Ha kine ki sngi kiba mynta, ngi ïohi ba ka jingdheng kali ka la jur shaba palat. Kat shaba ïaid, ki kali, ki kali, ki kali. Na ka liang ki bor distrik ka East Khasi Hills ki la pyrshang ban pynïaid pud sngi ïa ki kali kamai lane kata ka ‘Odd-Even System’ ha Khyndailad bad Motphran, hynrei ym don kiba kohnguh ïa kata. Ki surok ki dap beit smam da ki kali ba laiphew jait, laiphew skit. Hooid, ka dheng kali ha Shillong kam dei kaba dang thymmai. Ka la ïaid la bun snem namar ki surok ki neh kumjuh katba ki kali ki la nang bun. Kane ka jingdheng kali ka long ka jinglehraiñ ïa ka jylla. Hooid, sha kiwei ki sor bad sor bah, ka dheng kali ka don, hynrei kam long pat kumba long ha Shillong. Ha kane ka nongbah, tang shu la don ka dheng kali ha kawei ka jaka, kiwei kiwei ki jaka ruh ki mad lang ïa kajuh ka apot. Long thik kumba ki ju ïa ong: synriah ha Motphran, ïoh baïong khlieh sha Laitumkhrah. Kane ka jingsynriah bad ka jingïoh baïong khlieh ka la nang shyrkhei katba nang mih ki sngi. Imat kan sa don ka por ba ki kali ha ki surok Shillong kin shu neh beit hajuh da ki phew kynta bad da ki sngi bad ym long ban ïa ïaid shano-shano ruh.
Ka dheng kali ka wanrah ïa ka jingduhnong kaba bun. Ka tuh ïa ka por jong ki briew. Ka pynpulom lut ïa ki jingthmu jong ki nongleit nongwan. Ka ktah jur ïa ki khynnah ba leit skul bad ki briew kiba donkam ban poi kyrkieh sha ki jaka sumar. Ban shu kynnoh tang ïa ki pulit pynïaid kali ruh kam long kaba shongnia namar ki pulit ki hap ban pynïaid ïa ki kali katkum ka jinglong jong ki surok. Haba ym don surok, naei kin pynïaid? Namarkata, ngi la ju ïohi ba ki pulit ki ju pynkylla ïa ka rukom ïaid ki kali ha kiba bun ki jaka khnang ban kham pynkylluid ïa ka jingïaid ki kali. Don ki khep ba ki long kiba jop bad don ki por ba ka rukom pyrkhat ka long kaba bakla. Ki nongñiah kali ruh ki don kiba khlem akor da kaba pynïeng ïa ki kali jong ki kat shaba lap bad kat haba sngewbit khlem da pyrkhat lem ïa kiba wan na kadiang bad na kamon ne nakhmat bad nadien. Tang ba la biang ïa la ka jong, la biang beit. Kane ka rukom pyrkhat ka long kaba bakla shibun. Ka surok kam dei ka nongkynti jongno-jongno. Ka dei kaba hap ban ïa pyndonkam lang da baroh namar kiba don kali ki la dep ban siew khajna, ym ba don tang katto katne kiba siew khajna.
Na ka liang ki pulit ba pynïaid kali ki dei ban pyntreikam pura ïa ki kyndon aiñ ba thymmai jong ka Motor Vehicle Act namar ka kuna ba hap siew da ki nongpynkheiñ ka long kaba heh. Lehse ynda la ktah ïa ka pla, ki nongñiah kali kin sa kham pei phang bad kin long kiba adkar ha ka rukom ñiah. Kat bym pat shah sympat bad lada kata ka jingsympat kam long kaba btiar, ka jingsngewthuh kan ym pat ngam ha ki thied jabieng. Ki nongñiah ki dei ban sngewthuh ba baroh-baroh ki ïa kyrkieh ban ïa poi biang por. Hynrei lada baroh-baroh kin shu ïa ñiah thurmur da ka jingthmu ban kham poi kloi, hangta te ka dheng kali kan nang jur shispah shah. Long kiba jai-jai. Phin sa ïa poi hi sha ki jaka ba phi ïa thmu ban leit khlem da donkam ban ïa leh kyrkieh ne tur kat shaba lap. Wat nym ïaleh khluit ïoh shu ïa pdung kai kha-ma-kha.
Dang shen, ka Sorkar India ka la pynbna ba kan sa pynheh ïa ka bai kot kali na ka bynta kito ki kali kiba la rim bad kan don ruh kata ka “Green Tax”. Kane ka long kum shi bynta ban pynshlur ïa ki briew ba kin thied da ki kali bathymmai kiba lah ban pynduna ïa ka jingmih ka lyer jaboh. Ha kane ka nongbah, ngi ïohi ba don shisha bun bah ki kali kiba pynmih ïa ka lyer jaboh namar kim ju sumar bha ïa ki kali. Ki pulit bad ka tnat Transport ki dei ban leh da kaba tyngeh pyrshah ïa ki nongñiah bad ki trai jong kiba kum kine ki kali. Lada kim lah ban sumar ïa ki kali, ki dei ban shu set noh shano-shano lane ban die kilo namar ki long ka jingma ïa ka koit ka khiah. Lehse ynda la pyntreikam ïa ka “Green Tax”, kiba bun kin sa pei shkor bad kin sa leh ïa kaba donkam.
Lada kam pyntreikam ïa kane, ka dei ban shim da kiwei pat ki sienjam kum ka jingweng noh ïa ki kali kiba la palat 15 snem ka rta na kylleng ka jylla. Ka Sorkar India ka la don ïa ka kpait saiñ kam ban weng ïa ki kali kiba la rim palat kum shi bynta ban pynduna ïa ka jingkhapngiah. Hangne ha sor Shillong, ngi la donkam ban pyntreikam ïa kane ka kpait saiñ kam. Ki don bun bah ki kali rim kiba ïaid bad ka la dei ka por ban pynshongthait noh ïa ki. Lada ngi ailad sah ïa ki kali barim ba kin ïaid nalor ka jingthied kali thymmai kaba man la ka sngi, naei ngin ïoh surok ban pynngiam lut ïa baroh ki kali? Ngi hap ban ïa pyrkhat jylliew bad long kiba shlur ban shim ïa ki rai kiba tyngeh lym kumta ngin sa shu kut tang ha ka jingsahkut kali kat shaba leit.
