
D.H.Kharkongor
Ka dei ka jingshisha ba ki riewdum, kiba khim jingmut jingpyrkhat bad khim mynsiem,ki la pynthohbria la biang ïa ka Sor Shillong. Ka dei ruh ka jingshisha ba katba kiba lahshai ki la nangshaiba kiba dang dum pat de ruh ki dang iaisah hi haduh mynta mynne ha ka jingdum.Ki bapli ki da sarong biej ruh de ïa la ka jong ka jingdum ka jong ki. Kaba sngewsih ka long ba ïa ki kam riewdum ki jong ki la pynksan pynban da kiba dang dum kum ki hi. Kane ka dei ka daw bah ba ki riewdum ki la nangshlur bad nangshuh shuh katba nangïaid ki sngi ki snem. Te hato ngin ailad ba ka jingdum kan jop ïa ka jingshai?
Ka dei ka jingshisha ba ka Sor Shillong kam shngain ïa kiwei kiwei pat ki jaitbynriew, ki bym dei ki Hynniewtrep. Lah ban ong ba la jan man la ka sngi ka don beit ka jingshah ban bein ka jong kiwei kiwei pat ki jaitbynriew, ha ki riewdum jong ka jaitbynriew ka jong ngi. Kum ban shu ong noh man la ka sngi yn don beit uwei, uba na kiwei pat ki jaitbynriew, u ban shah kren tohmet ne shah krenpoh ne shah ktah kti ha ki riewdum jong ka jaitbynriew ka jong ngi.
Ka dei namar ki riewdum ba kiba bun napdeng kiwei kiwei pat ki jaitbynriew ki da kiar raimaw raidieng ban dang don shabar,na la ka jingshngain jong ka ïing ka jong ki, hadien ba ka suinbneng ka la kem iongrein. La ki dei kiba sngewtynnad ban ïaid kai pynngad jabieng ynda janmied pynban ki kiar ban leit ïaid kai pyngngad ja-bieng sha ki jaka kiba kham kynjah briew. Kaba kano tamsha ki jaka kiba ki ithuh shai ba kam long kaba shngain ia ki. La ki dei kiba kunai bad kiba tyngkai ne kiba ïabeh ïa kaba kham bit dor pynban ki kiar ïa ka Iewduh lem bad ki sawdong ki jong ka tang mar shu mar ïa kem iongrein ka suinbneng.
Ithuh shai ba wat kiwei kiwei ki para riewlum, jong kane ka thaiñ Shatei Lammihngi, ki la ïa kiar don akor ia u Khasi u jong ngi. ñiar koit hi ruh ban iohi ba u Khasi u nang ban ïadei paralok, kumba dei rukom, wat tang bad kiwei kiwei pat ki jaitbynriew, kiba dei ki riewlum jong kane ka thaiñ Shatei Lammihngi ka jong ngi.
Te wei ba ki riewdum ki jong ngi ki dei kiba mlieh ban krih leit thaw jingkulmar shane bad shatai ba ym artatien ba ki dei ma ki kiba pynmih ïa kato ka jingkulmar, kaba ha kato ka mied, hangto ha Laitumkhrah. Ki riewdum kiba shun khlem nongrim ïa ka jingshai kumjuh kumba ki shun khlem nongrim ia kiwei kiwei pat ki jaitbynriew. Ngi da bun shisha ia kiba kum kita ki riewdum. Ki riewdum ki bym tip ruh da kumno ban dih(kyiar), hangno ban dih bad ruh tang katno ba kin dih. Ki riewdum ki bym tip da kumno ba kin ri kyndong la ka akor ka burom ynda haba ki la dih. Ki riewdum kiba pynpaw sarong pynban sha ka pyrthei ba ki iadih. Ki riewdum kiba dang ïakhleh kyiad ha u bilor um ne ha u bilor plastic bad kiba dang ïa dihlang ruh na uta u juh u bilor umplastic. Kiba dang ïashongdih pat de ruh ha ki kali taddor.Kiba dang ïashongdih ruh ha ki surok bad ki lynti ki synkien. Kiriewdum kiba ynda ki la dih ki heh khyllah naduh ka tyngam tad haduh ka ktiensih ka ktien sang.
Kum ka jaitbynriew ngi don kyrhai ïa kum kitei ki riewdum. Ki riewdum kiba da shang makia ruh thik kum ki ‘pukir’ khleming khlemsem.Kiba shang’ pukir’ baroh shimied shimied ha ryngkat kaba pynsawa jam ym tang ia ka jingtem hynrei kiba da pynheh khnang ruh ia ka jingsawa jong ka kali. Ki riewdum kiba da pynthut shisha ïa ka thiah ka dem jong ka shong ka thaw hi baroh kawei. Ki riewdum kiba sngewdon bor. Kiba imat kumba kin sa iuhroit wat ia ki bor synshar shnong ne ïa ki Dorbar Shnong hi ruh.
Ym artatien ba ki dei kiba kum kitei ki riewdum kiba kynshoit ba ngi baroh ngin ïa pyrshah jur ia la ka Dorbar Shnong ba kan ïatreilang bad ki bor pulit, la ha kano kano ruh ka bynta.Ki riewdum ki bym kwah ba kan don ka’Police Station’ hapoh Shnong. Ki bym kwah ba ki bor pulit kin wan rung hapoh shnong hapoh thaw, kaba katno tam ba kin ïaid pahara ïa ka shnong ka thaw. Ki riewdum kiba angnud pynban tang lano bayn don noh kita ki ‘programme jingiakhih’.
Ka dei namar kiba kum kitei ki riewdum ba ka ‘East Khasi Hills District Administration’ ka sa poi ban shim hak dak kumto ïa kaba kum kato ka rai, kaba ktahjur pat de ia ka lad kamai kajih ka jong ki kyndoi jakpoh. Ki kyndoi jakpoh kiba iohlad ban ‘kamai ïa ka hok, tad ynda la sep ka sngi. Ki kyndot jakpoh kiba imja ym tang na ka shongsuk ka shongsaiñ hynrei wat na ka jingshngain jong ka mied ka iong. Ki kyndoit jakpoh kiba puson synnia sngi da kumno ba kin pyndap ïa la ka kpoh ne ba kin pyndap ïa la ka ïing ka sem bad ym ba ki brai ïa ka thala thalein ne ïa ka jingpynsngewbha ïa la ka jong ka doh. Ki kyndoi jakpoh kiba shakri kyrpang ïa kiba kum ma ki hi, da ka bam kaba bang kaba u kyndoi ja kpoh kum ki u lah bor katba un bam kdang.
Ki kyndoit jakpoh kiba sdang kamai jakpoh tad ynda la sep ka sngi ki dei ban khuslai jingmut ïa kane ka jingroi jong kitei ki riewdum. Kanbha pynban ïa kiba kin ïatreilang bad ka ‘East Khasi Hills District Administration’ da kaba kin nyn pynjuhpynjem lymne pynksan ïa kiba kum kitei ki riewdum. Ki bor pulit ruh ki dei ban peitpyrman ba kiba kum kitei ki riewdum kim dei ban don ha kiba kum kitei ki jaka. Ki dei ban khanglad shisyndon ïa ki riewdum ba kin poi sha kum kitei ki jaka.
Hynrei ha kaba kut, wat lada phin kynto bad phin kyrpad, pynban ym baroh u ban treh bad u ban lah ban plie bad ban shong dukan tad haduh ka shiteng synñia, kumjuh kumba ym baroh ki ban treh ban dang don shabar na la ka ïingka sem ha-dien ka 10 baje mynmied. Ka dei pat ka jingshisha ba wat lada ka Sor Shillong kanshngain shispah ba shngain lane wat lada kan shongsuk katno katno ruh uba bun hi te un kwah ban don beit noh ha la ing, ha shwa ka 10 baje mynmied.