Hato ka Kong Phidalia Toi kan wan biang ban pynim ïa ka JACJH ?

Hadien ba ka la shah weng ka wan ka jingkylli na kiba bun kiba lang.

M.M. Thaiang

Na ki khubor la iohi ba ka Kong Phidalia Toi ka la shah weng noh khlem dei por na ka shuki Chairperson jong ka Meghalaya State Women Commission. Hadien ba ka la shah weng ka wan ka jingkylli na kiba bun kiba lang. “Hato ka Kong Phidalia Toi kan wan biang ban pynim ïa ka Joint Action Committee Jaiñtia Hills kaba long kawei na ki Seng bhalang kaba shim khia ïa ka jingeh ki Nongshong shnong jong ka Rilum Jaiñtia?.

Ym lah ban len ba ha shwa ban thaw ïa ka Joint Action Committee hapoh ka jingïalam jong u Doloi Kwor Suchiang, Doloi ka Elaka Raliang, ka kong Phidalia Toi  ka la dei ka Nongseng ïa ka Jaintia Welfare Union, ka Seng kaba shim khia ia ka jingeh jong ki Nongshong shnong ka Mukhla, Ummulong bad Wahiajer kaba dawa tyngeh ban pynkynriah ia ka jingmang ka Sorkar ban buh Ktem BSF( Border Security Force) hapdeng kitei ki shnong. Nangta ka la buh ruh ia ka jingdawa ban pynbeit ia u PUD u SAM bad pynphai ïa ka Elaka Labang-Nongphyllut,Nongphyllut Doloiship bad Pangam-raliang, ka Elaka kaba la pynkhlad jubor na ka ri Jaiñtia da ka Sorkar Assam ha ka jingai District ïa ka Mikir Hills bad North Cachar Hills ha ka snem 1951

Ha ka snem 2000, ka Kong Phidalia Toi ka la shong Phatok ruh haba ka la dawa na ka sorkar ban ai ki lade jingiarap bad kiwei pat ki lad  trei ia ki briew kiba shah ktah na ka jingkhang pomdieng ka Suprime Court. Ka kong Phidalia Toi nalar ba ka long ka Secretary jong ka Jaintia Welfare Union bad ka Joint Action Committee Jaintia Hills, ka la long ruh ka Active Member jong ka Labang-Nongphyllut Pangam Raliang Council (LNPC) ka Seng kaba ialeh bad ïai-ïaleh ban pynwan ïa ka thaiñ jong ka na ka Mikir Hills (Karbi-Anglong ba mynta) sha Rilum Jaiñtia.

Ki briew kiba ju ïatreilang bad ka kong Phidalia Toi kim ju tip ba ka kong Phidalia Toi ka dei ka Film Maker. Shwa ba kan long ka Social Activist la ju tip ba ka long ka Nonghikai Skul ha Government Girls’s High School Jowai hadien ba ka la pyndep ia ka M.A bad passed ia ka MPSC. La tip ruh ïa ka kum kawei na ki Nongthoh kot bad ruh ka briew kaba don ka mynsiem sngewlem ïa ka jingud jingnam, ka jingud ka jingïam, ïa ka khia ka shon, ka jingjar, ka lanot jong ki para briew bad ka mynsiem bym lah shah ban peit ia ka jingshah lehbein ki duk ki raitoi.

Ka mynsiem bym lah shah, ka Kong Phidalia Toi ka iehnoh (resigned) ia ka kam hikai skul bad ka seng ïa ka Jaintia Welfare Union(JWU). Dei ha ka jingïalam jong ka ryngkat bad ki nongshong shnong ka thaiñ bad ki dkhot ka Jaiñtia Welfare Union la lah ban pynpulom ia ka jingthmu ban shna Ktem Shipai hapdeng jong bun tylli ki shnong. Ha shwa ban seng ïa ka Joint Action Committee, ka kong Toi ka treikam lajong ban kyrshan ïa kine ki artylli ki Seng ( JWU bad JACJH) bad ban ïarap ïa kito kiba donkam ia ka jingïarap jong ka.

Na ka bynta kiba bun ki issue ka Rilum Jaiñtia kam biang tang ka Jaiñtia Welfare Union la donkam ia ka kynhun kaba khamheh bad hapoh ka jingïalam u Doloi Kwor Suchiang,Doloi Elaka Raliang kum u President, kong Toi kum ka Secretary la pynlong ïa ka Dorbar kaba heh ha ïing Club Tpep-pale ha kaba la jan baroh ki Sengbhalang ka Rlum Jaiñtia ki la ïawan shim bynta ha kane ka jingialang bad seng ia ka Joint Action Committee Jaiñtia Hills ha kaba ïa ka jinglut jingsep ha kane ka jingialang la bei tyngka da u Doloi Raliang ( Doloi K. Suchiang) bad ka kong Phidalia Toi.

Ka Joint Action Committee ryngkat bad ki hajar ngut ki paidbah da kawei ka sur ki la rai ban dawa ban pynwan biang ia ka Elaka Labang-Nongphyllut, Nongphyllut Doloiship bad Pangam-raliang sha Jaintia Hills District Meghalaya. Ia kane ka jingdawa jong ka Joint Action Committee Jaintia Hills, hapoh ka jing-ïalam jong u (L) Professor G. G. Swell MP Lok Sabha bad u Dr. Henry Lamin uba long ruh u Minister ka Jylla Meghalaya, la jied ia ka kong Phidalia Toi, bah M.M.Thaiang, bah Gilbert Sten, bah J. U Nongrum bad u Doloi Kwor Suchiang, Doloi Raliang bad ki la leit sha Delhi ban ïa kynduh ia u Myntri Rangbah duh jong ka Ri (Prime Minister) u H.D.Devegauda. Kane ka kynhun ka la iohlad ban pynsngew ia kane ka jingdawa ha u Prime Minister bad ha ki katto katne ngut ki Union Minister. Nangta hapoh ka jingialam jong u bah E.K. Mawlong (Meghalaya Chief Minister) kane ka kynhun ka la leit ïa kynduh ruh ïa u Chief Minister ka Assam bad ruh ïa u Opposition Leader ka Assam ban ia kren halor kane ka kam ban pynphai ïa ka Block I.Shuh shuh hapoh ka jingialam u Dr. Henry Lamin kane ka kynhun ka la iohlad ban ïa kynduh ïa u Union Minister ka Sorkar India, Minister incharge Information and Broadcasting ban pynioh ia ka Internet network ym tang ia ka jylla Meghalaya, hynrei ïa ka North East hi baroh kawei.

Kum ban shu pynkynmaw ha kaba ïadei bad ka Internet network ha kaba nyngkong u Union Minster u la kyntait ban ïa kren namar ka National Security naba ïa ka thaiñ North East la ker sawdong da ka ri Bhutan, China, Nepal Myanmar bad Bangladesh. Hadien ka jing-ïataiñia kaba jur u Union Minster u la ioh ïa ka jingbatai kaba shai ïa ka jingdonkam ban ioh internet network, u Union Minister u la shah bad ong ta ka Delegation “O.K be patience and allow time for the Government of India to take up the matter.”

Ha ka por ka jingsynshar President (Prezsident’s rule) ha Meghalaya la jied ïa u Rev. BPM Basaïamoit bad kong Phidalia Toi ban ïa shim bynta ha ka Republic day ha Delhi bad kum ka dak jong ka jingpyrshah ia ka President rule ha Meghalaya, ka Phidalia Toi ka la kyntait ïa ka jingai sngewbha (gift) jong u Prime Minister Narasinha Rao.

Uwei na ki soh bathiang tam jong ka Kong Phidalia Toi, ka dei ka SKUL kaba ka la SENG la BUH ha shnong Psiar. Ka la sdang ia ka Skul na ka Primary (kumba 25 snem mynshwa) bad mynta ka la kiew sha ka kyrdan Secondary School ha kaba ïa ka jinglut jingsep bad ïa ka Tulop jong ki Nonghikai la kyrshan da ma ka (Phidalia Toi) haduh mynta.

 Haba ka la shim ïa ka kam kum ka Chairperson ka Meghalaya Women Commission, ka la jngai na ki Political Party, na ka Jaintia Welfare Union (JWU), na ka Joint Action Committee Jaintia Hills (JACJH) bad na ka Labang-Nongphyllut Pangam-raliang Council (LNPC). Mynta haba kam dei shuh ka Chairperson ka Meghalaya State Women Commission, ka Ri Jaiñtia ka donkam ïa phi (kong Phidalia Toi). Hato phin wan biang ban pynim ïa ka Joint Action Committee Jaiñtia Hills ban ïabah tympha lang na ka bynta kiba bun ki issues jong ka Ri Jaiñtia khamtam ha kaba ïaleh ban pynphai biang ïa ka thaiñ Labang-Nongphyllut, Nongphyllut Doloiship bad Pangam-raliang na ka Karbi-Anglong Assam sha Jaiñtia Hills Meghalaya?