Ha kine ki sngi, kawei ka kynhun kaba la tip kum ka ‘Legal Rights Observatory’ ka la ïalam bakla ïa kiba bun ba lang da kaba kynnoh ba ki dkhot ka Khasi Students’ Union (KSU) ki la ïadonkti ha ka jingïakajia ha Mahadev Khola ha ka Lah Sngi U Blei. Khlem da ap ïa kano-kano ka jingpynshisha na ka pulit, katei ka seng ka la ïaid shakhmat ban pynsaphriang lyngba ka rynsan ‘Twitter’ ïa katei ka jingkynnoh. Kane ka rukom leh ka long kaba ma shikatdei. Na ka liang ka KSU ka la dep ban ujor sha ki pulit ka nongbah pyrshah ïa ka LRO halor ka jingpynsaphriang ïa ka jingtip ba lamler, hynrei kane ka seng kam pat shym la weng satia ïa kato ka jingkynnoh na ‘Twitter’. Ha kawei pat ka liang, ka la byrngem ban ujor FIR pyrshah ïa ka KSU hakhmat ki pulit ka jylla Assam ba lada jia ba kin wan rung sha Assam, ki pulit kin kem ïa ki.
Ha kane ka juk stad kumba ki ong, ka jingsaphriang ki khubor lamler ka dei kawei na ki jingsniew ba shyrkhei tam. Lyngba ki khubor lamler, ki mih ki jingïakynad bad ki kam ïaumsnam. Mano ban kitkhlieh ïa kiba kum kine ki jingjia? Ki aiñ ki don kum ka Information Technology Act, 2000 nalor ki kyndon Indian Penal Code ban teh lakam ïa ki briew kiba mlien ban pynsaphriang khubor lamler. Hynrei teng-teng ka jingtreikam ka aiñ ka suki shaba palat bad kat ynda la lah ban kem ïa kiba donkti, ka kam ka la kylla da kumwei pat kum ka jingïakynad ne jingïaumsnam. Ki la don bun ki jingjia kiba la mih tang namar ki khubor thok. Ka nuksa ka long kum ka Manipur kaba haduh mynta ka jingïakynad ka dang bteng wat hadien lai bnai duna.
Ngi la ju ïai ong ïa kane ba ki kor ki bor ha kane ka juk stad ki long thik kum ka waitlam arliang syrti. Lada nang ban pyndonkam, ki wanrah jingbha, bad na ka bynta kiba kwah ban leh ïa ki kam sniew, kam shimpor eiei. Kane ka dei ka jingma kaba ka pyrthei baroh kawei mynta ka mad: ka jingsaphriang ki khubor lamler. Kito kiba pynsaphriang ki don ka sap ban pynsngewthuh bakla ïa ki nongpeit/nongsngap/nongpule haduh ba kin da sngew ba kata ka khubor lamler ka long kaba shisha! Haduh katno ki paidbah ki don ka bor pyrkhat ban pynïapher kaei kaba shisha bad kaei kaba lamler? Ym baroh kiba don ïa ka jingnang jingtip ban wad hi dalade kaei kaba dei bad kaei kaba lait. Namarkata, kiba bun ki shu ngop ei kha-ma-kha ha ki khubor lamler haduh ba kan da ktah sa ïa ka shongsuk shongsaiñ, jingïadei para shnong para thaw bad kumta ter-ter.
Ha kum kine ki khep, ka dei ka kamram jong ki lad pathai khubor kiba la ithuh da ka Registrar of Newspapers for India (RNI) bad kiwei ki tnat sorkar ba kin mih shakhmat ban pynbna ïar kano ka khubor kaba dei bad kano kaba lait. Ha kane ka juk, la bun ruh sa kita ki ‘You-tuber’ lane ki nongpynmih khubor lyngba ka ‘YouTube’ haduh bym ithuh ithaw shuh. Kaba kum kane ka jia wat ha Meghalaya ruh. Ki la shu ïa pynmih kat kaba ki ïoh khlem da sngewthuh ïa ka tynrai bad ka nongrim lane kano kaba dei bad kano kaba lait. Ngi la ïohi ïa kane ha ka por ba shah thngan u President ka VPP, u Bah Ardent M. Basaïawmoit, haduh ba ka seng ka la hap ban kyrpad ïa kita ki ‘You-tuber’ ba kin long kiba adkar ha ka rukom pynmih jingtip. Ki paidbah ruh ki dei ban sngewthuh ba kam long kaba bha ban shu shaniah ha kita ki ‘You-tuber’ namar kin sa shah ïalam bakla. Kan bha shibun lada ki sngap bad pynleit jingmut beit tang ha ki lad pathai khubor kiba la ithuh da ka sorkar bad kiba treikam katkum ki kyndon aiñ. Hynrei ka shong pat ha ki paidbah ïano ki jied ban sngap bad ngim lah ban pynbor ïa ki.
Haba phai biang sha ki seng kum ka LRO, ki pulit ki dei ban leh da kaba tyngeh hashwa ba kan mih kano-kano ka jingjia kaba long shabar na ka aiñ. Ym dei ban ailad ïa kiba kum kine ki kynhun ban pynkulmar jingmut. Ki don bun bah ki nongbud bad nongpeit ïa ki jingthoh ka LRO ha ‘Twitter’ bad kam bha lada ailad ba kan thoh ne kynthoh katba ka sngewbit khlem da don ki jingshisha. Ngim lah ban sngewthuh haduh katno ki briew kiba la peit bad ïarap pynsaphriang ïa katei ka jingthoh lamler ka LRO pyrshah ïa ka KSU. Ngi hap ban ïa long kiba husiar bha, bad ka dei ka kamram jong ki pulit ban kem ïa ki nongïalam ka LRO khnang ba kin ym ïa mlien than ban ïaleh kumne ym tang bad ha kane ka khep, hynrei wat ha kiwei ruh kumjuh.
