Bertina Lyngdoh
Shuwa ban saindur i’u briew, u Blei u la don la ka jingthmu la ka bynta ïa man la u briew. Naduh ba la sdang ban seng, u Blei u la saiñdur I’u briew ha kata ka rukom ban long u briew ba pura. La pynwandur ïa ka long-rynïeng u briew, nyngkong eh da kaba pyrsad mynsiem nangta de sa ki dkhotmet kiba kynthup-ka khlieh, ki khmat, ki shkor, u khmut, ka shyntur, ki kti, ki kjat, bad kumne u long u briew ba pura. Ka jingsngewthuh hapdeng u briew ka long lyngba ki jingiohi ki khmat ki jing-iohsngew ki shkor, ka jingsngewlem ha ka mynsiem, bad ka ïakren ïakhana kata da u thylliej ka shyntur. Kumne keiñ u briew u im kumba la mang la saiñdur ïa u.
Ha ka imlang sahlang, ka ju don ka jingiohi ne kata ka jingpeit shiliang ïa bad jingduna u briew. Kita ki jingpeit shiliang ne jingiohi shiliang ka imlang sahlang ka long kum ïa ka jingduna ha ka bor iohi, bor iohsngew, bor ïaid, ka jingbym lait ban kren bad ka jingduna ha ka bor pyrkhat. Hynrei kum ki briew ngim ju pyrkhat ba ha ka jingshisha man la u briew u don la ki jingduna wat la ym dei ha ki dkhotmet ruh. Ka jingduna ba u briew u ïa kynduh kam lah ban long ka kynnoh ïa u nongthaw hynrei ngi dei ban sngewthuh ba ka dei ka jingbakla jong ngi hi ki briew ia ka sumar sukher ka koit ka khiah. Dei namar kane ngi sa long kita kiba duna ha ki dkhotmet. Ha ka jingbym poi pyrkhat u bapli u duhnoh ïa ka bor kren jong u. U la kut lad ha la marwei kumno shuh un dang nang ïa kren ïa khana para briew. Hynrei kumba ju ong ka ktien ba lada kawei ka lad ka khang, kawei pat ka plie.
Kumta haba ym lait shuh ban kren uba stad ba shemphang u la thaw lad kumno ban pynïakren biang ïa u sa shisien ha ka imlang sahlang khamtam ha ka jingnang jingstad ka pule puthi. Ha ka sanspah snem B.C. ki lai ngut ki stad pyrkhat ka Greek kata u Socrates, Plato, bad u Aristotle ki don ka jingsngewtynnad ba kyrpang ban pule shaphang ka imlang sahlang kiba duna ha ka bor sngew bor kren. Ha ka jingsngewthuh ba marwei u Socrates u sngew ba kiba duna ha ka bor sngew bor kren ki long kiba stad bha. Ka wan ka jingsngewthuh ha u ba dei sa tang da ka saiñ kti ba ki bym iohsngew bad bym lait kren ki lah biang ban iakren iakhana. La ngeit ba u Pedro Ponce De Lion u Spanish Benidictine u la long uba nyngkong eh ban wan rah ïa kata ka rukom hikai kumno ban kren bad khana ïa kiba duna ha ka bor kren bor sngew. Kumta da ka jingstad pyrkhat jong kum kine ki stad pyrkhat ki la lah ban pynlong lem kawei ha ka imlang sahlang ïa kiba duna ha ka bor sngew bad kren bad ban sdang shuwa ruh na la rympei kumjuh ruh ban ioh bynta lem ha ki rynsan bapher bapher ka pule puthi, ka trei ka ktah.
Kumta, u Blei um ju iehnoh, namar u tip ba u khlem bakla ïa ka jingsaiñdur jong u. Haba u briew u bakla, u Nongthaw u mab bad plie pat da kawei ka lad. To ngin long lem kawei kum ka ri ka jingiatyllilang ha ka ktien ka thylliej ka kren ka khana. To burom lem la ki khun ka ri watla hap ban kren tang da ka saiñ ki shynriah kti. Wat la kim lait ban kren, ne iohsngew, hynrei ha ki, ki don ïa ka jingstad ba kyrpang ïa kaba la mang u nongbuh u nongthaw. Kumta, ka la dei ka por ban pyntrei kam pura ïa ka saiñ ktien ne ka sign language kylleng ha ki jaka pule, ki ophis treikam bad ha ka imlang sahlang hi baroh kawei. Da kane kan wan rah ïa ka jingsuk ha ka kren ka khana da kaba ngi pynsaphriang ïa ka jingmyntoi ka Saiñ Ktien ïa ka jingmyntoi ka Saiñ Ktien.
