Ka Hynñiewtrep Youths’ Council (HYC) ha ka jingïakynduh bad u Myntri ka tnat pule puthi, u Rakkam A Sangma, ha ka 8 tarik Nailar, 2023, ka la pynsngew ba ka jingrem palat ka bai skul/pule ka long kawei na ki daw bah kaba pynlong ïa ki khynnah ba kin iehnoh ïa ki jingpule tang shiteng por. Ka Meghalaya ka long kawei na ki jylla ba wan hakhmat ha ka jingpep skul shiteng por jong ki khynnah bad kane ka long na uwei u snem sha uwei pat. Ha ka jingïalang jong ka Project Approval Board (PAB) hapdeng ka tnat pule puthi ka Sorkar India bad ka tnat pule puthi ka Sorkar Meghalaya, la pyni ba ha ki ar snem, kata, 2020-21 bad 2021-2022, ka la don ka jinghiar ha ka jingpynrung skul ïa ki khynnah ka long da palat 1 lak ngut ha baroh ki jait skul. Ha ki skul sorkar bad ki skul ba ïoh jingïarap na ka sorkar, ka jinghiar ha ka jingpynrung skul ka long da 86,616 ngut.
Sa kawei pat ka bynta ka dei ka jingjyllei ha ka jingpep skul ki khynnah ha kaba ha ki klas rit (Elementary Level), ka jingpep skul ka long 10.1 na ka 100 bad ha ka Secondary Level ka long 21.7 na ka 100. Kane ka kham heh shuh-shuh ban ïa kaei kaba long ha ka Ri baroh kawei, kata, 2.0 na ka 100 ha ki klas rit bad 12.6 na ka 100 na ka Secondary Level. Na ka liang ka tnat pule puthi jong ka Sorkar Pdeng ka la bthah ïa ka sorkar Meghalaya ba kan pynduna ïa kane ka jingpep skul shiteng por jong ki khynnah. Nalorkata, la shem ruh ba ka don ka jingduna ha ka jingpynphai biang ïa ki khynnah sha ki shlem jingpule. Ha u snem 2022-23, ka sorkar jylla ka la lah ban pynphai biang tang 1,931 ngut (23 na ka 100) ïa ki khynnah kiba la pep skul, katba baroh ki khynnah kiba la dep ban ithuh ba ki la pep skul ki don haduh 8,468 ha ka rta 6-14 snem. Ha ka kyrdan Secondary, ym shym don kaiphod ban pyni wat tang ïa uwei ruh u khynnah ban pynrung ha ka shlem NIOS watla kiba kum kita ki khynnah kiba la donkam ban phah leit pule ha NIOS ki long 1,340 ngut. Namarkata, ka tnat pule puthi ka Sorkar India ka la kyntu ïa ka jylla ba kan shim ïa ki sienjam ban pynthikna ba baroh ki khynnah kiba la pep skul kin leit phai biang sha ki jingpule jong ki.
Kitei ki dei ha ka por ba dang don ka jingkhang dam namar ka khlam COVID-19, hynrei watla katta ruh, ka jingpep skul shiteng por jong ki khynnah ka la jur bha. Ngi sngewthuh ba ha kato ka por, ki bun ki longïing longsem ki la duh ïa ka kamai ka kajih bad namarkata, kim banse ban pynpep skul shwa ïa ki khun. Nalorkata, ha kato ka por, ki skul ki la ai jinghikai lyngba ki rynsan ‘Online’ da kaba pyndonkam da ki kor kompiwtor bad ki Mobile Phone. Ki la don bun ki longïing kiba khlem lah ban pynbiang ïa kine ki kor ki bor ïa ki khun khamtam kito kiba bun khun. Namarkata, ka HYC Ka la leh ïa kaba dei eh ban ïakren bad u Myntri ha kaba ïadei bad ka jingrem ka bai skul ne ki bai pule. Ka HYC ka la dawa ruh ba ka la donkam ban pynïaid noh ïa ka bai skul da ka sorkar khamtam ha ki skul ba ïoh jingïarap na ka sorkar lane ‘Government Aided’ bad ha ki skul jong ki riewshimet namar kane ka la ktah shikatdei ïa ki khynnah pule bad ïa ki kmie ki kpa bad na ka liang u Myntri u la ong ba un sa shimkhia halor kane.
Ka jingeh na ka bynta kiba bun ka long ba ka jingïoh kamai kam kiew sted kumba kiew ka jingrem jong ki mar ki mata, marbam mardih bad kumjuh ruh ka bai skul. Ngi sngewthuh ba ki skul shimet bad kiwei pat kiba duna ka jingïoh jingïarap na ka sorkar ki hap ban kamai da kaba shim na ka bai skul ki khynnah. Lada kim leh kumta, kin siew tulop da ei pat ïa ki nonghikai bad kiwei ki nongtrei ha ki skul? Tangba ka bai pule kam dei pat ban long kaba rem haduh katta katta khnang ba baroh kin ïa ïoh mad lem ïa kata ka jingpule. Ka dei ban don ka jingïabiang. Ka sorkar kam lah ban pynkiew ïa ka kamai jong ki briew namar wat ki nongtrei sorkar ki shah pynkiew tulop tang shisien ha ka 10 snem. Kaei kaba ka sorkar ka lah ban leh ka long ban peit ba ka jingkiew dor jong kiei-kiei kam dei ban long kaba palat liam lym kumta kin sa nang bun kiba pep skul shiteng por.
Ngi kyrmen ba ka HYC kan buddien halor kane ka mat ka bakongsan bha bad kam dei ban shu kut noh tang ha ka jingïakren. Lehse kan bha lada ka HYC ka pynbor ïa ka sorkar ba kan thaw noh da ka aiñ rew (Bill) ban teh lakam ïa ka jingpynkiew dor ïa ka bai skul/college bad ban pynshitom ïa kito kiba pynkhia ïa ki kmie ki kpa da ka jingpynkiew kaba man la ka por ïa ka bai pule. Lada dei ba ha Meghalaya la shong lut da kiba riewspah, ngin ym donkam ban ïakren ïa kane ka mat. Hynrei ngi sngewthuh ba kiba bun hi ki dei ki briew kiba duk bad namarkata, ngi donkam ïa ka jingtuklar na ka liang ka sorkar khnang ba kan don ka jingïabiang – ki kmie ki kpa kin ym hap than ban lut bad ki skul ruh kin ym duhnong palat.
