Ka Sorkar India, dang shen ka la pynbna ïa ka Fair and Remunerative Price (FRP) kaba T 315/- ïa ka shi quintal u pai na ka bynta ka samoi shini 2023 – 24 ha kaba ka jingiohnong ka long palat 100% na ka jinglut jingsep bad ka bai bylla ki longiing (bai A2+FL). Kane ka long kawei na ki jingiohnong ba heh tam na ki kam rep kaba wanrah ïa ka jingmyntoi ïa ki nongrep. Kane ka rai kan ai jingmyntoi ïa kumba 5 klur ki nongrep pai bad ki briew ba ki kyrshan. Ka FRP ba thymmai ka thmu ban pynurlong ïa ki jingangnud jong ki nongrep bad ka jinglah ïaleh ki kam pynmih shini jong ka ri India. Ka FRP ka long u pud ka dor kaba duna tam ba ki karkhana pynmih shini ki lah ban thied ïa u pai. Kumta, ka long kum ka Minimum Support Price hynrei hangne, ka jingthied ka long da ki karkhana pynmih shini, ym ka Sorkar.
Ka kam pynmih shini ha India ka dei kaba la slem bha bad ka dei ka kam kaba la khlaiñ ha kine ki snem ba la dep. Ha ki 8 snem shuwa ka 2020-21, ka Sorkar India ka la ai jingiarap pisa kaba palat T 18,000 klur ban weng ïa ki jingeh kiba khraw ha ki kam pynmih shini bad khnang ban lah ban pyllait ia ki jingsiew da ki jaka pynmih shini ïa ki nongrep ha ka por kaba biang. Ha kine ki snem ba la dep, ki sienjam na ka Sorkar India, ka jingtbit jong ki jaka pynmih shini bad ki jinglong jingman ha kylleng ka pyrthei ki la wanrah ïa ka jingkylla kaba bha ha ki kam pynmih shini.ïa ka bor jong ki kam pynmih shini lah ban sngewthuh haba ngi iohi ba naduh u snem 2021-22, ym shym la don ka jingkyrshan pisa ha ka mang tyngka na ka bynta ki jaka pynmih shinilait na ka skhim jingpynduna ïa ka sut na ka bynta ki projek ethanol (ha kaba la pyllait T494 klur haduh ka 30tarik u Jylliew 2023). Ka jingpynlut pisa shuh shuh na ka bynta ka jingpynthymmai bad ka jingpynïar ïa ki kam ka la wanrah ïa ka jingbei tyngka shuh shuh kaba palat T 30,000 klur ha kine ki kam ha kine ki 6snem ba la dep bad ka jingplie haduh 50,000 tylli ki lad ioh kam na ka bynta ki samla na ki jaka nongkyndong. Ka jingkiew dor jong ki stock jong ki kompani ba la kyntiew kyrteng ki pyni ïa ka jingkhlaiñ jong kine ki kam bad ruh ïa ka lawei jong kine ki kam. La iohi ba ka market capitalisation jong 10tylli ki kompani pynmih shini kiba halor tam (katkum ka jinglah tylliat pai jong ki) ka la kiew palat arshah ha kine ki 4 snem ba la dep.
Ki jingkylla ha ki kam pynmih shini ki la wan namar lai tylli ki daw. Ka sienjam kaba la don ka bynta kaba heh tam ha ka jingkhyllie im biang ia ki kam pynmih shini ka dei ka National Biofuel Policy 2018 kaba pynshlur ïa ka jingkhleh ethanol bad ka petrol. Watla ka prokram Ethanol Blending with Petrol (EBP) ka dei kaba la pyntreikam naduh u snem 2003, ka jingpynbna ia ka National Biofuel Policy ka la long ka jingplie lad kaba la wanrah ïa ka jingkhyllie im biang ïa kane ka kam. Naduh katei ka por, ki polisi bapher bapher ki la pynsuk shuh shuh ïa ki kamram ban seng ïa ki jaka pynmih ethanol bad ki la ai ïa ki dor kiba biang bha na ka bynta ka ethanol ba pynmih ka ki molasses. Ka Sorkar Pdeng ka la wanrah ruh ïa ka skhim pynduna sut ïa ki projek ethanol ha kaba 6% ka sut ha ka shi snem lane 50% ka sut, katba kham duna ka dei kaba la pynbhai biang na ka bynta ki 5snem sha ki nongpyntreikam ïa ki projek ban ai jingmyntoi ia ka jinglah pynmih ethanol ha ka ri. La ai jingmynjur ia palat 1200 tylli ki projek kiba lah ban pynmih 4,400 klur litre ka ethanol da ka Sorkar Pdeng hapoh kane ka skhim naduh u snem 2018. Ha tang ar snem, ka bynta jong ka jingkhleh ethanol ka la kiew ar shah bad la khleh 434 klur litre ka ethanol ha u Ethanol Supply Year (Nohprah-Naiwieng) 2021-22 kaba la tam ïa ka thong kaba la buh kaba long 10%. The prokram EBP mynta ka la khreh ban pynurlong ïa ka thong ban khleh ethanol kaba 20% shuwa u snem 2025 ha kaba ka India kan long ka ri kaba pynmih bun tam ïa ka ethanol ha ka pyrthei. Ka prokram Ethanol Blendingka la wanrah ïa ka jingkamai kaba palat T 51,000 klur ïa ki jaka pynmih ethanol na ka shini ha kine ki 4 snem ba la dep. Mynta u snem, la kyrmen ba kine ki jaka pynmih ethanol kin kamai palat T.22,000 klur lyngba ka jingdie ethanol ïa ki kompani die umphniang.
Ka jingshalan shini shabar ri ka dei sa kawei ka sienjam kaba la ïalam sha ka jingkhlain jong ki jaka pynmih shini. Na ka jinglong jingman ha kaba ka jingshalan shini ka long tang malu mala, ka India ka la shalan 110 lak ton ka shini ha ka samoi shini (Nov-Oct) 2021-22 kaba la pynlong ba ka India ka don ha ka kyrdan kaba ar ha ka jingshalan shini ha ka pyrthei baroh kawei. Ka jingshalan shini shabar ri ka la plie lad ruh ïa ki kompani shini ba kin pynlut ïa ki mar ba dang sah ha kaba ka jingeh ban pyndep ïa kane mynshuwa ka la pynsahkut ïa ka jingpyllait pisa sha ki jaka pynmih shini bad ka jingslem ban ai jingsiew ïa ki nongrep pai. Ka shini na India mynta ka don ka bynta kaba khlaiñ ha ki ïew shalan mar bad ka ioh jingmyntoi bha na ki dor ba kham heh na kiwei kiwei ki ri kiba la kiew jan ar shah ha kine ki lai snem ba la dep.
Ka bynta kaba lai ka long ka jingpynïar ïa ki mar kiba mih na ki jaka pynmih shini. Ka kam pynmih shini mynta ka dei kaba paw bha ha ka ri ha ki kam ka ioh ka kot kaba bun bynta bad kaba duna bha ka jingktah ia ka mariang. Kine ki kam mynta ki la kyntiew ïaka kam pynmih bording, ki sboh kiba don nongrim ha u potash bad ka jingpyndonkam ïa ka press mud ban pynmih ïa ka Compressed Bio Gas (CBG). Ki kam pynmih shini mynta ki la pyndonkam ïa u bagasse uba long u mar ba sah hadien ba la tylliat ïa u pai, ban pynmih bording ban pyndap ïa la ki jingdonkam bad ruh ban pynbiang bording shuh shuh ïa ka grid. Lyngba ka jinglah pynmih haduh 9500 MW, ki kam pynmih shini ki la wanrah jingkamai kaba kumba T 10,000 klur na ki jingdon jingem kiba ïadei bad ka green power cogeneration. Ka jingpyndonkam um ki jaka tylliat shini ka la kham duna mynta namar ka jingpyndonkam shuh shuhia ka drip irrigation bad ka jingpyndonkam ïa ka um da ka jingbahkhlieh. Ki kam pynmih shini mynta ki don ha ka khep ban pyndonkam ïa kine ki sienjam ban kamai bad pynkylla pisa ia ki carbon credit. Kumta, ki kam pynmih shini ki don ka bynta ha ka jingpynurlong ïa ki thong ka India hapoh ki jingïakut COP 26 na ka bynta ka jingpynduna ia ki jingpynmih jakhlia.
Ka jingiohnong shuh shuh ki jaka pynmih shini ka la ai jingmyntoi ruh ïa ki ar tylli ki bynta kiba ïadei bad kine ki kam kiba long ki nongrep bad ki nongthied shini. Ka jingtyllun pisa ha ki kam pynmih shini ka la plie lad ïa ka jingai jingsiew kaba kham stet ïa ki nong-rep pai. Ki jingtip kiba don mynta ki pyni ba haba ïanujor ba ka 73% ki ram na ka bynta ka jingthied pai kiba la dep siew haduh ka 1tarik u Naitung 2020, 90.8% ki ram ba hap siew ïa ki nongrep pai ki dei kiba la pyndep ha kane ka juh ka por mynta u snem. Watla ki dor shini ha kylleng ka pyrthei ki la tam ïa u pud ha kine ki 11 snem ba la dep ha u bnai ïaiong, 2023, ka dor khutia jong ka shini ha ka ri ki iaidryntih ha kaba ka inflation ka duna ïa ka 3%. Haba ianujor bad ki ri ba marjan, kane ka long ar ne lai shah ïa ka jinglong jingman ha India.
Lyngba ka jingdon shuh shuh ki lad kamai bad ka jingkylla sha ki kam bording kiba khuid, ki kam pynmih shini ki la kham khlaiñ shuh shuh bad ki la lah ban kyrshan ïalade. Kane ka la jia namar ki sienjam ba la shim da kito kiba don bynta ha kane ka kam ïa kaba la iarap da ki polisi kiba plie lad.
Da u Sanjeev Chopra
Secretary, D/o Food & Public Distribution
PIB
