Ka UCC kan urlong shwa ka ilekshon Lok Sabha 2024?

Lehse ka BJP ka kwah ban khroh ‘vote’ na ki nongshong shnong da kaba wanrah ïa ka UCC. Ngin hap ban ïa peit kan long kumno khamtam ha kane ka Dorbar Lyiur jong ka Parliament.

Sa shisien pat, ka BJP ka la pynkhih biang ïa ka mat kaba ïadei bad ka Uniform Civil Code (UCC) lane ka jingpyndam ïa ki aiñ ki kanun jong ki jait niam bapher-bapher ha kaba ïadei bad ka shongkha shongman, jingpyllait san shyieng, jingïoh pateng bad kiwei bad ban wanrah beit tang kawei ka aiñ ka ban peit halor kine ki mat ki jura. Da u Myntri Rangbahduh ka Ri, u Narendra Modi, u la sdang ban pynpaw ba ka UCC ka long kaba donkam khnang ban pynthikna ba baroh ki nongshong shnong kin ïoh ïa ki hok kiba long kumjuh. Dang shen u la pynpaw ba kumno ha kawei ka longïing longsem yn don da kawei ka aiñ na ka bynta uwei u dkhot bad da kawei pat ka aiñ na ka bynta uwei pat u dkhot? U la ong ruh ba ha kano ka rukom kata ka longïing longsem kan ïaid bad ha kano ka dur ka Ri kan ïaid haba don bun ki aiñ? Tang nangne ruh la sngewthuh ba ka BJP ka thrang bha ban wanrah bad pynlong aiñ ïa ka UCC.

Dang shen ka Law Commission jong ka Ri India ka la pan jingmut halor ka UCC na ki nongshong shnong bad ka por ban ai ïa kita ki jingai jingmut kan kut mynta u bnai. Ym tang kata, ka Parliamentary Standing Committee jong ki tnat Personnel, Public Grievances, Law bad Justice hapoh ka jingïalam jong u MP ka BJP (Rajya Sabha), u Sushil Modi, ka la ïakynduh ha ka 3 tarik Naitung, 2023 na New Delhi ban ïakren halor ka UCC. Don kiba antad ba ka sorkar BJP ka lah ban wanrah da ka aiñ rew ha ka Dorbar Lyiur jong ka Parliament ka ban sdang mynta u bnai ban pyntreikam noh ïa ka UCC. Ngin ym sngewphylla lada ka long kumta namar ka ilekshon Lok Sabha ka sah sa tang kumba 10 bnai eiei. Lehse ka BJP ka kwah ban khroh ‘vote’ na ki nongshong shnong da kaba wanrah ïa ka UCC. Ngin hap ban ïa peit kan long kumno khamtam ha kane ka Dorbar Lyiur jong ka Parliament.

Na ka liang u Myntri Rangbah ka Meghalaya, u Conrad K Sangma, dang shen u la ong ba ka UCC ka long pyrshah ïa ka jingmut jong ka India kaba dei ka ri kaba ïar bad bun ki jaitbynriew bad kane ka jingïadon bun ka dei ka jingkhlaiñ jong ngi kum ka ri. Haba ban jur ba ka India ka dei ka ri jong ki jaitbynriew bapher bapher kiba long ka jingkhlaiñ jong ka kum ka ri, u Conrad u la ong ba kum ka tynrai, ka (UCC) ka long pyrshah ruh ïa ka riti dustur ki trai muluk ha kane ka Jylla kiba shim jait na ka kmie, bad kaba ju long ruh ka jinglong kyrpang bad jingkhlaiñ kum ki jaitbynriew trai muluk ka Jylla.

Lada ka UCC ka long aiñ, baroh ki nongshong shnong kin hap hapoh ka jingpynïaid jong kajuh watla ki dei na ki jingngeit ne ki niam bapher-bapher. Kumba ka long mynta, ki aiñ kiba ïadei bad ki kynhun bapher-bapher ki shong katkum ka jingthoh ha ki kot bakhuid jong ki. Kum ka nuksa, ki Hindu ki hap ban bud ïa ka Hindu Marriage Act, 1955, katba ki Muslim ki bud ïa ka Muslim Personal Law (Shariat) Application Act, 1937. Namarkata, ki nongshong shnong na ki jait niam ne jingngeit bapher-bapher ki hap ban bud ïa ki aiñ jong kito ki kynhun ne Balang ha kaba ïadei bad ka shongkha shongman, jingpyllait san shyieng, jingïoh pateng bad kiwei.

Ka Riti Synshar (Constitution) ka ong kumno halor ka UCC? Ha ka Riti Synshar ka don ka Article 44, kaba long kawei na ki mat hapoh ka “Directive Principles of State Policy” (DPSP), bad la ong ba ka sorkar ka dei ban trei ban wanrah sha ki nongshong shnong ïa ka Uniform Civil Code bad kane kan long ha ka Ri India baroh kawei. Ki DPSP ki dei tang ki kyndon ki ban ïarap ïa ka sorkar ha ka jingthaw ïa ki aiñ bad ki kpait saiñ kam hynrei ym lah pat ban rah ïa ki sha ïingbishar bad kane ka mut ba lada ka sorkar kam pyntreikam ïa ki DPSP, ym lah ban leit ujor sha ïingbishar bad ban kyrpad ïa ka ban hukum ïa ka sorkar ban wanrah ïa ka UCC. 

Namarkata, ngin hap ban ïa peit aïu ka sorkar BJP, Law Commission bad ka Parliamentary Standing Committee kin leh ha kine ki sngi ki ban wan halor ka UCC. Lada ka sorkar ka thrang ban pyntreikam ïa ka UCC, ka dei ban pyllait shwa ïa ka aiñ rew bad ban ai por ïa ki nongshong shnong bad ki kynhun bapher-bapher ba kin pule bad ïatai. Kumba ka long mynta, kam pat don satia kano-kano ka aiñ rew halor ka UCC ba ngin lah ban ïatai. Ka shu long tang ka jingïakren ha suiñ. Tangba ngi sngewthuh ruh ba lada pyntreikam ïa ka UCC ha ka jylla Meghalaya, kan ïatyngkhuh bad ki kyndon ka Khyrnit Ba Hynriew (Sixth Schedule) bad ka rukom bat khyndew ki nongshong shnong.