Ha ki khyndai snem ba la leit, ka sorkar Modi ka la kot sha ka jingkylla kaba khraw ha kaba ïadei bad ka kam Bording. Ki sngi jong ka jingïaipynlip bording elektrik bad ki jingduna bording mynta ki la long ki khana barim bajah.Hashuwa u snem 2014-15, ka jingduna ha ka jingpynpoi bording kalong kaba haduh 4.5%. Hynrei, naduh ba ka sorkar ka la shimti ha u snem 2014, la kiew shuh shuh ka jingpynmih bording kaba 185GW, bad kane ka la pynkylla ia ka ri na ka jingduna bording sha ka jingpahuh bording.Mynta, ka jingdon bording ka long 427GW, kaba long jan arshah ka jingdawa bording kaba 222 GW. Kumta, ka India mynta ka shalan bording sha ki ri ba marjan.
Ka la don ka jingkiew ruh ha ka kam sam bording. Naduh u snem 2013, ka jingsam bording ka la jan sha ka ar lak circuit kilometers, kaba pynïasoh ïa ka ri baroh kawei sha kawei ka grid kaba treikam ha ka single frequency. Kine ki line sam bording ki pyndonkam ïa ki teknoloji cutting edge kum ka 800 KV HVDC bad iaid lyngba katto katne ki jaka ba jynjar tam ban poi, kynthup ka Srinagar Leh line ha ki jingkynjang ba 15000/ 16000 phut na sla duriaw. Ka jinglah ban pynpoi 112 GW ka bording na kawei ka jaka jong ka ri sha kawei pat, kaba tang 36 GW ha u 2014, ka la pynkylla ïa ka India sha ka ka ri kaba don kawei ka iew bording kaba ryntih,kaba plie lad ïa ki kompani sam bording ban thied bording na kano kano ka kompani pynmih bor-ding ha kylleng ka ri ha ki dor kiba duna. Kane ka la pynduna ki bai bordingna ka bynta ki briew.
Ka jingioh ïa ka bordingelektrik ka la long ka jingphaikhmat ba kongsan jong ki sienjam jong ka sorkar. Hashuwa ba ka sorkar jong ngi kan wan ha ka bor, palat 18,000 tylli ki shnong bad bun ki jaka nongkyndong kim don bording elektrik, wat hadien 67 snem ka jing-ioh jinglaitluid. Ha u bnai Nailar 2015, u Myntri Rangbah duh, u Modi u la pynbna ia ka thong ban pynpoi bording elektrik sha man ka shnong hapoh 1000 sngi. Hapdeng ka jingïakynduh bun ki jingeh ha ki jaka rilum bad ri shyiap, ka sorkar ka la kot sha kane ka thong tang ha ki 987 sngi – 13 sngi shuwa ka por ba la buh. ïa kane ka jingjop la ithuh da ka International Energy Agency kum ka khubor ba kongsan tam ha kaba ïadei bad ka kam bording ha u snem 2018.
Da kaba tei halor kane ka jingjop, ka sorkar hadien ka thmu ban pynioh bording elektrik sha man ka long-iing. La lah ban pynurlong ïa kane ka thong tang hapoh 18 bnai, ha kaba 2.86 klur ki iing ki la ioh bording elektrik. Kane ka jingïar sted ka jingioh bording elektrik ka dei ka sien ba nyngkong ha ka kam bording, kaba la ioh jingithuh na ka International Energy Agency. Ka mat treikam jong ka sorkar Modi ka long ban pynthikna ba ym don mano mano ruh ba shah iehdien.
Ban pynkhlaiñ ia ki rukom sam bording, ka sorkar ka la pyntreikam ia ki skhim ha baroh ki jylla da ka jingmang tyngka palat T. ar lak klur.Kane ka kynthup ka jingwanrah shuh shuh ïa ki substation bathymmai, ka jingkyntiew ia kiba la don lypa, ka jingbuh ia ki transformer, bad ka jingshna bad bujli ïa hajar kilometer ki LT bad HT Line. Kine ki sienjam ki la kyntiew ia ka jing-ioh bording elektrik ha ki jaka nongkyndong, bad ka la kyntiew ia ka jingioh bording na ka 12 kynta ha u snem 2015 sha ka 22.5kynta mynta, katba ki jaka sor mynta ki ioh 23.5 kynta ka bording elektrik. Kumta, ka iew na ka bynta ki DG set ki la duh!
Ka sorkar ka la pyni ruh ia ka jingkut jingmut jong ka sha ka mariang lyngba ka jingphaikhmat jong ka sha ka bording kaba lah ban pynthymmai. Ha u snem 2015, u Myntri Rangbah duh, u Modi u la pynbna ia ka thong ban buh 175 GW ka bording ba lah ban pynthymmai hashuwa u snem 2022. Mynta, ka India ka la sdang ia ka bording ba lah ban pynthymmai kaba 172 GW, da ka jingbynrap sa 84 GW kiba don hapoh ki bynta bapher bapher jong ka jingpyntreikam. Kane ka jingkiew ka la buh ïa ka India kum ka ri kaba kiew sted ha ka liang ka jingdon ka bording ba lah ban pynthymmai, kaba khring ïa ki nongbei tyngka na kylleng ka pyrthei. Shuh shuh, ka India ka la kot sha ka jingkut jingmut jong ka ban pynmih 40% ka bording ba lah ban pynthymmai hashuwa u 2030, khyndai snem shuwa ka por ba la buh. Mynta, ki tyllong bym dei na ki fossil fuel ki long 43% na ki lad pynmih bording ba kot sha ka 180 GW.
Ka sorkar ka la lah ruh ban pynduna ka jingpynmih ïa ki jaboh jabain. Da kaba kot sha ka thong ban pynduna ka jingpynmih jaboh jabain da 33% – 35% haba ïanujor bad u snem 2005, ka India ka long ka ri G-20 ba marwei bad ka ri kaba la kiew ka ioh ka kot kaba pynkiew ia ka jingkhluid ka mariang kaba duna ia ka 2 degree.Ki prokram bapher bapher kum ka Ujala(ka jingsam LED), ka Perform, Achieve and Trade (PAT), ka prokram Star Rating na ka bynta ki tiar bad ki Energy Saving Certificate ki la noh synniang sha ka jingduna kaba 159 million ton shi snem ha ka jingpynmih C02. Ka Building Codes kaba thmu ban pynnehpynsah ïa ka bording ha ki ïing sah bad ki jaka trei kalong sa kawei ka sienjam ba kongsan ha kane ka bynta. Mynta ngi la bam smai ban pynduna ka jingpynmih C02 da 1 billion ton bad ka jingdonkam bording ha ki kam ka ioh ka kot jong ngi da 45percent shuwa u 2030 haba ianujor bad ki jinglong ha u snem 2005. Ngin sa kot ruh sha kine ki thong hashuwa u 2030.
La pyntreikam ïaki jingpynkylla ha ki kam kiba ïadei bad ka bording. La shim ïa ki sienjam ban kyntiew ïaki rukom treikam bad ka jingryntih ha ki kam pisa pilain jong ki kompani sam bording (DISCOM), kum ka jingpynïasoh ïa ka jingmang tyngka bad ka jingpynduna ha ki jingduhnong AT & C, ka jingpyntreikam ïa ka jingkheiñ jingdiah ha ka bording bad ka audit, bad ka jingpynthikna ïa ka jingsiew ïa ki subsidy ha ka por kaba biang da ki Sorkar Jylla.Namar kane, ki jingduhnong AT & C jong ki DISCOM ki la hiar na ka 22% ha u snem mang tyngka 21 sha ka 16.44% ha u snem mang tyngka 2022. Ki ram ki shah jong ki DISCOM sha ki kompani pynmih bording kiba tip kum ki Genco ki la duna sha jan shiteng – na ka T. 1.4 lak klur sha ka T. 80 hajar klur. Ki jingsiew mynta na ka bynta ka bording ba shim da ki DISCOM ki la ïaid ryntih.
Da kaba plie lad ïa ki steshon ba khlaiñ tam ban pynmih bording ba kin trei nyngkong, ngi la pynduna ïaka jinglut jingsep jong ki briew. Ka ïew bording ruh ka la kham ïar lyngba ka jingwanrah ïa ka Real-Time Market; bad da kaba wanrah ïa ka ïew Term Ahead bad Day-Ahead na ka bynta ka bording ba pynmih na ki tyllong ba lah ban pynthymmai.
Ha ka sienjam ban wanrah ïa ka jingkylla ha ki kam bording, ngi la shah ban ialum lang ka bording na ki tyllong ba lah ban pynthymmai bad ka bording thermal bad ki Bio-Mass co-firing ha ki jaka pynmih bor-ding thermal. Uno uno u nongpyndonkam uba don ka connection kaba palat 100 KW u lah ban ioh ia ka bording kaba pynmih na ki tyllong ba lah ban pynthymmai na kine ki jaka pynmih bording. Ka Sorkar ka kyrshan ia ka jingshna ïa ki Solar PV cell lyngba ka PLI bad ki Battery Energy Storage System lyngba ka Viability Gap Funding.
Ka jingpynmih bording na ki tyllong um – kaba la don ha ka jingkulmar, ka dei kaba la khyllie im biang ha kaba dang shna ia jan 15 GW. La pynsuk ïa ki kyndon ban seng ïa ki jingdon jingem na ka bynta ka jing charge ia ki kali ba ïaid da ka bording kiba tip kum ki EV bad la plie lad ïa ka jing charge na ki connection ha iing. Ki lad ban peit ïa ki jingujor mynta ki pyndep ïa ka kamram hapoh ka shi bnai.
Ha kaba kut, ka Sorkar Modo ka la ïalam lynti sha ka jingkylla kaba khraw ha ki kam bording. Da kaba peit bniah ïaki lad pynmih bording, ka jingpynïar ïa ki lad pynpoi bording, ka jingplie lad ïa ka jingioh ïa ka bording, ka jingkyntiew ïa ka bording kaba mih na ki tyllong ba lah ban pynthymmai bad ka jingpyntreikam ïa ki jingpynkylla,ka India ka la kot sha ki mawmer kiba thymmai. Ka jingkut jingmut jong ka Sorkar na ka bynta ka mariang, ka jingpyndonkam janai ia ka bor-ding bad ka roi ka par kaba lah ban ïaineh,ka la kyntiew ïa ka India sha ka nongialam ha ki jingkylla ha ki kam bording. Lyngba ki thong kiba kham heh na ka bynta ka bording na ki tyllong ba lah ban pynthymmai bad ka jingpynduna ha ka jingpynmih ïa ki jaboh jabain, ka Sorkar Modi ka bteng ban aibor ïa ka lawei jong ki kam bor-ding jong ka India.
U R. K. Singh
PIB
