la saphriang sa sha kiwei pat ki bynta khamtam sha ki thaiñ nongkyndong. Ki la don bun bah kiba dang khie samla, ki samla, bad kumjuh ruh kiba la kham rangbah na ki thaiñ nongkyndong kiba ngim ju poi pyrkhat kiba la ngop ha ka jingpyndonkam ïa ki drok. Shibun tylli ki longïing longsem ki la shah hiar thma ha kine ki jingdih kiba ktah lut nadong shadong bad ïa baroh. Shibun ngut ki la poi sah ha ki jaka sumar bakyrpang. Shibun bha ki la lait na ka shrip jong ki drok. Bad da ki phew ngut ki dang don hapdeng ka jingïakhun ban lait noh na kine ki jingdih pynbuaid. Bun bah kiba la pep skul shiteng por namar ka jingbymlah shuh ban bteng na ka daw jong ka jingban khia jong ki drok. Da ki phew spah bad hajar ki nongdih drok ki pynlut ban ïoh pynhun ïa ka jingdawa ka met. Ki don kiba riewspah, ki don kiba wan na ki longïing ba long pdeng bad don ruh ki baduk. Ki drok ki la sar naphang palat ban ïa kano kano ka khlam ka ngoh.

Haba peit ïa ka jinglong jingman na ki drok ha satlak ka pyrthei, ka kaipod kaba la ai kyrteng ‘World Drug Report, 2021’, ba la pynmih da ka shlem United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC), la pynpaw ba kumba 5 lak ngut ki briew ki la duh noh ïa la ka jingim ha u snem 2019 namar ka jingdih drok. La batai ruh ba kiba pyndonkam drok ki ïoh ïa ki jingpang kiba shyrkhei, khamtam kito kiba pyndonkam ban dung da ki thyrnia ha ki thied snam. Kine ki jingpang ki long kum ka HIV bad Hepatitis C. Nalorkata, la pynpaw ruh ba ha ka pyrthei baroh kawei, ki nongpyndonkam drok ki don 275 million ngut kat haduh u snem 2020, bad kane ka la kiew da 22 per cent na kaei kaba long ha u snem 2010. La kheiñ antad ba hapoh u snem 2030, ka jingdon jong kiba dih drok kan kiew da 11 per cent ha satlak ka pyrthei. 

Kiba bun hi ki tip ïa ki jingsniew bad ki jingma kiba ap haba pyndonkam drok. Ka jingïalap pyrshah ïa ka jingpyndonkam drok ka la ïaid da ki phew snem mynta bad bun hi kiba la sngewthuh. Watla katta ruh, ki dang don bun pat kiba ngop – shynrang bad kynthei – ha ka jingpyndonkam ïa ki drok. Ha Meghalaya, u drok uba kham paw ha ka jingpyndonkam dei u ‘Heroin’. Ïa une, ki don bun bah kiba pyndonkam da kaba shu dung da ki thyrnia ha ki thied snam lane kita ki ‘Injecting Drug Users’. Bad dei kine kiba kham ngat kloi ha ki jingpang kum ka HIV bad Hepatitis C. Kito kiba die ïa kine ki drok tang ha ka por ba khyndiat ki khie spah shikatdei – da kaba pynjot ïa ka jingim bad ka longïing jong kiwei. Hynrei, ngim ju ïohi ne tip eiei shaphang kitei namar kim ju paw. Kiba shah kem ki dei kito kiba die khutia bad ïa kiba kum kita la ju paw na ka por sha ka por. Ha ki snem kiba mynshwa, ngim ju ïohsngew ïa ki kyrteng jong ki trai ri trai muluk ban donkti ha ka jingdie ne jingpyndonkam ïa ki drok. Mynta, ka juk ka la kylla. Ki don bun ki trai ri trai muluk kiba la ngat ha ka jingkyrni ban dih drok bad ki longïing longsem jong ki, ki mad ïa ki jingeh kiba bun. Ki kmie ki kpa ki ïam pait dohnud haba ki ïohi ïa ki khun ba ki shah teh mraw ha ki drok. Ki pynlut da ki lak tyngka ban phah sumar ïa ki bad ki hap ban pyrshang da ki phew sien tad haduh ba ki khun kin kohnguh ban shong shah sumar ha ki jaka kyrpang lane ban dih noh da ki dawai lane ban iehnoh syndon ïa kine ki jingdih. Tang kiba la mad bad kiba la pynmih ïa ki ummat kthang ki sngewthuh ïa ka jingkordit ba ki drok ki wanrah ha ka jingim briew.

Namarkata, ko samla samhoi, da ïa pyrkhat bha hashwa ban ong hooid ïa u drok. Ka shimpor tang shi khyllipmat ba phin ïa ngop. Hynrei ka shimpor da ki snem ba phin ïoh biang ïa ka jingim kaba khuid bad kaba lait na kine ki jingdih kiba pynjot ïa phi bad ïa ka ïing ka sem bad ïa ka jaitbynriew. Ngi donkam ïa ki samla ki bashlur ban ong em ïa u drok. Long kiba shlur namar phin hap kit ïa kiba bun ki lyngkor ynda phi la kham san ha ka rta. Wat pynlehnohei ïa la ka jingim. Im da ka jingkmen, jingkyrmen bad hapdeng ka jingkoit jingkhiah. Lada khiah krat ki khun samla, hangta ka jaitbynriew kan im, kan roi, bad kan skhem. Ha kane ka jingïakhun pyrshah ïa u drok, dei ban ïadon bynta lang da baroh – ki ïing ki sem, shnong ki thaw, kynhun niam, lad pathai khubor, pulit, bad sorkar. Yn ym lah ban pynduh ïa kane ka khlam lada kam don ka jingïatreilang kaba khlaiñ. Kam dei kaba suk ban pynduh ïa u drok, bad kam dei ruh kaba eh ban rat dyngkhong ïa kane ka khlam lada ngi don ïa ka mon kaba skhem. Ngin hap ban pynduh ïa kane ka khlam hashwa ba kan bam duh ïa ka jaitbynriew.