Raphael Warjri
Bunsien ha ba kren ne kdew ïa ka pyrkhat tynrai Khasi, ki paidkar paidbhur ki mutdur ba pyrshah ïa ka jinghikai jong kiwei pat ki saiñpyrkhat ki ba don ka borkyrsoi borpyrthuh (influence) ha ki paidbah paidsan. Kumba long ha ka imlang sahlang Khasi mynta ym lah len ba ka borkyrsoi borpyrthuh jong ki balang Khristan bad ki jynthoh bakynsai na ka kotbah Bible ki la tyllep haduh katta katta ba ka la longdoh longsnam ha ki paidbynriew shityllup ka Ri Khasi. Ha kane ka rukom ym dei tang ba ka la tyllep, hynrei ka la tyndep ruh ïa ki paidbyllien ha satlak ka Ri Khasi, haduh ba kim nang shuh ban kheiñkor ïa la ka tynrai lajong. Kaba kham sniew shuh shuh ka long ba lada kren shaphang ka pyrkhat tynrai Khasi la pynkap pynban sha ka niam tynrai bad bunsien la khohñioh da kito ki riewniam shitrhem Khristan (devout Christian). Kumta la dei ban sngewthuh ban phiah ïa kaba ngeit niam na kaba bat ia riti tynrai, namar haba bat la ka riti kam snoh eiei ha ka niam ne ka jingngeit. Kum ka nuksa, ha ka shongkha shongman ki parakur parakha ki dang kheiñ sang ban shongkha shikur shijait, wat lada ki la pdiang ia ka jingngeit ha ka balang Khristan. Ha ka jingshisha ka riti tangjait ruh kam da dei ka bynta jong ka niam tynrai, hynrei ka dei ka riti ba dei ban pynlong ha la ka longiing longsem da ki longkñi lajong ne na la ka kur ka jait. Kiba kwah ban pynleit ryngkat ka niam ruh lah, hynrei kiba kwah tang ka riti ruh long, bad ha ka juk mynta dei ban kubur da ka aiñ jong ka Dorbar Dalariti (District Council).
Ha ka lyngwiar paidbah kaba kdup salonsar ïa ki paidbynriew kiei kiei kiba dei ïa ka riti la dei ban pynkup bor ha ki sengkur, hadien ba la pynskhem da ka Dorbar Dalariti katkum ka aiñ. Lada ym pat don ka aiñ ruh ka la dei ka khep ban shna da ka aiñ, khnang ban ym pyrkhing than ban long laitluid lane ym synjor than ba ioh laitlan. Khnang ban kham thikna ka rukom pynbeit ïa ki kam ba dei ha ka riti bad ban lait na kino kino ki daw kiba lah ban shim kabu mano re mano, lah ban buh syrtap iktiar da ki syiem hima, syiem raij, lyngdoh synshar, sordar, wahadadar bad ki rangbahshnong. Kano kano ka kur ka ba don u parakur shynrang uba shongkha mynder na ka thaiñ ka ba hap ha u pud u sam jong ka hima, la dei ban shimti da uno uno u rangbah kur da ka jingtip jong u syiem hima lane lyngdoh synsharm kum ka syrtap iktiar bad ban kubur da ka iktiar ba ha kliar duh na ka Dorbar Dalariti. Katta syrtap ki iktiar jong ka aiñ, te la kham shitom ban don ki riew shim kabu ki ban leh buitpoh lane ban kiar syndon na ka rukom kylla kyrteng bad jait da ka dulir-bamsmai (affidavit).
Ka long ka jingshisha ba manla ka longiing longsem ka dei ban kitkhia shwa na ka bynta ban bit ban biang ka bam ka dih, ka kup ka sem bad ka iing ka sem, shwa ba kin khajoh ban shimti ha ka byrngia, ha ka shitrhem ha la ka niam ka rukom, ha ka rong ka taw bad kiwei kiwei ki kam ban synñiang ha ka imlang sahlang. Kumta ki ba duk ba rangli ki ñiewkor tam eh tang ban ioh shwa ka bam ka dih ban kdang mynstep mynmiet, kim da pyrwa than ia ka kup ka sem ka ba kynsai tang ban da la ka rai ñka rem, bad ka iing ka sem ruh tang kat ban da na u slap ka lyer, ban lait ka pang ka jhia. Kito ki longiing longsem ki ba la kham bit briew pat ki lah ban bam ban dih ba kham kynsai, ban kup ban sem ka ba kham kordor bad ban shong ka iing ka sem ka ba kham bit kyrdan ha ka imlang sahlang. Lada ki kham kylluid ka kamai kajih ki lah ruh teng teng ban pynlut ha ka byrngia, lane kiba kham sngew riewblei ki kham shitrhem ha ka niam bad lada dang kylluid ka spah hajar ki lah ruh ban synñiang ha kino kino ki kam ban kyntiew ïa ka imlang sahlang. Ki ba riewspah pat ki lah ban pynlut katba ki sngewmon ha la ka mynsiem la ha ka liang ka bam ka dih, ka byrngia, ka niam ne ha ka imlang sahlang, tangba ym lah ban len pat ba kiba kham riewspah ki dei barabor ki ba kham byrtia ban pynlut ksan ha kano kano kaba kim da mon than ka mynsiem. Kiba riewspah ym dei tang ba ki byrtia, hynrei ki pyrshang ban kunai haduh ban da suwan ban kynton shuh shuh la ka spah ka hajar. Teng teng dei kiba duk ba raitoi lane kiba longpdeng ha ka kamai kajih ki ba kham kylluid mynsiem ban noh synñiang lada dei ha ka niam, ka imlang sahlang ne ha ka byrngia ha ka rong ka taw, ka tamasa tamahoi.
Ha ba bishar kyllum, lah ban kdew ba kito kiba tista ban leit iingmane manla ka taiew ban ïa syllok bad la ki parabangeit lyngba ki jingiaseng bad kiwei kiwei ki jinghikai niam, ki dei ruh ban pynleit la ka por ha ka ba tip ba nang ïa la ka riti dustur ha ka rukom ka ba bniah bad sani. Kane ka long ka ba donkam ba ha ka juk mynta ki khynnah, samla, ne rangbah ruh ki kham tip janai ïa ka jinghikai niam ka ba pynshong nongrim ha kiei kiei ki ba na shiliang duriaw, hynrei ki syntan pat ban tip ban nang ïa la ka diriti tynrai jong ka longbriew manbriew na la ka jaitbynriew lajong. Ha kane ka rukom ïa kaba na shiliang duriaw ruh ym lah ban shong tynrai bad ïa ka tynrai riti lajong ruh ka shong per ka jingsngewthuh ka jingtip bad jingnang.
