Ki trai muluk kin kylla nongwei ha la ka jong ka rympei

Phewse, kata ka jingpynsngew paidbah ka la kylla long pynban ka jingshah sympat ki paidbah kiba pyrshah.

Ka jingjia ha Thangskai ha East Jaiñtia Hills ha ka 24 tarik Nailar, 2023 ka khlem pynsngew phylla shuh ïa kiba bun ba lang namar ki dak ki shin ki la dep ban paw naduh ki snem kiba mynshwa ba ki trai muluk kin kylla nongwei ha la ka jong ka rympei. Ngim sngewphylla ba ki pulit, kiba don ïa ka aiñ ha ka kti, ba kin tied kin sympat ïa ki paidbah kiba la kwah ban leit pynsngew ïa ka jingpyrshah halor ki jingthmu ka Meghalaya Cements Limited lane Topcem, kaba dei ka karkhana shna dewbilat. Ban ïashai, hynnin ka sngi, ka Meghalaya State Pollution Control Board (MSPCB) ka la pynlong ïa ka jingpynsngew paidbah lane kata ka ‘Public Hearing’ na ka bynta ka jingthmu ka Meghalaya Cements Limited ban pynïar ïa ka jingpynmih dewbilat na ka 2,600 TPD (0.858) sha ka 4,500 TPD (1.485) bad ka 10 MW Captive Power Plant bad ka 9.5 MW Waste Heat Recovery System (WHRS). Ha ka ‘Public Hearing’, ka rukom ka long ba dei ban sngap lang ïa kiba kyrshan bad kiba pyrshah hashwa ban ai ïa ka rai halor ki jingthmu jong kano-kano ka karkhana. Phewse, kata ka jingpynsngew paidbah ka la kylla long pynban ka jingshah sympat ki paidbah kiba pyrshah.

Kane ka jingïakynad ka la pynlong ïa ki pulit ka East Jaiñtia Hills ban pyndonkam da ki dieng sympat, lyer pynsat khmat (Tear Gas) bad ki ‘Stun Grenade’ ban tem ïa ki paidbah kiba la wan ban pynpaw ïa ka jingpyrshah ïa ka projek bathymmai jong ka Meghalaya Cements Limited ha katei ka ‘Public Hearing’. Kumba 150 ngut ki nongshong shnong jong ka Wahïajer, Chiehruphi bad Thangskai ha ka jingsynran ka Khasi Students’ Union (KSU) Narpuh Circle bad kiwei ki kynhun seng ha ka jingrah ïa ki jingthoh (Placard)  ki la lum hakhmat ka khyrdop Meghalaya Cements Limited naduh ka por 8 baje mynstep. Ki paidbah kiba pyrshah ïa katei ka jingïalang ki la thmu ban ïashim bynta, hynrei la khang ïa ki da ki pulit kiba la ap pahara bad ka la mih ka jingïania bad jingkulmar kaba jur hapdeng ki pulit bad ki paidbah nongpyrshah. Ki paidbah ki la rung jubor ban ïoh leit sha madan ba pynlong ïa ka ‘public hearing’ bad ki pulit ruh ki la ïaleh ban khanglad ïa ki da kaba pyndonkam da ki lyer pynsat khmat bad sympat lathi naphang khlem kheiñ shuh la ki dei ki longkmie ne khynnah.

Na ka liang ki paidbah ruh ki khlem kynran dien namar kito kiba la ïoh ban rung sha madan ba pynïeng ïa ka dara, ki la lynthaw ïa ki shuki, ki miej bad pynpra ruh ïa ka dara ban pynsangeh noh ïa ka jingïalang. Hangne ruh ka la mih ka thma ktien kaba jur bad ki pulit ki la maham ïa ki paidbah ba kim dei ban pynthut ïa ka jingïalang. Ki pulit ki la kynnoh ba ki paidbah ki la thmu ban wiang ding syndon ïa kata ka dara. Kaba kham pynbitar ïa ki paidbah ka long ka jingai ding ki arngut ki nongtrei ka Meghalaya Cements Limited kiba la pyrta sha ki pulit ba kin bom kin tied ïa ki paidbah.

Hangne ruh, ngim sngewphylla ba kita ki nongtrei ka Meghalaya Cements Limited ki la shlan ban pynshit ïa ki pulit ba kin bom kin tied beit ïa ki paidbah. Ha ka jaka ba kin pynjai-jai, ki la nang theh umphniang pynban ha ka ding kaba la klang lypa. Ïa kiba kum kine ki briew, dei ban kem bad ban pynshitom da kaba tyngeh. Ka Meghalaya Cements Limited ka la dei ruh ban weng kam shi syndon ïa kito ki nongtrei jong ka kiba la pynshit ïa ki pulit. Kam dei ka kamram jong ki ban pynshit ne ai ding. Ka kamram jong ki ka dei ban shu sngap jar bad ai ba ki bor jong ka aiñ kin leh ïa kaba ki sngewdei ban leh. Tangba ngi dei ban pynpaw ruh hangne ba ki bor distrik ki la pulom ha ka jingtreikam jong ki namar ki khlem lah ban pynjai-jai ïa ki paidbah. Ka jingtied jingbom ïa ki paidbah ruh ka la long shaba palat liam bad kam i ïahap shuh hangno-hangno. Ngin peitkai mynta la ka sorkar kan weng kam ne em ïa ki heh ka distrik kiba la pulom ban teh lakam ïa ka jingïakynad da ka lynti kaba jai-jai.

Kaba lyngngoh ka long ba ka Meghalaya State Pollution Control Board ka la ïaid beit shakhmat ban pynlong ïa katei ka ‘Public Hearing’ wat hapdeng ka huri-hura. Ha ka jingshisha ka la dei ban pynsangeh shwa. Ka jingpynlong ïa ka jingïalang ha i kamra jong katei ka karkhana ka pynsuba sniew pynban ba ka lah ban don eiei sha lyndet. Ïa kane ka jingpynsngew paidbah dei ban pynlong da kaba thymmai bad ban sngap lut ïa ki sur baroh hashwa ban ai ïa ka rai halor ki jingthmu jong katei ka kompani. Bad ki paidbah ruh ki dei ban dawa ïa kata namar kumno yn sngap tang shiliang khlem da peit ïa kiwei kiba pyrshah? Lada kim pynlong da kaba thymmai, kan dei ka nuksa ka ban pynlong shisha ïa ka jingong ba ki trai muluk kin long nongwei ha la rympei.