Tip haduh katno mo!

Kaba mut u Kpa um don dor ei - ei (valueless), namar ka Dustur Kynthei ka la pynduh - pyndam ia kane ka jinglong kawei.

Panbor B. Lyngdoh

Ki Kur Kynthei, Dustur Kynthei bad Jait Kynthei ba don burom ki sngewthuh ba ka jingmut “kawei ka Longiing – longsem ka kynthup tang ia u Kpa, ka Kmie bad ki Khun,”(nucleus family consisted of Father, Mother & Children only). Hynrei ha kane ka dustur jot kam long shisha kumta, namar ba ha man la ki longiing – longsem (family) Khynriam – Pnar –  Bhoi- War bad Lyngngam la pait la pra noh sha ka 2 Jait, u Kpa la ka jong, ka Kmie bad ki khun la ka jong. Haba kumne lah hi ban sngewthuh ia ka jingstad biej jong-ngi ? Em, phi pynban hangne ka pynpaw shai kdar (crystal clear) ba kam dei satia kawei ka Longiing – longsem (fake oneness family) bad kane kajuh kam ju don (never exist) satia hapoh ka imlang – sahlang Khasi – Khasoi. Kaba mut u Kpa um don dor ei – ei (valueless), namar ka Dustur Kynthei ka la pynduh – pyndam ia kane ka jinglong kawei.

“Mother is the Heart of the family and Father is the Head”  ka Kmie ka dei ka Dpei barhem jong ka long-iing – longsem bad u Kpa u dei u Khlieh.

Mar khongpong pynban u Shynrang Khasi – Khasoi u shu leit bud sha iing i Lok, um ioh ia ka Jait shalade, ha iing ka Kmie um don dor kumjuh ha iing i Lok, ki jingleh jingkam jong u baroh kiba bakla suda  Hato don jingeh aiu mo ? Ban wad ia ki daw. Balei ba long kumne? Don ki daw hok.

Te, ka jingñiewpoh ia ki khun Shynrang da ka Kmie kaba la pun – kha shitom ka wanrah ia kajuh ka kyrdan (status) hapoh iing i Lok (companion). Ha ka jingshisha kum ka Kmie kaba pun – kha shitom ha kajuh ka por kum ka Meikha ka don ha ka kyrdan kaba shajrong duh (highest status) kum ka Meikha ka noh synniang ia ka longrynieng jong ki khun kha lyngba ki khun Shynrang jong ka bad na ka liang ka longdoh – longsnam (blood relationship very close) ka iajan bha bad ki Khunkha ki dei ruh ki nongioh pateng ba dei HOK (nearest next of kin by blood relationship), te, kumta la khot noh Meikha (ym dei satia Meiieid). Ka Meikha wat ha khmat jong ka Ain (Court of Law) ka don HOK ban kam nongkynti ia la ki khunkha kum la ki jong.

 Nga la iohi ba don tang katto katne ngut ki Meikha kiba sngewthuh ia la ka jong ka kyrdan te, kumta ki ri – sumar, pynheh – pynsan, bsa – btiah, pynnang – pynstad ia la ki khun kha, kiba riewspah niulei ki pynbiang ka jaka – puta lane ka iing. Kane ka jingleh bha jong ki ka wanrah ia ka jingkyrkhu na U BLEI. Ka Meiieid bad ki khun ksiew jong ka ki shu ia dei tang na kajuh ka Jait, hynrei ha ka liang jong ka Longdoh – longsnam (blood relationship) kam don bynta ei – ei ruh em (no link at all) bad ki. Balei ? Namar ki khunksiew jong ka la kha na ki symbai Kpa (seed of human sperm) bapher bapher kylleng jong ka Pyrthei. Ia kane lah ban pynshisha da ki bor sciences ia kaba ngi ju tip kum ka DNA, kumjuh ruh lada jia ba ka Kmie ka len ia u Kpa. Te, kumta ka Meiieid bapli kam banse ban shu kylla long noh tang kum ka Dusbin (jaka theh Niut), namarkata, ngi sa ioh ia ki Saheb Lyngdoh, African Lyngdoh, China Lyngdoh, Dkhar kylleng ka Ri India Lyngdoh bad para – Riewlum Lyngdoh, ngim iapher na kito ki syntiew plastic ba bun rong phuh – phieng itynnad bha. Hynrei bym don jing-sma iwbih ei – ei ruh em.

Sngewbha buh jingkynmaw ba shipara trai dei na ujuh u Kpa bad ka Kmie, haba la ia pher u Kpa ym dei shuh shipara trai, wat lada dei na kajuh ka Jait Kmie. Kumta la tip noh kum shipara Arkpa. Lada iapher ka Kmie, u juh u Kpa dei hi shipara trai (by blood relationship) lyngba ka longdoh – longsnam. Ngim dei ban pynsngewthuh bakla ia kiwei, ka dei ka Pop ha khmat jong U BLEI. Tangba na ka bynta jong ngi, ym don pop namar ngi shu sngewnguh arsap ia U, ngim ju kohnguh ia ka hukum jong U.